Julien Domercq – Người quản lý nghệ thuật của thế kỷ 21 (Phần 1)

Julien Domercq không chỉ là một học giả lịch sử nghệ thuật – anh là một giám tuyển quốc tế đại diện cho thế hệ mới: linh hoạt, đa ngành và không ngừng đổi mới.

Ngay từ khi còn là nghiên cứu sinh tiến sĩ, Domercq đã bước chân vào trung tâm của giới nghệ thuật Anh. Đề tài nghiên cứu của anh khám phá cách người dân Thái Bình Dương được miêu tả trong nghệ thuật Anh và Pháp – từ lý tưởng hóa đến quỷ hóa – trong giai đoạn từ thời Khai sáng đến thời kỳ Đế quốc. Nhưng học thuật không phải là biên giới cuối cùng của anh.

Vào năm 2013, khi đang làm việc tại Phòng trưng bày Quốc gia Anh, một buổi sáng bình thường đã mở ra một bước ngoặt lớn. Christopher Riopelle, Người phụ trách Tranh sau năm 1800, quay sang anh và hỏi: “Anh có muốn phụ trách một triển lãm về Degas không?” – và Domercq, không cần nhiều thời gian để suy nghĩ, đã nhận lời.

Kết quả là triển lãm “Vẽ màu: Degas từ Burrell” – một dự án kéo dài hai năm – đã trở thành một trong những triển lãm thành công nhất tại Phòng trưng bày Quốc gia, thu hút hơn 400.000 lượt khách tham quan từ 2017 đến 2018. Đối với Julien, thành công không chỉ nằm ở con số, mà là ở trải nghiệm sâu sắc mà người xem có được. “Tôi thấy mọi người đứng lại, thực sự dành thời gian với các tác phẩm – điều đó rất quan trọng trong một thế giới mà hình ảnh bị tiêu thụ quá nhanh,” anh chia sẻ.

Với ba không gian trưng bày theo chủ đề, Julien đã biến những hạn chế kỹ thuật – như độ sáng thấp cần thiết để bảo vệ tranh giấy – thành ưu điểm, tạo nên một không gian đầy chất thơ. Anh mô tả các tác phẩm như “những viên ngọc trong bóng tối”, mời gọi người xem tương tác với tác phẩm một cách chậm rãi và sâu sắc.

Đồng thời, triển lãm cũng tìm cách phá vỡ định kiến phổ biến về Degas – không chỉ là họa sĩ của những vũ công mềm mại trên hộp sô cô la, mà là một nghệ sĩ không ngừng thử nghiệm, luôn tiến về phía trước. “Degas là họa sĩ của các họa sĩ,” Julien nhấn mạnh. “Ông ấy không bao giờ hài lòng với chính mình. Ông biến chính hành động hội họa thành chủ đề nghệ thuật.”

Tại Mỹ

Sau thành công tại London, Domercq tiếp tục hành trình quốc tế của mình. Anh dành một thời gian nghiên cứu tại Yale vào đầu năm 2019, rồi chuyển sang làm việc tại Bảo tàng Nghệ thuật Dallas – một môi trường hoàn toàn khác, nơi anh đối mặt với thử thách: làm sao để xây dựng một bộ sưu tập nghệ thuật châu Âu cổ điển trong thế kỷ 21? Không như Phòng trưng bày Quốc gia đã có bộ sưu tập hoàn thiện, Dallas là nơi cần tầm nhìn chiến lược và khả năng vận động gây quỹ – những kỹ năng Julien nhanh chóng học hỏi và áp dụng.

“Thời gian ở Dallas dạy tôi rất nhiều về cách các bảo tàng Mỹ hoạt động – điều đặc biệt hữu ích khi các mô hình tài chính của Anh đang dần thay đổi, trở nên giống Mỹ hơn,” anh nói.

Và giờ đây, Domercq tiếp tục hành trình của mình tại Học viện Nghệ thuật Hoàng gia – mang theo trải nghiệm toàn cầu, tư duy đa ngành và khát khao sáng tạo không ngừng.

“Cambridge và Gates Cambridge đã định hình nên cách tôi tư duy,” anh nhìn lại. “Chúng giúp tôi vượt ra ngoài ranh giới của lịch sử nghệ thuật thuần túy, để suy nghĩ một cách kết nối, rộng mở – điều rất cần thiết cho người quản lý nghệ thuật thế kỷ 21.”

Covid

Vào thời điểm Covid-19 bắt đầu càn quét châu Âu, Julien Domercq đang tham dự hội chợ nghệ thuật TEFAF ở Maastricht – một trong những sự kiện văn hóa danh giá nhất lục địa. Nhưng giữa không khí sôi động đó, virus đã len lỏi. Julien nhiễm bệnh và bị mắc kẹt tại London, khi chính quyền Trump đóng cửa biên giới Hoa Kỳ. Thay vì trở lại Dallas, nơi anh đang làm việc tại Bảo tàng Nghệ thuật Dallas, anh buộc phải giám tuyển… từ xa.

“Đó là một sự thay đổi hoàn toàn,” Julien nhớ lại. “Tôi từng gắn bó với các tác phẩm nghệ thuật – gần như sống cùng chúng mỗi ngày. Nhưng giờ đây, chỉ còn lại những hình ảnh kỹ thuật số. Dù internet giúp lan tỏa nghệ thuật, nhưng không thể thay thế được trải nghiệm đứng trước một tác phẩm thật – một khoảnh khắc có thể thay đổi cuộc đời.”

Trong giai đoạn đầy bất định ấy, Julien buộc phải suy nghĩ lại về bản chất và mục đích của bảo tàng: làm sao duy trì kết nối giữa con người và tác phẩm khi khoảng cách là bắt buộc? Câu trả lời không đơn giản. Các sự kiện trực tuyến nở rộ, nhưng theo anh, cần sự cân bằng: “Một phần thiết yếu của công việc giám tuyển thế kỷ 21 là tận dụng công nghệ để mở rộng khả năng tiếp cận, trong khi vẫn nhắc nhở công chúng rằng tác phẩm nghệ thuật là vật thể thực, chạm đến điều gì đó siêu hình và riêng tư – điều chỉ có thể thực sự xảy ra trong không gian bảo tàng.”

Thậm chí sau khi bảo tàng mở cửa trở lại, Julien vẫn phải cài đặt một triển lãm từ xa qua Zoom – một trải nghiệm mà anh thẳng thắn mô tả là “lấy đi hết niềm vui” trong công việc. Xa khỏi nước Mỹ, gián đoạn bởi dịch bệnh, anh bắt đầu đặt câu hỏi sâu sắc hơn: Liệu con đường quốc tế có còn phù hợp? Liệu có nên tiếp tục với những chuyến đi, những cuộc đấu giá, những triển lãm hoành tráng? Và sâu thẳm, anh nhận ra một điều: “Tôi cảm thấy rất châu Âu. Tôi muốn ở lại London.”

Xem tiếp phần 2

Nguồn: Gates Cambridge