Lavinia Fontana: Người phá vỡ những rào cản của hoạ sĩ nữ (Phần 2)

Vị trí của Lavinia Fontana tại Bologna cũng góp phần quan trọng vào việc theo đuổi sự nghiệp nghệ thuật của bà. Thành phố Bologna có thánh bảo trợ cho các hoạ sĩ là Catherine xứ Bologna (1413-1463), một nữ tu, tác giả và người minh họa bản thảo. Giáo phái của bà được Giáo hoàng Clement VII công nhận vào năm 1524, tạo nên một bối cảnh văn hóa ủng hộ nghệ thuật của phụ nữ. Bologna còn nổi bật với khả năng tiếp cận giáo dục cho phụ nữ; trường đại học của thành phố, trường đại học lâu đời nhất ở châu Âu, đã nhận sinh viên nữ từ đầu thế kỷ 13. Mặc dù phụ nữ bị cấm tham gia hệ thống phường hội của Bologna, đến cuối thế kỷ 18, thành phố đã sản sinh ra khoảng 68 hoạ sĩ nữ nổi tiếng. Thành công của Fontana chắc chắn đã mở đường cho những thế hệ hoạ sĩ nữ sau này tại thành phố này.

Phần lớn các tác phẩm của Lavinia Fontana đều là chân dung, và gia đình bà đã đóng vai trò quan trọng trong việc kiếm các hợp đồng vẽ chân dung học thuật, như trong bức chân dung Carlo Sigonio (khoảng năm 1578). Trong bức tranh này, Fontana mô tả nhà sử học Carlo Sigonio bao quanh bởi các đồ vật liên quan đến nghề nghiệp của ông—một chiếc bàn chất đầy bản thảo và sinh viên tụ tập bên ngoài cửa. Sigonio nhìn người xem với vẻ mặt tò mò nhưng đầy uy quyền, tay phải của ông giơ ra như mời gọi thảo luận. Fontana đã nắm bắt kết cấu và chi tiết một cách tài tình, với Sigonio mặc một chiếc vesto bằng vải gấm hoa dày và bộ râu xám thô tương phản với cổ áo cứng của ông.

Khác với các thành phố lớn khác ở Ý thời bấy giờ, Bologna không bị chi phối bởi một gia đình bảo trợ lớn duy nhất như gia tộc Medici ở Florence. Điều này cho phép Fontana tiếp cận một nhóm bảo trợ đa dạng hơn. Vào những năm 1580, luật về xa hoa ở Bologna được nới lỏng, cho phép đồ trang sức và thời trang cầu kỳ trở nên chấp nhận về mặt pháp lý và xã hội. Ngành sản xuất lụa cũng là động lực kinh tế lớn của thành phố, và việc trưng bày những mặt hàng như vậy chứng tỏ đóng góp của người mẫu cho nền kinh tế địa phương. Fontana, với chuyên môn vẽ chân dung, đã khéo léo thể hiện trang phục và đồ trang trí. Khách hàng thường tin tưởng vào sự tài ba của bà và cho phép bà mang đồ trang sức của họ về xưởng để ghi lại các chi tiết tinh xảo nhất. Sự thành thạo trong việc mô tả chi tiết, đặc biệt là trang phục, được thể hiện rõ trong bức Chân dung Costanza Alidosi (khoảng năm 1595). Vợ của một thượng nghị sĩ địa phương, Costanza Alidosi mặc một chiếc váy nhung đen lộ lớp váy lót bằng vải gấm, với những chiếc khuy cài bằng vàng, đồ trang sức xa hoa như mũ miện đính hạt, ba chiếc nhẫn, hai chuỗi ngọc trai và hoa tai thả bằng hồng ngọc. Bức chân dung còn có một chú chó săn nhỏ trên đùi người mẫu—biểu tượng của sự giàu có và lòng chung thủy, đồng thời ám chỉ đến ngành chăn nuôi của Bologna.

Ngoài khả năng vẽ chân dung, Fontana cũng thể hiện sự đa dạng trong các chủ đề khác như Kinh thánh và thần thoại. Một ví dụ là tác phẩm "Assumption of the Virgin with Saints Peter Chrysologus and Cassian" (1584), đây là tác phẩm quy mô lớn đầu tiên được Fontana ủy quyền công khai, khiến bà trở thành nữ hoạ sĩ đầu tiên hoàn thành tác phẩm quy mô lớn trong loại hình này. Những chi tiết tinh xảo trên áo choàng của các vị thánh, cùng với các bức thêu và cảnh được vẽ, cho thấy khả năng phi thường của bà trong việc xử lý các chủ đề tôn giáo và thần thoại.

