Nghệ sĩ Ben Vautier (1935–2024)

Cái chết của nghệ sĩ người Pháp Ben Vautier, người đồng sáng lập phong trào Fluxus nổi tiếng, đã gây ra sự thương tiếc toàn cầu. Ông tự kết liễu đời mình vào ngày 5 tháng 6 tại nhà riêng ở Saint-Pancrace, Pháp, chỉ vài giờ sau khi vợ ông, Annie, qua đời vì bệnh đột quỵ. Ông đã qua đời ở tuổi 88. Con cái của họ, Eva và Francois, đã xác nhận cái chết của ông.

Ben Vautier, thường được gọi là Ben, là một nghệ sĩ tự học và là một trong những nhân vật tiêu biểu của phong trào Fluxus. Từ những năm 1950, ông đã đề xuất ý tưởng rằng "mọi thứ đều là nghệ thuật", không chỉ thể hiện trong nhiều tác phẩm của mình (tout est art), mà còn coi cuộc sống là không thể tách rời khỏi nghệ thuật. Các tác phẩm văn bản của ông, thường được viết ngược trên nền đen, đã đi sâu vào ý thức dân tộc của Pháp, thậm chí có thể nói là của thế giới. Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã bày tỏ sự tiếc thương về cái chết của nghệ sĩ, nói rằng: “Trên hộp bút chì của con cái chúng tôi, trên rất nhiều đồ vật hàng ngày và thậm chí trong trí tưởng tượng của chúng tôi, Ben đã để lại dấu ấn của mình, tạo nên sự tự do và thơ ca, với sự nhẹ nhàng rõ ràng và chiều sâu choáng ngợp”.

Ben Vautier sinh ra ở Naples vào năm 1935, là chắt của nghệ sĩ nổi tiếng người Thụy Sĩ Benjamin Vautier (1829–1898). Cha mẹ anh ly hôn khi anh còn nhỏ, và anh trải qua tuổi thơ tự do cùng với mẹ, sống ở Thổ Nhĩ Kỳ, Ai Cập và Thụy Sĩ trước khi định cư ở Nice, gần quê hương Antibes của mẹ anh. "Tôi rất buồn vì bố tôi đã rời đi cùng với anh trai hơn tôi một tuổi và tôi bị tách biệt khỏi anh trai của mình," anh chia sẻ với Y-Jean Mun-Delsalle của Forbes vào năm 2023. "Tôi nghĩ rằng tôi đã trải qua nhiều tổn thương, vì tôi đã xây dựng một bức tường... Tôi chưa bao giờ kể về tuổi thơ của mình."

Ben phải nghỉ học do gia đình không có điều kiện và được mẹ anh đưa vào làm việc trong hiệu sách Le Nain Bleu, nơi anh khám phá ra nghệ thuật qua những trang sách sắp được bán. Bị thu hút bởi những tác phẩm trừu tượng của Picasso, Serge Poliakoff và Pierre Soulages, anh đã cắt ra những hình ảnh anh thích nhất và dán chúng lên tường của căn gác mái nơi anh sống lúc đó, hy vọng không ai để ý. Trước khi bước sang tuổi hai mươi, anh đã chấp nhận quan điểm "nghệ thuật phải mới": Tinh thần đó sớm đã khiến anh liên kết với phong trào Fluxus.

Năm 1958, Ben mở một cửa hàng băng đĩa ở Nice, gọi là Phòng thí nghiệm 32 (Le Magasin), mà ông sẽ điều hành cho đến năm 1973; ở tầng trên cùng của cửa hàng này, một không gian nhỏ đến mức du khách thậm chí không thể đứng vững trong đó, ông mở một phòng trưng bày với tên là Galerie Ben Doute de Tout. Thông qua cửa hàng và phòng trưng bày, mà cả hai hoạt động như một loại thẩm mỹ viện, anh gặp Yves Klein và bắt đầu quan tâm đến Chủ nghĩa hiện thực mới; anh cũng đã gặp George Maciunas, người đồng sáng lập Fluxus, người đã giới thiệu cho anh tác phẩm của nghệ sĩ Dada người Pháp Marcel Duchamp và âm nhạc của John Cage, cả hai đều chứng tỏ tầm quan trọng đáng kinh ngạc đối với Ben.

