Liu Yuehui : Tạo ra nghệ thuật bút bi

Phỏng vấn nghệ sĩ: Nghệ thuật bút bi của Liu Yuehui

Liu Yuehui là một nghệ sĩ đã nâng nghệ thuật bút bi lên một tầm cao hiếm thấy. Với cô, kỹ thuật và ý tưởng quan trọng ngang nhau, và việc sử dụng bút bi không chỉ là phương tiện mà còn mang ý nghĩa sâu sắc.

Liu Yuehui lớn lên trong một ngôi làng nhỏ ở Trung Quốc – một khu định cư chỉ khoảng 300 hộ dân. Để xác định vị trí chính xác của nơi này, cần bắt đầu từ tỉnh Sơn Đông, đi sâu vào thị trấn Yuhuangmiao 玉皇庙镇, huyện Yuncheng 郓城县, và cuối cùng đến thành phố cấp tỉnh Heze 菏泽市, nơi có ngôi làng Zhangzhuang 张庄村 – quê hương của Yuehui. Địa chỉ dài ngoằn này là dấu hiệu cho một nơi hẻo lánh, cách xa không chỉ Bắc Kinh mà cả những thành phố châu Âu như Berlin – nơi Yuehui hiện đang sống và làm việc. Hành trình từ một ngôi làng nhỏ ở Trung Quốc đến thủ đô nước Đức đã định hình sâu sắc con đường nghệ thuật của cô.

Ảnh chụp nghệ sĩ ở Berlin, 2021, Ảnh: Georg Kuessner, © Georg Kuessner

“Ở làng tôi, theo đuổi nghệ thuật không được coi là một tương lai sáng sủa cho học sinh”, Yuehui chia sẻ khi được hỏi về cách nhìn nhận nghề nghiệp của cô tại quê nhà. Tuy nhiên, từ nhỏ cô đã bộc lộ năng khiếu đặc biệt trong việc vẽ – nhất là với kỹ thuật bút bi – và còn tham gia các cuộc thi. Cha mẹ cô luôn ủng hộ, dù thu nhập khiêm tốn và con đường làm nghệ sĩ không hề ổn định.

Khiêu vũ, 2021. Bút bi trên giấy. 250 x 150 cm

Khi đối diện với một tác phẩm của Yuehui, người xem dễ quên rằng đó là sản phẩm của một cây bút bi giản đơn – loại bút quen thuộc nơi văn phòng. Những hình khối, những sắc độ – tất cả đều được tạo nên từ những nét bút đan dày, tạo nên những bức tranh khổ lớn lên đến 3 x 3 mét, kỳ công và ngoạn mục.

Mammatus Clouds, 2021. Bút bi trên giấy, 150 x 250 cm

Hành trình từ Zhangzhuang đến Berlin của Yuehui được đánh dấu bởi hỗn loạn và những bi kịch cá nhân. Khi cô chín tuổi, cha cô qua đời, đẩy gia đình vào cảnh khó khăn hơn nữa. Nỗi đau mất cha in đậm trong tâm hồn cô bé nghệ sĩ. Không lâu sau, bà của cô cũng qua đời, ngay thời điểm Yuehui vừa tốt nghiệp trung học.

Năm 2010, sau khi học Mỹ thuật tại Trung Quốc, Yuehui có cơ hội đến châu Âu và ghi danh tại Weißensee Kunsthochschule Berlin để tiếp tục theo đuổi nghệ thuật. Đó là giai đoạn khám phá, nơi cô trưởng thành thông qua việc du hành và trao đổi cởi mở.

Tuy nhiên, bi kịch chưa dừng lại. Năm 2011, mẹ cô mất – một cú sốc khiến khoảng thời gian hạnh phúc bỗng chốc chuyển thành bóng tối. Nhưng Yuehui không ngừng vẽ.

Hình ảnh chi tiết của Mẹ tôi, 2021. Bút bi trên giấy, 150 x 210 cm

“Vẽ luôn là phương thuốc chữa lành”, cô chia sẻ. Với cô, nghệ thuật là phương tiện để quên, để thoát khỏi thực tại và đắm chìm trong thế giới khác.

Maka, 2020. Bút bi trên giấy, 240 x 300 cm

Một số tác phẩm của cô mang tính chất trị liệu ấy: hình ảnh một người phụ nữ giữa đồng cỏ xanh, hay chân dung một người đàn ông đội mũ, nhắm mắt như đang suy tư sâu xa…

Tuy vậy, đến năm 2015, các tác phẩm của Yuehui còn thể hiện sự u uất, giận dữ và hài hước đen tối. “Khi ba người thân nhất với tôi ra đi, tôi có cảm giác như cuộc đời đang giễu cợt mình. Thế nên tôi quyết định giễu cợt lại cuộc đời!” cô bật cười.

