Cách phân tích một tác phẩm nghệ thuật

Bài viết này dành cho những người mới bắt đầu nghiên cứu nghệ thuật. Nó chứa một danh sách các câu hỏi hướng dẫn sinh viên ngành mỹ thuật nói riêng và những người mới nghiên cứu nghệ thuật nói chung về cách phân tích một tác phẩm nghệ thuật. Các câu hỏi bao gồm một loạt các thuật ngữ nghệ thuật chuyên môn, khuyến khích mọi người sử dụng từ vựng theo chủ đề cụ thể trong các câu trả lời. Ngoài ra, nó cũng kết hợp lời khuyên từ các chuyên gia, cố vấn nghệ thuật và các giáo viên mỹ thuật, những người có kinh nghiệm trực tiếp giảng dạy khái niệm trong nhà trường.

Tại sao chúng ta học nghệ thuật?

Hầu hết tất cả sinh viên nghệ thuật, người mới bắt đầu phê bình đều sẽ thực hiện phân tích phê bình tác phẩm, phong cách họa sĩ. Phê bình, đánh giá tác phẩm của người khác cho phép chúng ta hiểu các yếu tố xung quanh và sau đó khám phá ra phong cách của riêng mình. Đây là một trong những cách học tốt nhất cho những người mới.

(Tranh sơn mài "Giấc chiêm bao"- Họa sĩ Nguyễn Hà Anh)

Phương pháp phân tích, đánh giá nghệ thuật

• Đưa ra luận điểm ​​cá nhân phải bằng những lời nhận xét hoặc biện minh. Những lời nhận xét như 'Tôi thích điều này' hoặc 'Tôi không thích điều này' mà không có bất kỳ giải thích nào thêm thì đó không phải là phân tích. Những lời nhận xét này hoàn toàn không có giá trị.

• Phân tích tác phẩm nghệ thuật' không có nghĩa là 'mô tả tác phẩm nghệ thuật' . Để đạt được điểm cao, bạn phải vượt ra ngoài việc nêu những điều hiển nhiên và thêm vào đó những hiểu biết sâu sắc, mang tính cá nhân cao. Khả năng phân tích, đánh giá và tổng hợp thông tin và ý tưởng là hai yếu tố trong tư duy nghiên cứu nghệ thuật.

• Đánh giá các yếu tố hình ảnh và nguyên tắc thiết kế khác nhau. Thông thường khi một người mới tìm hiểu về nghệ thuật, họ sẽ tập trung vào một hoặc hai yếu tố của bố cục. Ví dụ, họ chỉ tập trung vào việc sử dụng màu sắc trong mọi tác phẩm nghệ thuật được nghiên cứu. Điều này dẫn đến việc phân tích tác phẩm nghệ thuật ở phạm vi hẹp, lặp đi lặp lại và không đầy đủ. Họ phải đảm bảo rằng chúng bao gồm một loạt các yếu tố nghệ thuật và nguyên tắc thiết kế, cũng như giải quyết ngữ cảnh và ý nghĩa, nếu cần. Các câu hỏi phía dưới được thiết kế để đảm bảo rằng chúng ta có thể bao quát một loạt các chủ đề có liên quan trong phân tích tác phẩm. 

• Trong hầu hết mọi trường hợp, bài viết nên được trình bày cùng với tác phẩm đang được thảo luận. Điều này sẽ giúp người đọc hiểu được rõ ràng bạn đang đề cập đến tác phẩm nào, thuận tiện cho mọi người theo dõi bài viết hơn.

• Những bản vẽ, bản phác thảo sẽ là những tài liệu hỗ trợ rất hữu ích để hiểu và phân tích tác phẩm nghệ thuật. Điều này có thể bao gồm các bản phác thảo bố cục, cấu trúc chính của một tác phẩm nghệ thuật; bản phóng to của các chi tiết nhỏ; những thử nghiệm về chất liệu hay kĩ thuật; các hình minh hoạ kèm chú giải. Những tài liệu này đóng một vai trò rất quan trọng trong việc nghiên cứu về họa sĩ.

Khi mới bắt đầu, chúng ta nên viết về cái gì?

(Tranh màu nước" Sài Gòn về đêm"- Họa sĩ Thụy Dương)

Mặc dù mỗi khía cạnh của bố cục được xử lý riêng biệt nhưng bạn nên xem xét mối quan hệ giữa các yếu tố thị giác (đường nét, hình dạng, hình thức, giá trị / hoà sắc, màu sắc / sắc độ, chất liệu / bề mặt, không gian) và cách những yếu tố này tương tác để hình thành các nguyên tắc thiết kế (chẳng hạn như thống nhất, đa dạng, nhấn mạnh, thống trị, cân bằng, đối xứng, hài hòa, chuyển động, tương phản, nhịp điệu, kiểu mẫu, tỷ lệ, tỷ lệ) để truyền đạt ý nghĩa.