Ben Vautier sớm bắt đầu tham gia vào các hoạt động sáng tạo đa dạng, từ nghệ thuật thư từ đến các buổi biểu diễn mang tên “Gestes” với tính chất thô thiển, cùng những bức tranh chữ thảo đen trắng mà ông trở nên nổi tiếng. Một số người tôn vinh cuộc sống thông qua tác phẩm của ông, trong khi những người khác vẫn đặt ra câu hỏi về bản chất con người hoặc chỉ trích tính ích kỷ của các nghệ sĩ, mặc dù ông cũng không tránh khỏi điều này. Mục tiêu chung của các tác phẩm này là kích thích suy nghĩ, với một số cố ý châm ngòi cho các cuộc tranh cãi. Đặc biệt, các tác phẩm văn bản của ông đã tiên đoán trước tác phẩm của các nghệ sĩ như Jenny Holzer, Barbara Kruger và Richard Prince. “Vautier,” Bary Schwabsky viết trên Artforum vào năm 1999, “là một nghệ sĩ có tài ăn nói không ngừng nghỉ.

Những tác phẩm đặc trưng của Ben Vautier thể hiện bản chất bất kính của ông, như bản đóng hộp của "Chúa", bộ ly rượu có giới hạn số lượng kèm theo giấy chứng nhận việc ông đã uống rượu theo trình tự, bộ bài "Bị Thiếu Flux" năm 1966 với quân át bích bị loại bỏ, và tác phẩm "Chiếm Đoạt" khi ông gắn nhãn hiệu nghệ thuật bằng cách viết lên đồ vật với dòng chữ "Ben, je signe" (Tôi, Ben, ký tên). Tuyên ngôn "Nghệ Thuật là Thừa" của ông năm 1972, là một biểu ngữ căng đầy khiêu khích trên đỉnh Fridericianum ở Kassel, tại triển lãm Documenta 5 của Harald Szeemann. Ông muốn tác phẩm của mình vượt ra ngoài biên giới của các bảo tàng, được thể hiện rõ trong "Bức Tường Ngôn Từ" của ông năm 1995, với những tấm bảng ghi văn bản ngắn gọn về nghệ thuật, cuộc sống và triết học, phủ lên bức tường rộng 100 x 40 foot của một trường nghệ thuật ở Blois, Pháp. Những tác phẩm này có khả năng tái hiện lại rất tốt, xuất hiện trên các đồ vật hàng ngày như hộp bút chì được tham khảo bởi Macron, cũng như trên sách, sổ tay và bậc thang của hệ thống xe điện ở Nice.

Trong những năm gần đây, Ben đã được vinh danh với các giải thưởng về tác phẩm hồi tưởng tại Musée d'Art Contemporain ở Lyon, Pháp; Bảo tàng Tinguely, Basel; và Museo Universitario Arte Contemporáneo ở Thành phố Mexico. Tác phẩm của ông hiện được trưng bày trong các bộ sưu tập của các tổ chức nghệ thuật hàng đầu trên thế giới, bao gồm Trung tâm Nghệ thuật Walker, Minneapolis; Bảo tàng Nghệ thuật Hiện đại, New York; Bảo tàng Trung tâm Nghệ thuật Quốc gia Reina Sofía, Madrid; và Phòng trưng bày Quốc gia Victoria, Melbourne. Cửa hàng băng đĩa cuối cùng của ông, một tác phẩm điêu khắc độc đáo, đã được chuyển giao và tái hiện bên trong Trung tâm Pompidou, Paris, nơi nó vẫn tồn tại cho đến ngày nay.

Biên dịch: Phương Anh

Nguồn: Art Forum

https://www.artforum.com/news/ben-vautier-dies-19352024-555401/