Dùng kỹ thuật bút bi với những nét đan chồng, Yuehui tạo ra một thế giới đầy những nhân vật dị thường – đôi khi như bước ra từ truyện cổ tích, đôi khi như quái vật. Những khuôn mặt với miệng há hốc, môi dày, hàm răng nhô ra – méo mó, dao động giữa bi kịch, kinh dị và lố bịch. Một số bức tranh mang sắc thái tức giận, nhưng phần lớn lại trào lộng, được đẩy lên cao độ bởi tiếng cười điên loạn và sự kết hợp phi lý. Tất cả những cảm xúc ấy được khắc họa bằng chính những nét bút bi đậm đặc của cô.

Sau một quãng thời gian đau thương, một sự chuyển mình đã diễn ra – khi Yuehui dần chấp nhận mất mát. “Dù đã mất mát rất nhiều, vẫn còn những điều có thể khiến ta hạnh phúc”, cô tâm sự. “Là người Trung Quốc sống ở Berlin, tôi càng ở đây lâu, tôi càng suy nghĩ nhiều về hạnh phúc và cách đạt được nó… Tôi cũng nghĩ rất nhiều về khác biệt văn hóa, và làm sao để thu hẹp khoảng cách ấy.”

Niềm đam mê cuộc sống, 2021. Bút bi trên giấy, 152 x 240 cm

Năm 2017, bước ngoặt trong sự nghiệp đến khi Yuehui bắt đầu bán được tranh tại các phiên chợ nghệ thuật. Nơi đây gợi nhớ về tuổi thơ cô cùng mẹ bán trái cây ở chợ. Để tưởng nhớ mẹ – người từng tặng trái cây cho trẻ em khó khăn – Yuehui cũng bắt đầu tặng một số tác phẩm bút bi của mình cho trẻ em ở Berlin.

Khi được hỏi làm thế nào cô tìm thấy cảm hứng để sáng tác một tác phẩm nghệ thuật, Yuehui giải thích rằng cô thường trải qua những khoảnh khắc đột ngột của sự sáng tỏ. Ý tưởng thường đến một cách bất ngờ – chẳng hạn như khi đang tắm – và trong những khoảnh khắc ấy, cô sẽ lập tức bước ra khỏi vòi sen để vội vàng phác thảo bất cứ điều gì vừa hiện lên trong đầu, trước khi nó kịp trôi đi.

Người cha và hai người con trai, năm 2020.

Người cố vấn của Yuehui tại Kunsthochschule Berlin-Weißensee, Max Görner, đã giới thiệu cho cô những bức vẽ đen trắng. Dù hiện nay nhiều tác phẩm của cô được thực hiện bằng bút bi màu, nhưng hình ảnh đơn sắc vẫn là một yếu tố quen thuộc mà cô thường xuyên quay trở lại.

Thinking, 2020. Ballpoint pen on paper, 30 x 40 cm

Quan trọng hơn, Max Görner đã khuyến khích Liu Yuehui phát triển bản sắc nghệ sĩ của mình, khen ngợi những đường nét táo bạo và sự tự nhiên trong các tác phẩm của cô. Theo Yuehui, những phẩm chất ấy chính là sự phản chiếu của nguồn gốc nông thôn – nơi thiên nhiên không chỉ là bối cảnh sống mà còn là nguồn linh cảm thuần khiết.

Hình ảnh chi tiết của sự phát triển

Cô chia sẻ rằng: “Sáng tác nghệ thuật là sự tự do khi ở một mình trong thế giới của riêng bạn và không để ý đến khán giả – nếu như có khán giả.” “Đó là cả việc nhìn từ xa và nhìn gần.” Ở đây, cô nhắc đến một trong những tác phẩm bút bi khổ lớn của mình, phủ kín bề mặt như giấy dán tường. Tác phẩm này có hai bản sắc khác nhau, tùy vào sự hiện diện của người xem: nếu không có thân người phía trước, nó mang tên Cá. Chúng ta. Cuộc sống.; khi thêm thân người vào, nó được gọi là Giấc mơ và Thực tế, trong đó phần thân tượng trưng cho hiện thực, còn nền tranh đại diện cho cõi mộng.

Cá. Us. Life, 2021. Bút bi trên giấy, 300 x 400 cm

Khi nhìn từ xa, hình ảnh gợi đến những chú cá vàng mượt mà đang lặng lẽ bơi trong ao nước trong veo. Nhưng khi tiến lại gần, những chú cá ấy trở nên thô ráp, hình thể mờ nhòa dưới những nét bút bi đan xen cuồng loạn. Cảm giác nhẹ nhàng và tự do bị thay thế bởi sự rối rắm, bồn chồn.

Mộng và Thực, 2021. Bút bi trên giấy, Ảnh: Yuehui Liu,

Một điều gì đó có thể trông thật đẹp từ xa, nhưng khi tiếp cận và nhìn thật kỹ, nó có thể trở nên hoàn toàn khác – phức tạp hơn, thiếu hoàn hảo hơn. Đó chính là điều Liu Yuehui luôn tìm cách truyền đạt qua nghệ thuật bút bi của mình: vẻ đẹp không tĩnh tại, mà sống động, đa chiều – thay đổi theo cách ta tiếp cận và dám nhìn sâu vào bản chất của nó.

Nguồn: Chinaartlover

Biên dịch: Trang Lê