Lịch sử tranh chân dung tự họa: Từ Phục hưng đến những bức ảnh ‘tự sướng’ (Phần 2)

Sự ra đời của việc “tự sướng” Cổ đại và Đương đại
Việc “tự họa” sớm xuất hiện vào ban đầu đến giữa thời kỳ Phục hưng, khoảng đầu thế kỷ 15 (Gombrich, 2005). Một số nguồn tin đã xác định bức “Chân dung của một người đàn ông” do Jan van Eyck vẽ năm 1433 là bức chân dung tự họa đầu tiên trên thế giới (xem Hình 2). Thực ra, điều quan trọng không phải bức tranh nào là đầu tiên, nhưng vào một thời điểm nào đó của lịch sử nghệ thuật, khoảng năm 1400, các họa sĩ bắt đầu tự khắc họa chính mình — lưu ý: tất nhiên chúng ta có thể không loại bỏ thực tế là những phát triển khác trong nghệ thuật còn chưa được ghi chép lại, nhưng dựa trên các tác phẩm nghệ thuật hiện đang tồn tại, thế kỷ 15 dường như là một ước tính sơ bộ về thời điểm mà các bức chân dung tự họa đã trở thành điểm nhấn chung của lịch sử nghệ thuật. Điều này không chỉ vì mục đích sở hữu một hình ảnh của chính mình, mà còn để thể hiện một trạng thái của họ với con người, với công chúng.

Hình 2. "Chân dung một người đàn ông" - Jan van Eyck, 1443.

 
Sự xuất hiện của những bức chân dung tự họa có mối quan hệ mật thiết đến sự ra đời của luật phối cảnh trong nghệ thuật và những tiến bộ kỹ thuật chất lượng cao đầu tiên. Bước đột phá cho một thị trường rộng lớn hơn là việc thành lập một trung tâm sản xuất gương hỗn hợp thiếc ở Venice vào khoảng năm 1507 (Hadsund, 1993). Những chiếc gương có độ tinh vi cao như vậy cho phép các nghệ sĩ có được hình ảnh “rõ ràng” về chính họ khi vẽ chân dung của chính họ, đặc biệt là vì chúng sáng hơn, lớn hơn và cũng ít bị biến dạng hơn so với những vật liệu phản chiếu đã có trước đó. Ngay cả trước khi những tấm gương tinh vi này ra đời, lịch sử nghệ thuật đã đề cập đến một số mẫu gương tự họa khác, nhưng thể loại “chân dung tự họa” vẫn chưa được phát triển vào thời điểm này (Harbison, 1995) — chúng tôi đang đề cập đến bản thân - chân dung đã hình thành một thể loại nghệ thuật chung và được trân trọng từ thế kỷ 16. Sau đó, sự phát triển của các máy ảnh cổ điển vào những năm 1830 (Hirsch, 2000) đã giúp cho việc tự chụp ảnh có thể được thực hiện, mặc dù điều này phức tạp hơn nhiều so với ngày nay, vì thời gian phơi sáng cực kỳ lâu (thường hơn 10 phút) và thứ hai, vì nhiếp ảnh gia không thể nhìn thấy mô tả của chính mình trong khi chụp ảnh - vẫn còn một số nỗ lực ban đầu chỉ là tuyệt đẹp, chẳng hạn như bức ảnh tự sướng đầu tiên trong lịch sử thế giới: Khi Robert Cornelius tự chụp ảnh, anh ấy đã tạo ra một bức ảnh tự sướng sống động và trông rất hiện đại — một lý do cho nét hiện đại này có thể là việc sử dụng ánh sáng bên ngoài có thể làm giảm đáng kể thời gian phơi sáng (Hannavy, 2005), nhưng chủ yếu là sự hấp dẫn này dường như đang xuất hiện từ góc nhìn không đối xứng và sự kết hợp của việc nhìn sang bên phải và hướng đầu sang bên trái. Quan trọng là, thời gian tiếp xúc với yếu tố giới hạn đã giảm rõ rệt trong vòng 100 năm sau đó bằng cách sử dụng các loại nhiếp ảnh nhạy sáng hơn. Cần lưu ý rằng trong bối cảnh này, người phát minh ra kính soi nổi, nhà vật lý người Anh Charles Wheatstone (1802–1875), có lẽ không chỉ là một nhiếp ảnh gia tài giỏi mà còn là người tạo ra bức chân dung tự họa đầu tiên của một nhà khoa học (Wade, 2014 ) - để miêu tả chân dung ‘tự sướng’ này, cũng như miêu tả các mốc quan trọng khác về ảnh tự sướng và chân dung. Bước quan trọng để nhận thức bản thân trong khi tự chụp ảnh chân dung đòi hỏi những phát minh cấp tiến hơn nữa sau này, chẳng hạn như công nghệ pixel CMOS vào nửa sau của thế kỷ 20 (Prakel, 2009). Trong những năm 1990, máy ảnh kỹ thuật số đã được trang bị màn hình lần đầu tiên cho phép xem ngay những bức ảnh đã chụp. Với sự xuất hiện của camera ở chế độ xem trước trong điện thoại di động và điện thoại thông minh vào đầu những năm 2000, lần đầu tiên có thể chụp ảnh selfie thực sự (Wheen, 2011): Mọi người giờ đây có thể điều khiển trực tiếp hình ảnh và tối ưu hóa những gì mà họ muốn truyền đạt, ví dụ, để thể hiện sự đồng cảm hoặc chỉ để ghi lại bản thân họ trong các bối cảnh khác nhau.

Nguồn: https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fpsyg.2017.00245/full

Biên dịch: Hưng
Biên tập: Ahndoar