Phân tích các yếu tố

Các câu hỏi dưới đây được thiết kế để tạo điều kiện thuận lợi cho việc tương tác trực tiếp với một tác phẩm nghệ thuật và khuyến khích sự hiểu biết sâu rộng về tác phẩm nghệ thuật được nghiên cứu. Chúng nhằm mục đích thúc đẩy tư duy bậc cao và giúp bạn đi đến phân tích tốt hơn. Khi mới bắt đầu, bạn không nên cố gắng sao chép tất cả các câu hỏi và trả lời chúng, mà thay vào đó, các câu hỏi nên được coi là điểm khởi đầu để viết dàn ý cho bài viết của mình.

1.Nội dung/ ý tưởng

Các vấn đề sẽ xoay quanh chủ đề, câu chuyện, ý tưởng, của tác phẩm. 

• Tác phẩm nghệ thuật có nằm trong một thể loại đã được biết đến (lịch sử; thần thoại; tôn giáo; chân dung; phong cảnh; tĩnh vật; tưởng tượng; kiến ​​trúc) không? Có đồ vật ,địa điểm hoặc cảnh nào dễ nhận biết không? Những thứ này được trình bày như thế nào (lý tưởng hóa; hiện thực; không rõ ràng; ẩn; bị bóp méo; phóng đại; cách điệu; phản ánh; giảm xuống dạng đơn giản hóa; tối giản; nguyên thủy; trừu tượng; che giấu; gợi ý; mờ hoặc tập trung)? 

• Chân dung của ai đã được đưa vào tác phẩm?

• Những chi tiết quan trọng nào có trong tranh? Điểm nào thu hút ánh nhìn của mọi người 

• Tác phẩm nghệ thuật có truyền đạt một hành động, tường thuật câu chuyện không? Sự sắp xếp đã được chỉnh sửa, thiết lập hay xây dựng?

• Tác phẩm nghệ thuật có sự chuyển động không? Bạn có cảm nhận được rằng các phần của tác phẩm nghệ thuật đang di chuyển không?

• Loại yếu tố trừu tượng nào được thể hiện (thanh; hình dạng; tia sáng; đường)? Những điều này có được bắt nguồn từ hoặc lấy cảm hứng từ các hình thức thực tế không? Chúng là kết quả của sự sáng tạo tự phát, tình cờ hay sự sắp xếp cẩn thận, có chủ đích? 

• Đối tượng có thu hút phản ứng theo bản năng , chẳng hạn như các mục có nhiều thông tin, gây sốc hoặc đe dọa con người (những nơi nguy hiểm; các mục có vị trí bất thường; khuôn mặt người; ánh nhìn của người; chuyển động; văn bản)? 

•  Font chữ nào đã được sử dụng (cỡ chữ; trọng lượng phông chữ; họ phông chữ; stenciled; vẽ tay; tạo bằng máy tính; in)? Điều gì đã ảnh hưởng đến sự lựa chọn font chữ này?

• Các đối tượng hoặc hình ảnh quan trọng có giá trị biểu tượng hoặc cung cấp một gợi ý cho ý nghĩa không? Làm thế nào để tác phẩm nghệ thuật truyền tải các chủ đề sâu sắc hơn, mang tính khái niệm (ngụ ngôn; các yếu tố biểu tượng; dấu hiệu; ẩn dụ; trớ trêu)?

• Phản ứng cảm xúc của bạn với tác phẩm nghệ thuật là gì? Tâm trạng tổng thể (tích cực; tràn đầy năng lượng; phấn khích; nghiêm túc; an thần; yên bình; bình tĩnh; u sầu; căng thẳng; khó chịu; phấn chấn; điềm báo; bình tĩnh; hỗn loạn)? Những lựa chọn chủ đề nào giúp thể hiện tâm trạng này (điều kiện thời tiết và ánh sáng; màu sắc của đồ vật và cảnh vật)?

• Có bất kỳ ràng buộc nào về thiết kế liên quan đến chủ đề hoặc chủ đề (một tác phẩm điêu khắc được ủy thác để đại diện cho một chủ đề, địa điểm hoặc ý tưởng cụ thể) không?

• Có kết nối chuyên đề với dự án của riêng bạn không? Bạn có thể học được gì từ cách người họa sĩ tiếp cận chủ đề này?

2. Bối cảnh sáng tác

(Tranh Acrylic "Tâm trí lang thang"- Họa sĩ Đoàn Xuân Tùng)

• Bạn có thể xác định khi nào, ở đâu và tại sao tác phẩm được tạo ra cũng như ý định hoặc mục đích ban đầu của nó. Thời kỳ này đã ảnh hưởng đến bức tranh như thế nào (sự sẵn có của công cụ, vật liệu hoặc thời gian; kỳ vọng của người bảo trợ, khán giả)?

• Những sự kiện và môi trường xung quanh nào đã ảnh hưởng đến tác phẩm này (các sự kiện tự nhiên; các phong trào xã hội như nữ quyền; sự kiện chính trị, tình hình kinh tế, sự kiện lịch sử, bối cảnh tôn giáo, sự kiện văn hóa)? 

• Tác phẩm là đặc trưng của một phong cách nghệ thuật, một trào lưu hay một khoảng thời gian ? Nó có bị ảnh hưởng bởi các xu hướng, thời trang hay ý thức hệ không? 

