Chân dung quý bà Gertrude Stein của Picasso

Các bức chân dung của Pablo Picasso luôn mang tính đột phá cao và bức chân dung Gertrude Stein không phải là ngoại lệ. Nó được vẽ vào khoảng năm 1906, vào cuối "thời kỳ hoa hồng" của ông, sau khi ông vẽ “Girl in a Chemise” (Cô gái trong chiếc váy ngủ- 1905) và “Boy with a Pipe” (Cậu bé với cái tẩu- 1905). Đây là giai đoạn trước khi nghệ thuật dẫn ông đến với Chủ nghĩa Lập thể.

Gertrude Stein gặp Picasso ở Paris vào mùa thu năm 1905b và một tình bạn thân thiết nhanh chóng phát triển giữa hai người. Gertrude và anh trai của cô, Leo, vừa mua hai bức tranh của Picasso. Steins được biết đến ở Paris vì sự ủng hộ nghệ thuật tiên phong và các cuộc tụ họp hàng tuần của các nghệ sĩ hiện đại diễn ra trong ngôi nhà nhỏ của họ ở Montparnasse. Picasso đã sớm trở thành một vị khách quen thuộc và trong vòng vài tháng sau khi gặp Gertrude Stein, ông đã mời cô làm mẫu cho bức chân dung.

Đó là một lời mời đáng ngạc nhiên. Picasso trước đây tỏ ra không mấy quan tâm đến những bức chân dung trang trọng, mặc dù ông đã vẽ bản thân với nhiều kỹ thuật khoa trương. Nhìn lại sự kiện này, Fernande Olivier, tình nhân của Picasso kể lại rằng trong lần gặp đầu tiên với Gertrude Stein, Picasso "đã bị thu hút bởi tính cách của người phụ nữ này đến nỗi ông ấy đề nghị vẽ chân dung của bà trước khi họ làm bạn". Họ vừa mua được hai bức chân dung: “Portrait of  Mme Cezanne” của Paul Cezanne (Chân dung Mme Cezanne - 1881) và bức chân dung của Henri Matisse về vợ ông trong “Woman with the Hat” (Quý cô với chiếc mũ - 1905). Từ đó Matisse (1869-1954) nổi lên như một nhà lãnh đạo tiên phong ở Paris. Cezanne (1839-1906) là nghệ sĩ duy nhất mà Picasso thần tượng và trong số những người cùng thời, Matisse là nghệ sĩ duy nhất mà ông thừa nhận là đối thủ. 

"Woman with the Hat" của Henri Matisse

Bức chân dung của Gertrude Stein được bắt đầu vào mùa đông năm 1905 và kéo dài đến mùa xuân năm 1906. Sau khoảng 80 hoặc 90 lần vẽ, Picasso đột ngột tức giận “Anh không thể nhìn thấy em lâu hơn nữa” và về nhà ở Tây Ban Nha. Sự thất vọng của ông làm Stein bối rối. Khi trở về Paris sau kỳ nghỉ, Picasso ngay lập tức vẽ và tặng Gertrude Stein bức chân dung hoàn chỉnh. Khuôn mặt nổi bật so với phần còn lại. Không giống như những nét vẽ nhẹ nhàng, tông màu đen và thô ráp của quần áo Stein và chiếc ghế, khuôn mặt bà sắc nét như điêu khắc, màu đất sét.

Bức chân dung ngay lập tức cho thấy sự thay đổi đáng kể trong phong cách của Picasso. Ngay từ đầu Picasso đã muốn làm cho Gertrude Stein trông thật oai vệ. Bà là một người phụ nữ to lớn và người nghệ sĩ đã khéo léo khai thác đặc điểm đó bằng cách vẽ đổ người về phía trước, để bà chủ động chiếm lĩnh không gian của bức tranh. Đôi vai tròn trịa của Stein giữ bức tranh vững chắc như một tảng đá. Cezanne đã sử dụng cùng một phương tiện, một chiếc ghế lưng cong và một góc, để thiết lập trục trong "Chân dung Mme Cezanne" của mình và đây rõ ràng là điểm xuất phát của Picasso.

Chân dung Gertrude Stein của Picasso

Nhưng Picasso đã vượt xa người thầy của mình trong việc điều chỉnh khuôn mặt của Gertrude Stein. Ông đã tái tạo hình thể của Stein bằng những mặt phẳng nhẵn và những nét mạnh mẽ, đơn giản, thậm chí vay mượn một số quy ước - chẳng hạn như đôi mắt nặng, sâu, gần như hình thoi - từ tác phẩm điêu khắc cổ xưa của Iberia. Mặc dù các đặc điểm của Stein giống như một chiếc mặt nạ, nhưng vẫn tạo cảm giác chân thực. Trong bất kỳ bức tranh chân dung nào của mình, Picasso cho phép sức mạnh biểu đạt của hình thức xâm phạm những diện mạo bình thường, và nó mở đường cho cuộc tấn công đáng ngạc nhiên trong bức tranh “Les Demoiselles d'Avignon” (Những cô gái khỏa thân vùng Avignon, 1907, Bảo tàng Nghệ thuật Hiện đại, New York), nơi ông bắt đầu ngay sau đó, cũng như tác phẩm Lập thể cuối cùng của ông là "Người đàn bà khóc" (1937, Tate Modern, London)

Gertrude Stein thích bức chân dung của bà. Đối với những người phản đối các đặc điểm giống như mặt nạ, Picasso trả lời: "Mọi người đều nghĩ rằng cô ấy không giống với bức chân dung chút nào nhưng đừng bận tâm, cuối cùng cô ấy sẽ xoay sở để trông giống như nó". Và dường như bà đã làm, Stein đã giữ bức chân dung bên mình trong suốt cuộc đời, và đó là bức tranh duy nhất trong bộ sưu tập phong phú mà bà được để lại cho Bảo tàng Nghệ thuật Metropolitan. Có lẽ bà cảm thấy rằng Metropolitan đảm bảo một thước đo cho sự bất tử; nó chắc chắn sẽ có vị trí trong thế giới nghệ thuật.

Nguồn: http://www.visual-arts-cork.com/paintings-analysis/gertrude-stein-picasso.htm 

Biên dịch: Trang Hà

Biên tập: Minh Liên