Jean-Michel Othoniel và Cosmos: Những vũ trụ thủy tinh giữa lòng Avignon

Avignon, thành phố của những vị giáo hoàng ly khai, của tình thơ thời trung cổ, của lễ hội sân khấu danh tiếng và cây cầu cổ đi vào ca dao thiếu nhi, đang sống trong một mùa hè rực rỡ nghệ thuật. Nhân dịp kỷ niệm 30 năm được UNESCO công nhận là Di sản Thế giới (2025) và 25 năm trở thành Thủ đô Văn hóa Châu Âu, thành phố đã mời nghệ sĩ Jean-Michel Othoniel thực hiện một triển lãm quy mô chưa từng có.

Ban đầu, Othoniel chỉ định làm một trưng bày nhỏ trong cung điện giáo hoàng và một bảo tàng. Nhưng rồi ông đề xuất mở rộng quy mô ra toàn thành phố – và được chấp thuận. Kết quả là hơn 270 tác phẩm (trong đó 140 hoàn toàn mới) được lặng lẽ lan tỏa khắp 10 địa điểm – từ Palais des Papes, các bảo tàng lớn, cầu cổ Saint-Bénezet, đến những nhà tắm cũ hay sân vườn công cộng. Đây là triển lãm cá nhân lớn nhất trong sự nghiệp của Othoniel – và có thể là một trong những triển lãm lớn nhất từng được tổ chức cho một nghệ sĩ đương đại.

Nghệ thuật của Othoniel tưởng chừng đơn giản: những chuỗi hạt thủy tinh lung linh, lá vàng, thép không gỉ, gốm, giấy bạc, hình thành vòng cổ, hoa, thánh giá, hay những “viên gạch” mang vẻ đẹp phi trọng lực. Nhưng để hiện thực hóa, ông cần một đội ngũ hàng trăm người – từ các nghệ nhân thủ công, thợ thổi thủy tinh ở Thụy Sĩ, Ý và Ấn Độ, đến kỹ sư kết cấu, thợ ánh sáng, vũ công và biên đạo múa. Trong gần sáu tuần lắp đặt – phần lớn diễn ra ban đêm để không ảnh hưởng du khách – từng tác phẩm được đưa vào không gian sống động của Avignon như thể chúng đã luôn ở đó.

Trung tâm của triển lãm là Palais des Papes – pháo đài đá vĩ đại từng là thủ đô tôn giáo của thế giới Công giáo thế kỷ 14. Othoniel đã “gieo” 133 tác phẩm vào không gian cổ kính này: từ những chùm thủy tinh đại diện 12 cung hoàng đạo treo lơ lửng trong đại sảnh, đến “ngôi mộ tình yêu” bằng gạch xanh thẳm, phản chiếu màu lam huyền thoại của những bức bích họa thời Trung cổ.

Ở Chapelle Sainte-Claire, nơi Petrarch lần đầu gặp nàng Laure vào năm 1327, Othoniel đặt một trái tim bằng thủy tinh đỏ máu – như một cú nhấn của nỗi si mê không nguôi, vừa riêng tư vừa phổ quát.

Triển lãm mang tên “Cosmos ou Les Fantômes de l’Amour” – Vũ trụ hay những bóng ma của tình yêu – gợi nhắc cách Petrarch viết 366 bài thơ về một cảm xúc duy nhất. Mỗi địa điểm là một “bài sonnet thị giác” trong dải ngân hà nghệ thuật của Othoniel: từ Lapidaire – nơi cột thủy tinh nhiều màu đứng cạnh bia mộ Ai Cập cổ, đến Bảo tàng Calvet, nơi những bức tượng thiếu nữ thế kỷ 19 đối thoại cùng hoa sen bằng vàng lấp lánh.

Ở Petit Palais, vòng tròn thủy tinh mạ vàng của Othoniel được căn chỉnh chính xác với vầng hào quang trong tranh của Botticelli và Strozzi. Còn tại nhà tắm công cộng Bains Pommer, những bồn tắm cũ được làm sống lại bằng âm thanh róc rách từ các đài phun nước thủy tinh tinh tế.

Tại Collection Lambert, nơi trưng bày nghệ thuật đương đại, Othoniel đặt tác phẩm của mình bên cạnh các tên tuổi như Donald Judd hay Carl André – tạo nên một nhịp điệu đối thoại giữa tối giản và trừu tượng, giữa màu caramel của “gạch thủy tinh Ấn Độ” và ký ức thiền định trên nền sàn đá.

“Đây là lúc tôi làm chủ được kỹ năng của mình,” Othoniel chia sẻ. “Tôi có một ê-kíp ăn ý, một phòng tranh đồng hành, và những ‘chòm sao’ xung quanh đang vận hành trơn tru.”

Nếu bạn có dịp đến Avignon mùa hè này, khó mà bước vài bước mà không bắt gặp một dấu vết lung linh từ Othoniel. Không chỉ là một cuộc triển lãm – đó là một trải nghiệm hòa nhập giữa nghệ thuật đương đại và di sản, giữa những khối thủy tinh và lịch sử hàng thế kỷ, giữa cái đẹp vĩnh cửu và xúc cảm con người.

Nguồn: Wallpaper*

Biên dịch: Hoàng Linh