Lavinia Fontana không chỉ sáng tạo ra những bức tranh chân dung nổi bật mà còn khám phá các chủ đề Kinh thánh phổ biến thời bấy giờ, như trong tác phẩm "Judith with the Head of Holofernes" (1600). Trong bức tranh này, Fontana thể hiện Judith như một hình mẫu gần gũi với chính bà, tương tự như các bức chân dung Judith của Artemisia Gentileschi. Judith của Fontana thể hiện sự điềm tĩnh và chiến thắng, cầm thanh kiếm cong bằng tay phải và đầu kẻ thù đã bị giết bằng tay trái. Hoạ sĩ khéo léo đối lập sự dữ dội của cảnh chặt đầu với vẻ đẹp của chiếc váy và phụ kiện bằng đá quý của đối tượng.

Các nhà sử học cũng chỉ ra rằng Fontana là nữ họa sĩ đầu tiên vẽ phụ nữ khỏa thân. Bức "Venus and Mars" (khoảng năm 1595) của bà mang đến một góc nhìn mới lạ về mối tình lãng mạn giữa hai nhân vật cổ đại nổi tiếng này. Mars nhìn chằm chằm vào Venus, một tay nắm chặt mông cô, trong khi Venus xoay người nhìn thẳng vào người xem, dường như thừa nhận hành vi khiêu dâm và làm nổi bật sự kích thích của hình thể khỏa thân và môi trường xung quanh sau khi giao cấu.

Tuy nhiên, bức tranh ấn tượng nhất trong triển lãm tại Phòng trưng bày Quốc gia có lẽ là "The Visit of the Queen of Sheba to King Solomon" (1599), một tác phẩm lớn được bảo tồn gần đây. Bức tranh này không chỉ nổi bật vì kích thước (251,7 x 326,5 cm) mà còn vì sự chú ý tỉ mỉ đến trang phục của các nhân vật, đặc biệt là đoàn tùy tùng nữ của Sheba—những nhân vật chiếm gần một nửa không gian của bức tranh. Các chiếc váy của họ được trang trí bằng thêu tinh xảo, ren hoa văn, đồ trang sức lấp lánh và lụa màu kẹo. Cuộc họp chính thức của hoàng gia Cựu Ước xuất hiện ở bên trái bức tranh, và các nhà nghiên cứu đã đưa ra một cách diễn giải mới, gợi ý rằng các nhân vật trong tranh có thể là chân dung của Công tước và Nữ công tước xứ Ferrara. Triển lãm cung cấp bằng chứng cho kỹ năng và thành tựu của Fontana, từ sự thành thạo trong nhiều thể loại hội họa, sự sáng tạo kết nối các chủ đề trong quá khứ với bối cảnh Cinquecento, đến khả năng tô màu và sự chú ý đến từng chi tiết trong việc thể hiện trang phục và đồ trang trí.

Lavinia Fontana đã xây dựng một sự nghiệp ấn tượng ở Bologna, phục vụ cho giới thượng lưu của thành phố. Bà không chỉ nổi bật trong lĩnh vực vẽ chân dung mà còn có những đóng góp nghệ thuật quan trọng khác. Sau cái chết của cha mình, Fontana và gia đình chuyển đến Rome vào năm 1603 theo lệnh của Giáo hoàng Clement VIII, và bà tiếp tục làm họa sĩ vẽ chân dung tại Vatican cho đến khi qua đời vào năm 1612. Sự nghiệp và thành công của bà, khác biệt so với các nữ hoạ sĩ khác cùng thời, được coi là một ngoại lệ đối với giới tính, kỳ vọng xã hội và định nghĩa truyền thống về hoạ sĩ. Tuy nhiên, Fontana và các tác phẩm của bà không chỉ là những ví dụ đơn thuần về sự bất thường; bà thực sự là một hoạ sĩ đặc biệt, có kỹ năng cao và là một người tiên phong mẫu mực cho các nữ hoạ sĩ sau này.

Xem tiếp phần 1

Biên dịch: Phương Anh

Nguồn: Art and Antique