Nghệ thuật Bắc Ninh: Hành trình chuyển mình từ di sản đến công nghiệp văn hóa

Trong những năm gần đây, nghệ thuật Bắc Ninh, đặc biệt là lĩnh vực nghệ thuật biểu diễn, đã có những bước phát triển đột phá. Không chỉ dừng lại ở việc bảo tồn giá trị truyền thống, Bắc Ninh còn nỗ lực đưa di sản nghệ thuật tiếp cận dòng chảy công nghiệp văn hóa, mở ra hướng đi mới trong phát triển kinh tế sáng tạo, đồng thời khẳng định vị thế văn hóa của địa phương trên bản đồ thế giới.

Gìn giữ di sản và phát triển bền vững

Các “liền anh” và “liền chị” hát “Quan họ” giao duyên

Ngay từ đầu, Bắc Ninh đã xác định văn hóa là nền tảng then chốt cho sự phát triển bền vững. Các hoạt động nghệ thuật được tổ chức bài bản, khoa học nhằm vừa phục vụ nhiệm vụ chính trị, vừa đáp ứng nhu cầu thưởng thức nghệ thuật của nhân dân. Nhiều sự kiện quy mô lớn gắn với quảng bá du lịch, xúc tiến đầu tư, đã góp phần hình thành hình ảnh một Bắc Ninh hiện đại nhưng vẫn giữ nguyên hồn cốt truyền thống.

Một trong những dấu mốc quan trọng của nghệ thuật biểu diễn Bắc Ninh là việc thành lập Nhà hát Dân ca Quan họ Bắc Ninh vào năm 2011, với tổng vốn đầu tư hơn 200 tỷ đồng. Đây không chỉ là một công trình văn hóa mà còn là biểu tượng cho quyết tâm chuyên nghiệp hóa hoạt động biểu diễn nghệ thuật. Tại đây, hàng nghìn buổi biểu diễn được tổ chức hàng năm, không chỉ phục vụ người dân trong nước mà còn chinh phục khán giả quốc tế.

Quan họ: Di sản văn hóa và tài nguyên kinh tế

Dân ca Quan họ Bắc Ninh, một trong những di sản văn hóa phi vật thể được UNESCO công nhận, không chỉ được bảo tồn mà còn liên tục được làm mới. Từ việc phục dựng các làn điệu cổ đến tổ chức các chương trình nghệ thuật như “Hát Quan họ trên thuyền”, Bắc Ninh đã mở rộng không gian diễn xướng, mang lại làn gió mới cho nghệ thuật truyền thống. Đặc biệt, khả năng “xuất khẩu” sản phẩm văn hóa này ra nước ngoài – từ Pháp, Đức, Nga đến Ấn Độ, Hàn Quốc – đã giúp nghệ thuật Quan họ không chỉ là giá trị truyền thống mà còn là tài nguyên kinh tế mang tầm quốc tế.

Sáng tạo trong bảo tồn – yếu tố sống còn của nghệ thuật Bắc Ninh

Độc ẩm - Đỗ Bảng -  80x60 cm - Sơn dầu trên giấy

Gà đàn - Đỗ Bảng - 70x50 cm - Sơn dầu trên giấy

Song song với nghệ thuật biểu diễn, nghệ thuật hội họa Bắc Ninh cũng ghi dấu ấn rõ nét, nổi bật là họa sĩ Đỗ Bảng – một thành viên của chi hội mỹ thuật Bắc Ninh. Những tác phẩm của Đỗ Bảng thường mang màu sắc tươi tắn, khoẻ khoắn, lấy cảm hứng từ những chủ đề đậm đà bản sắc dân gian như hát Quan họ, lễ hội làng quê. Từ các buổi hát giao duyên trên thuyền đến hình ảnh đường làng trong sớm mai, tất cả đều được họa sĩ tái hiện qua lăng kính đầy cảm xúc. Tranh của Đỗ Bảng không chỉ mô tả cảnh sắc mà còn khắc họa sâu sắc cảm xúc con người, thể hiện tình yêu quê hương mãnh liệt và lòng tự hào với di sản Bắc Ninh.

Festival “Về miền Quan họ” và sân khấu văn hóa mở

Bắc Ninh đã tổ chức thành công năm kỳ Festival “Về miền Quan họ”, mỗi kỳ mang một chủ đề sáng tạo, từ “Âm vang miền Quan họ” đến “Kết nối tinh hoa các di sản văn hóa phi vật thể được UNESCO ghi danh”. Các kỳ Festival không chỉ giúp quảng bá nghệ thuật Bắc Ninh mà còn là điểm nhấn trong chiến lược xây dựng thương hiệu văn hóa của địa phương. Xen giữa đó là các hoạt động như Hội thi Dân ca Quan họ đầu xuân, trình diễn nghệ thuật dân gian tại di tích, điểm du lịch – tất cả tạo nên những “sân khấu mở”, gắn văn hóa với đời sống thường nhật.

Nghệ thuật Bắc Ninh và khát vọng vươn xa trong kỷ nguyên số

Để nghệ thuật Bắc Ninh thật sự bứt phá trong thời đại công nghiệp sáng tạo, cần nhiều hơn nữa sự đầu tư vào hạ tầng công nghệ số, xây dựng nền tảng quảng bá trực tuyến, kết nối thị trường quốc tế. Đồng thời, phát triển nguồn nhân lực văn hóa sáng tạo – không chỉ là nghệ sĩ biểu diễn mà còn là nhà quản lý, chuyên gia truyền thông, nhà kinh tế văn hóa – là điều kiện tiên quyết.

Bên cạnh đó, các sản phẩm văn hóa lấy cảm hứng từ nghệ thuật Bắc Ninh như phim tài liệu, MV ca nhạc, trò chơi điện tử, quà tặng du lịch... cần được quan tâm phát triển. Đây không chỉ là chiến lược truyền thông mà còn là con đường khai thác giá trị kinh tế từ di sản, như cách mà họa sĩ Đỗ Bảng đang thực hiện thông qua từng nét cọ, từng gam màu đầy bản sắc.

Biên soạn: Quỳnh Hoa