Hai bức tranh hiếm của Van Gogh tại bệnh viện tiết lộ điều gì về nội tâm đầy giằng xé của ông?

( Self-Portrait with Bandaged Ear (1889) by Vincent Van Gogh. Collection of Courtauld Institute of Art, London. )

Hai bức tranh của Vincent Van Gogh, được sáng tác trong một trong những giai đoạn bất ổn nhất của cuộc đời ông, hiện đang được trưng bày tại Phòng triển lãm Courtauld ở London, đánh dấu lần đầu tiên chúng rời khỏi Thụy Sĩ sau hơn một thế kỷ. Hai tác phẩm The Ward in the Hospital in Arles và The Courtyard of the Hospital in Arles, đều được vẽ vào năm 1889, mang đến cái nhìn hiếm hoi về cuộc sống của Van Gogh khi ông đang trong quá trình hồi phục sau khi tự cắt tai vào ngày 23 tháng 12 năm 1888.

Trong giới sử gia hội họa, đã có rất nhiều suy đoán về tình trạng tinh thần của Van Gogh  vào thời điểm này, với vô số giả thuyết được đưa ra trong những năm qua. Liệu ông có bị tổn thương tinh thần khi biết tin em trai mình là Theo mới đính hôn – như được tiết lộ trong một bức thư nhận được ngay trong ngày hôm đó? Hay ông đang cố gắng chấm dứt những ảo thanh ám ảnh mà ông mô tả là “không thể chịu đựng nổi”? Hay ông đang trải qua triệu chứng cai rượu?

Năm trước khi sự việc xảy ra thực sự là một năm đầy năng suất: Van Gogh đã sáng tác nhiều bức tranh nổi tiếng nhất của mình sau khi chuyển đến thành phố Arles ở miền Nam nước Pháp vào tháng 2 năm 1888. Tuy nhiên, trong thời gian này, ông cũng xảy ra mâu thuẫn nghiêm trọng với người bạn cùng nhà là họa sĩ Paul Gauguin, đồng thời phải đối mặt với những đợt loạn thần liên tiếp, đỉnh điểm là hành vi tự hủy hoại – cắt tai – mà ông không thể nhớ lại sau đó.

Ngày hôm sau, 24 tháng 12, Van Gogh  đã được đưa vào bệnh viện Hôtel-Dieu Saint-Esprit, ban đầu là trong vòng hai tuần, sau đó là nhiều đợt điều trị khác. Đến tháng 5, ông tự nguyện nhập viện tâm thần tại Saint-Rémy-de-Provence, nơi ông ở lại tròn một năm. Trong giai đoạn phục hồi ban đầu trước khi đến Saint-Rémy, Van Gogh đã sáng tác một số bức chân dung tự họa, chân dung bác sĩ và bạn bè, một vài tĩnh vật và khung cảnh thiên nhiên địa phương.

Đặc biệt, ông còn sáng tác hai bức tranh mô tả môi trường xung quanh mình trong thời gian điều trị nội trú – những tác phẩm độc đáo cung cấp cái nhìn sâu sắc về trải nghiệm nhập viện của Van Gogh . Việc tiếp tục làm việc trong thời gian điều trị là điều vô cùng quan trọng đối với ông, như ông từng than thở trong một bức thư gửi em gái Willemien: “Cuộc sống của anh chưa bao giờ đủ yên ổn, tất cả những thất bại, phiền muộn, biến động này khiến anh không thể phát triển một cách tự nhiên và toàn diện trong sự nghiệp hội họa của mình.”

( Vincent van Gogh, A Ward in the Hospital at Arles, (1889). Image: The Swiss Confederation, Federal Office of Culture, Oskar Reinhart Collection “Am Römerholz,” Winterthur.)

Một trong hai bức tranh, The Ward in the Hospital , mô tả phòng bệnh nam nơi Van Gogh nằm điều trị tại Hôtel-Dieu Saint-Esprit, được vẽ vào giữa hoặc cuối tháng 4 năm 1889. Bố cục của tác phẩm phóng đại chiều dài của căn phòng, hai bên là những chiếc giường, với phối cảnh bất thường khiến mặt sàn nghiêng lên trên – một thủ pháp đặc trưng mà Van Gogh thường sử dụng để tạo cảm giác mất cân bằng.

Hành động chính diễn ra ở tiền cảnh: một nhóm đàn ông tụ tập quanh bếp lò trong khi hai nữ tu y tá tiến lại từ phía sau. Tuy nhiên, phần lớn bố cục này đã được bổ sung vào khoảng sáu tháng sau, vào tháng 10, khi ông chỉnh sửa lại tranh một cách đáng kể. Một chiếc ghế trống ở phía bên trái vẫn được giữ nguyên, gợi nhắc đến hai bức tranh khác mà Van Gogh  vẽ vào năm 1888 – một bức tranh chiếc ghế hiện đang được lưu giữ tại Phòng trưng bày Quốc gia London, và một bức khác về phòng ngủ của ông ở Arles hiện thuộc sở hữu của Bảo tàng Van Gogh  tại Amsterdam.

