Madonna của Picasso: Những bức chân dung Françoise Gilot ( Phần 2 )

Woman in a Chair

( Picasso and Françoise Gilot at the Cannes Film Festival in 1953, with Gilot wearing the Polish coat gifted to her by Picasso )

Bức tranh năm 1948, Femme dans un fauteuil, khắc họa Gilot mang thai trong trạng thái thanh thản, được xem là đỉnh cao của mối tình hội họa này. Hoàn thành vào đúng ngày Giáng sinh năm 1948, khi Gilot mang thai Paloma ở tam cá nguyệt thứ hai, bức tranh là dấu ấn của tình yêu viên mãn. Gilot kể: “Đó là khoảng thời gian hạnh phúc và thanh bình. Pablo rất quan tâm và thường khá điềm tĩnh.” Ghét những phụ nữ gầy guộc, Picasso cảm thấy vẻ đẹp càng thêm duyên dáng ở Gilot khi cơ thể cô thay đổi vì mang thai. Tranh ngập tràn sắc màu bão hòa, đường nét uốn lượn và bố cục cân bằng, nổi bật là nụ cười tĩnh tại trên môi Gilot.

( Pablo Picasso, Femme dans un fauteuil , 30 October - 25 December 1948. Lot sold 93,086,500 HKD )
 

Mùa đông đó, Picasso bắt đầu vẽ trở lại sau một thời gian dành cho gốm và in thạch bản. Khi ông trở về từ Đại hội Hòa bình ở Wrocław – nơi ông vắng mặt trong tháng đầu Gilot mang thai – ông mang theo món quà là chiếc áo khoác da nâu lót lông cừu đen thêu hoa văn dân gian Ba Lan, kèm bản nhỏ cho Claude. Sau đó là loạt tranh vẽ Gilot mặc áo, tiếp tục khám phá các nhịp điệu tuyến tính từ minh họa Le Chant des morts. Gilot giúp ông vẽ phác ba hoặc bốn bức để ông có thể phát triển một loạt biến thể nhanh hơn.

( Pablo Picasso, Femme au chignon dans un fauteuil . lot sold for 29,930,000 USD )

Trong số những tác phẩm tiêu biểu khác có Femme au chignon dans un fauteuil (1948) – Gilot xuất hiện với búi tóc đặc trưng, mặc áo khoác Ba Lan, nhìn thẳng người xem. Frank Elgar nhận xét rằng các chân dung này “mang vẻ Madona, đối lập hẳn với những hình ảnh đau đớn ông vẽ vài năm trước”. Madona – hình ảnh Đức Mẹ Đồng Trinh – biểu tượng cho sự tinh khiết và khiêm nhường, thường được vẽ đơn độc hoặc bên Chúa Hài Đồng. Biểu tượng này được tôn kính bởi cả giáo hội Công giáo và Chính thống, đặc biệt phổ biến tại quê nhà Tây Ban Nha của Picasso, nơi ông từng thấy tranh của El Greco – bậc thầy cổ điển đã ảnh hưởng mạnh đến các mô-típ chân dung của ông. Tin rằng việc làm mẹ sẽ khiến Gilot trở nên ổn định hơn, Picasso mong cô sinh con cho mình. Trong sắc xanh biểu tượng cho sự tái sinh, hình ảnh Gilot gắn chặt với niềm hạnh phúc mới mà họa sĩ tìm thấy trong cuộc sống.

Seated Woman in Green

( Pablo Picasso, Femme assise en costume vert , 1953. lot sold for 20,946,000 USD  ) 

Tác phẩm Femme assise en costume vert – hoàn thành vài tháng trước khi mối quan hệ tan vỡ – phản ánh lại phong cách Lập thể xưa của Picasso, đồng thời gợi nhắc hình tượng “người đàn bà khóc” của Dora Maar. Những đường nét sắc nhọn loại bỏ sự mềm mại quen thuộc trên gương mặt Gilot, chia cắt nó thành từng mảng sắc lạnh.

Mối quan hệ đã rạn nứt không thể cứu vãn: Gilot biết rõ sự phản bội của Picasso, còn ông thì chán ghét cuộc sống gia đình mà chính ông từng mong muốn. Chia tay đến dần dần rồi vỡ òa: kiệt sức vì công việc, sức khỏe suy giảm sau sinh, lại mất người bà thân yêu, Gilot báo rằng cô sẽ đưa con về Paris. Không tin đó là kết thúc thật sự, Picasso tức giận không nói lời từ biệt, chỉ thốt “Merde!” rồi bỏ vào nhà khi taxi đến đón. Sau đó, ông dịu lại, mời Gilot mở màn buổi đấu bò ở Vallauris – một nghi thức chia ly giữa bò tót và ngựa, biểu tượng cho cuộc chia tay của họ. Gilot cũng dùng chính ẩn dụ này để mô tả 10 năm tình yêu của mình với ông:

“Trong mano a mano, hai nghệ sĩ cùng làm việc, chia sẻ thử thách và lý tưởng... Cụm từ này còn nhấn mạnh vào đôi tay – và mối ràng buộc lạ kỳ giữa hai người sáng tạo, nơi ganh đua không được trở thành đối địch. Vì vậy, nó là phép ẩn dụ chính xác cho chuyện giữa tôi và Picasso… Sau khi chia tay, dù có tình yêu mới, cảm giác mất mát vẫn còn. Đó là sự kết thúc của một đam mê lớn.”
 – Françoise Gilot, trích Picasso and Françoise Gilot, Paris–Vallauris, 1943–1953, 2012

Nguồn : Picasso’s Madonna: Portraits of Françoise Gilot

Biên dịch : Bảo Long