Edward Burtynsky và những cảnh quan nhân tạo: Tái hiện quy mô tiêu thụ của nhân loại qua nhiếp ảnh

Triển lãm ảnh nghệ thuật “Edward Burtynsky: The Great Acceleration” đang diễn ra tại Trung tâm Nhiếp ảnh Quốc tế (International Center of Photography - ICP), New York, là một sự kiện nghệ thuật quy mô lớn, quy tụ hơn 70 tác phẩm tiêu biểu từ năm 1981 đến nay. Qua đó, nhiếp ảnh gia người Canada Edward Burtynsky khắc họa hành trình bền bỉ hơn 40 năm ghi lại dấu vết con người tái định hình môi trường tự nhiên trên khắp thế giới.

Edward Burtynsky, Pivot Irrigation #8, High Plains, Texas Panhandle, USA, 2012. © Edward Burtynsky, tư liệu Howard Greenberg Gallery, New York.

Từ những cánh đồng kính ở Ontario, mỏ dầu ở Texas đến các khu công nghiệp điện tử tại Trung Quốc hay xưởng tháo dỡ tàu ở Bangladesh, Burtynsky thể hiện sức mạnh của các hệ thống sản xuất toàn cầu thông qua ảnh triển lãm nghệ thuật quy mô lớn, nhiều trong số đó có kích thước lên đến 10 mét. Tác phẩm “Pivot Irrigation #8” chẳng hạn, được in trên vinyl khổ lớn, chiếm trọn một bức tường 9 mét tại ICP, mô tả hệ thống tưới tiêu khổng lồ ở Texas dưới góc nhìn từ máy bay.

Edward Burtynsky, Shipbreaking #49, Chittagong, Bangladesh, 2001. © Edward Burtynsky, tư liệu Howard Greenberg Gallery, New York.

Edward Burtynsky, Shipbreaking #23, Chittagong, Bangladesh, 2000. © Edward Burtynsky, tư liệu Howard Greenberg Gallery, New York.

Điểm nhấn của triển lãm ảnh nghệ thuật này nằm ở cách sắp xếp theo chủ đề thay vì trình tự thời gian. Các nhóm ảnh xoay quanh chủ đề khai khoáng, cơ sở hạ tầng, tiêu thụ nước, công nghiệp may mặc và chất thải công nghệ. Bên cạnh các cảnh quan công nghiệp, Burtynsky còn đưa vào một số chân dung, như hình ảnh một người phụ nữ lớn tuổi đang phân loại rác thải điện tử ở Trung Quốc, hay chân dung người công nhân tại bãi phá dỡ tàu ở Bangladesh, nhằm nhấn mạnh sự hiện diện con người trong quy trình tiêu thụ khổng lồ của xã hội hiện đại.

Burtynsky chia sẻ: “Tôi không nghĩ mình là một nhiếp ảnh gia tài liệu. Điều tôi tìm kiếm là những hình ảnh biểu tượng, có khả năng gợi mở về các chu trình tiêu thụ, từ nơi khởi nguồn, tới giai đoạn khai thác và cuối cùng là thải bỏ.” Với cách tiếp cận này, ảnh triển lãm nghệ thuật của ông vừa mang tính thẩm mỹ cao vừa gợi suy ngẫm về các tác động môi trường, xã hội.

Chuẩn bị thiết bị bay không người lái, Burtynsky tại Lagos, Nigeria, 2017. © Edward Burtynsky Photography.

Bên cạnh triển lãm chính tại ICP kéo dài đến 28/9/2025, mùa hè năm nay, New York còn tổ chức loạt sự kiện nghệ thuật xoay quanh Burtynsky: chiếu phim tài liệu tại rạp Metrograph (20–28/6), triển lãm cá nhân “Natural Commodities” tại Howard Greenberg Gallery (7–20/8) và dự án hợp tác cùng nghệ sĩ AI Alkan Avcıoğlu mang tên “Hypertopographics” tại Heft Gallery (3–27/9). Các hoạt động này diễn ra đúng thời điểm Climate Week NYC, tạo cơ hội để công chúng đối thoại về môi trường thông qua nhiếp ảnh và nghệ thuật thị giác.

Edward Burtynsky, Silver Spark Apparel #1, Hawassa Industrial Park, Awassa, Ethiopia, 2018. © Edward Burtynsky, tư liệu Howard Greenberg Gallery, New York.

Trong bối cảnh khủng hoảng môi trường toàn cầu ngày càng rõ rệt, tranh triển lãm nghệ thuật của Burtynsky không chỉ dừng ở việc ghi nhận, mà còn tạo ra không gian workshop nghệ thuật và tọa đàm nghệ thuật để công chúng chiêm nghiệm về vòng tuần hoàn của tiêu thụ và thải loại. Từ đó, các ảnh triển lãm nghệ thuật của ông không chỉ kể câu chuyện về sự can thiệp của con người vào tự nhiên, mà còn là lời nhắc về quy mô và hệ quả của những lựa chọn tập thể.

“Edward Burtynsky: The Great Acceleration” diễn ra đến ngày 28/9/2025 tại International Center of Photography, New York.

Nguồn: Edward Burtynsky’s photographs convey the force of mankind’s reordering of the environment

Quỳnh Hoa