Bệnh viện Hôtel-Dieu Saint-Esprit, được xây dựng từ năm 1573, có kiến trúc dạng tu viện thời trung cổ với một khu vườn nở hoa, điều này rõ ràng đã thu hút sự chú ý của Van Gogh  sau khi ông nhập viện. Mặc dù tác phẩm The Courtyard of the Hospital in Arles, mô tả không gian bên ngoài – trái ngược với The Ward - nhưng khu vực có tường bao quanh này cũng không kém phần giam hãm. Một nữ tu được thấy đang đi bộ quanh rìa khu vườn, trong khi các bệnh nhân khác tản bộ trên tầng lầu.

Trong một bức thư gửi em gái Willemien, Van Gogh mô tả sân vườn này ngập tràn “sắc xanh mùa xuân”, nhưng ông cũng ngụ ý một sắc thái u tối: “Ba thân cây tối và buồn như rắn xuyên qua khu vườn, và ở tiền cảnh là bốn bụi cây hộp lớn, tối và buồn bã,” ông viết.

( Vincent van Gogh, The Courtyard of the Hospital at Arles (1889). Image: The Swiss Confederation, Federal Office of Culture, Oskar Reinhart Collection “Am Römerholz,” Winterthur.)

Điều đặc biệt là Van Gogh không gửi những bức tranh này cho em trai mình – Theo – như thường lệ, mà mang theo chúng khi ông chuyển đến bệnh viện tâm thần tại Saint-Rémy vào tháng 5. Các giám tuyển tại Courtauld suy đoán rằng có thể ông muốn trang trí phòng mới của mình, đồng thời cho các bác sĩ thấy rằng ông vẫn có thể tiếp tục vẽ trong thời gian nằm viện. Hai bức tranh bị chia tách vào năm 1894 và được đoàn tụ vào năm 1925, khi nhà sưu tập Oskar Reinhart mua lại The Ward, sau khi đã sở hữu the Courtyard từ ba năm trước đó.

Hai tác phẩm này hiếm khi được cho mượn ra nước ngoài và đã không rời khỏi Thụy Sĩ trong hơn một thế kỷ. Ngôi nhà thường xuyên của chúng – bảo tàng Am Römerholz tại Winterthur, gần Zurich – hiện đang được cải tạo, mang đến cơ hội hiếm hoi để công chúng chiêm ngưỡng chúng trong một bối cảnh hoàn toàn mới. Đối với hai bức tranh đặc biệt này, không có địa điểm nào phù hợp hơn Phòng trưng bày Courtauld tại London – nơi chúng được trưng bày ngay gần bức "Chân dung tự họa với tai băng" (1889), được Van Gogh vẽ chỉ vài tháng trước, khi vết thương tai ông vẫn đang trong quá trình hồi phục.

Hai bức tranh của Van Gogh hiện đang được trưng bày cùng nhiều kiệt tác khác thuộc Bộ sưu tập Oskar Reinhart, với các tác phẩm của Goya, Renoir, Monet và Cezanne, trong triển lãm “Goya to Impressionism”, diễn ra tại Courtauld đến hết ngày 26 tháng 5. Việc trưng bày này diễn ra sau một triển lãm quy mô lớn dành riêng cho Van Gogh tại Phòng trưng bày Quốc gia London đã kết thúc vào tháng 1 vừa qua.

Mặc dù có quy mô nhỏ, triển lãm tại Courtauld lại chứa đựng nhiều điểm thú vị trong lịch sử hội họa. Chẳng hạn, một bức tường gần đó trưng bày một nửa cảnh quán cà phê do Manet vẽ năm 1878, phần còn lại của tác phẩm này đang được lưu giữ cách đó không xa tại Phòng trưng bày Quốc gia London. Hai phần tranh sẽ được tái hợp sau khi triển lãm Courtauld kết thúc. Treo cạnh tác phẩm của Manet là bức chân dung năm 1901 do Picasso vẽ vào thời kỳ đầu của giai đoạn “Xanh lam”. Nghiên cứu mới từ nhóm bảo tồn của Courtauld đã phát hiện ra một lớp tranh ẩn bên dưới – chân dung một người phụ nữ bí ẩn – chứng minh rằng danh họa người Tây Ban Nha đã tái sử dụng một tấm toan cũ để sáng tác tác phẩm này.

Nguồn : What Do Van Gogh’s Rare Hospital Paintings Reveal About His Inner Turmoil?

Biên dịch : Bảo Long