Cuộc đời và sự nghiệp nghệ thuật của hoạ sĩ Nguyễn Quang Phòng (Phần 1)

Nguyễn Quang Phòng sinh ngày 4 tháng 3 năm 1925 tại Hưng Nhân, Thái Bình, trong một gia đình Nho giáo. Lớn lên trong môi trường học thuật, Phòng nhận được nền giáo dục văn học vững chắc từ nhỏ và học bổng toàn phần. Anh cùng học với nhà văn Vũ Cận và được giới thiệu đến Thạch Lam, Vũ Bằng, Khải Hưng. Sau đó, Tô Ngọc Vân khuyến khích Phòng theo đuổi hội họa.

Năm 1940, ở tuổi 15, Phòng bắt đầu chuyển hướng sang nghệ thuật và học lớp dự bị tại École des Beaux-Arts de l'Indochine. Năm 1942, dù chưa hoàn thành khóa học do trường giải thể dưới sự chiếm đóng của Nhật, Phòng gia nhập Việt Minh, tham gia các hoạt động chống Pháp và Nhật.

Phòng cùng một số bạn học như Nguyễn Thọ, Huỳnh Văn Thuận, Mai Văn Hiến, Dương Bích Liên tham gia phát tờ rơi tuyên truyền và làm nghệ sĩ trang trí sân khấu cho Việt Minh. Năm 1944, ông trang trí sân khấu cho vở kịch Diên Hồng. Năm 1945, ông tham gia tuyên truyền trước Cách mạng tháng Tám.

Năm 1946, Phòng tổ chức triển lãm cá nhân đầu tiên tại Hà Nội về chủ đề xóa nạn mù chữ ở nông thôn. Ông cũng tham gia triển lãm cùng Tô Ngọc Vân, Nam Sơn và Nguyễn Tiến Chung, giành giải thưởng tại Triển lãm Mỹ thuật toàn quốc. Cũng trong năm này, Phòng hợp tác với Dương Bích Liên sáng tác tấm áp phích Thủ đô đã chuẩn bị, với bức chân dung Hồ Chí Minh, được công bố ngay trước khi Chiến tranh Đông Dương bùng nổ.

Nguyễn Quang Phòng và Con Đường Nghệ Thuật Kháng Chiến

Khi cuộc kháng chiến chống Pháp bùng nổ, Nguyễn Quang Phòng định gia nhập Trung đoàn Thủ đô để chiến đấu tại Hà Nội, nhưng dưới sự khuyên nhủ của ông Đào Duy Kỳ, Phòng đã gia nhập đoàn tuyên truyền kháng chiến mới thành lập tại Hà Đông. Từ đó, ông tham gia Đoàn "Giải phóng", cùng Dương Bích Liên dán áp phích tuyên truyền cho kháng chiến vài ngày trước Quốc khánh.

Khi Chiến tranh Đông Dương lần thứ nhất bắt đầu, Phòng gia nhập Đoàn kịch Giải phóng – cơ quan tuyên truyền của Liên đoàn Thanh niên Việt Nam. Sau đó, ông chuyển sang Công ty Nhà hát Tuyên truyền, nơi ông vẽ tranh, triển lãm và biểu diễn tại các tỉnh như Sơn Tây, Phúc Yên, Vĩnh Yên, và Việt Bắc.

Năm 1947, Phòng tổ chức triển lãm cá nhân tại Bắc Cạn nhân dịp Ngày Thương binh, trước khi gia nhập Quân đội Nhân dân Việt Nam (PAVN). Tại đây, ông phụ trách vẽ tranh đóng quân tại Định Hóa cùng các nhạc sĩ Nguyễn Đức Toàn và Đỗ Nhuận. Phòng cũng theo học tại Trường Mỹ thuật Kháng chiến ở Chiến khu Việt Bắc dưới sự chỉ đạo của họa sĩ Tô Ngọc Vân.

Sau khi tốt nghiệp vào năm 1951, Phòng được phân công về Sở Thông tin và Tuyên truyền tỉnh Yên Bái. Mặc dù thiếu vật liệu, ông vẫn hoàn thành kỳ thi cuối kỳ bằng than chì và bột màu. Sau đó, ông làm việc tại khoa mỹ thuật Quân khu 4 cho đến năm 1954.

Sau khi chiến tranh kết thúc, Phòng trở thành giảng viên tại Trường Cao đẳng Mỹ thuật Việt Nam và là một trong những thành viên sáng lập Hội Mỹ thuật Việt Nam. Năm 1956, mặc dù được đề nghị học tại Liên Xô, Phòng từ chối vì lý do cá nhân. Ông tiếp tục nghỉ hưu từ năm 1962 và làm biên tập viên mỹ thuật tại Nhà Xuất bản Văn hóa cho đến khi nghỉ hưu vào năm 1987.

Xem tiếp phần 2

Biên dịch: Phương Anh

Nguồn: Vietnam The Art of War