• Bạn có thể thực hiện bất kỳ kết nối hoặc so sánh có liên quan nào với các tác phẩm nghệ thuật khác không? Các nghệ sĩ khác đã khám phá một chủ đề tương tự theo cách tương tự chưa? Điều này xảy ra trước hay sau khi tác phẩm nghệ thuật này được tạo ra?

• Những chi tiết tiểu sử chính nào về họa sĩ có liên quan đến tác phẩm.

• Tác phẩm nghệ thuật này có phải là một phần của một tác phẩm lớn hơn không?

3. Hình thức

(Tranh màu nước "Trừu tượng"- Họa sĩ Trương Văn Ngọc) 

• Kích thước tổng thể, hình dạng và hướng của tác phẩm nghệ thuật (dọc, ngang, chân dung, phong cảnh hoặc hình vuông) là gì? Định dạng này có thu hút người xem không?

• Hình ảnh so với khung hình như thế nào (đã cắt; cắt bớt; hiển thị đầy đủ)? Tại sao định dạng này phù hợp với chủ đề?

• Các phần khác nhau của tác phẩm nghệ thuật có tách biệt về mặt vật lý không, chẳng hạn như trong một bộ đôi hoặc bộ ba ?

• Có trang web riêng đăng tải các tác phẩm nghệ thuật không?

• Làm thế nào để quy mô và định dạng của các tác phẩm nghệ thuật liên quan đến không gian nơi mà nó được bố trí, sử dụng hoặc treo (hài hòa với cảnh quan typography; nhạy cảm với cấu trúc liền kề; áp đặt hay lấn át bởi môi trường xung quanh; quy mô của con người)? Tác phẩm nghệ thuật được thiết kế để có thể nhìn từ một điểm thuận lợi (tức là mặt trước; nhìn từ bên dưới; tiếp cận từ lối vào chính; đặt ngang tầm mắt người) hay nhiều? Hình ảnh có được chụp từ góc tốt nhất không?

• Một định dạng tương tự có mang lại lợi ích cho dự án của riêng bạn không? 

4. Cấu trúc và bố cục

• Tác phẩm nghệ thuật có được tổ chức theo một hệ thống sắp xếp chính thức hoặc tỷ lệ toán học (quy tắc một phần ba; tỷ lệ vàng hoặc xoắn ốc; định dạng lưới; hình học; tam giác chủ đạo; hoặc bố cục hình tròn)? Bạn có thể vẽ một sơ đồ để chỉ ra cấu trúc cơ bản của tác phẩm nghệ thuật không?

• Bạn có thể thấy ý định rõ ràng với việc căn chỉnh và định vị các bộ phận trong tác phẩm nghệ thuật (các cạnh được căn chỉnh; các mục được cách đều nhau; sắp xếp đơn giản hay phức tạp; các đối tượng chồng chéo, nhóm hoặc tập trung; các mục phân tán, riêng biệt; lặp lại các hình thức; các mục mở rộng ra ngoài khung; khung trong khung; chu vi có viền hoặc viền hoa văn; đường viền bị hỏng)? Các thiết bị trực quan này có tác dụng gì (ngụ ý phân cấp; giúp người xem hiểu mối quan hệ giữa các phần của tác phẩm nghệ thuật; tạo nhịp điệu)?

• Tác phẩm nghệ thuật có trục đối xứng chính (dọc, chéo, ngang) không? Bạn có thể xác định vị trí trung tâm của sự cân bằng không? Tác phẩm nghệ thuật có đối xứng, không đối xứng, xuyên tâm hay không cân bằng có chủ ý?

• Mắt bạn di chuyển qua từng mảng bố cục như thế nào?

5. Hình dạng và hình khối

(Tranh giấy dó "Tiền kiếp"- Họa sĩ Phan Cẩm Thượng)

• Bạn có thể xác định một hình ảnh chủ đạo trong các hình dạng và hình khối được vẽ hay không? Tại sao ngôn ngữ hình ảnh này lại thích hợp?

• Các cạnh của bức tranh được xử lý như thế nào? 

• Có sự đa dạng hoặc lặp lại của các hình dáng không? Điều này có tác dụng gì (sự lặp lại có thể củng cố ý tưởng, cân bằng bố cục và / hoặc tạo ra sự hài hòa / thống nhất về hình ảnh; sự đa dạng có thể tạo ra hứng thú thị giác hoặc khiến người xem choáng ngợp với sự hỗn loạn)

• Các cạnh bên ngoài của vật thể có được coi là bóng không? 

• Có bất kỳ hình khối nào bị tháo rời, 'cắt bỏ' hoặc để lộ ra, chẳng hạn như bản vẽ mặt cắt? Mục đích của việc này là gì (để giải thích các phương pháp xây dựng; truyền đạt thông tin; hiệu quả ấn tượng)?

• Có thích hợp để sử dụng hình dạng theo cách tương tự trong tác phẩm nghệ thuật của riêng bạn không?

6. Sự tương phản và ánh sáng

• Có sự tương phản giữa vùng sáng và vùng tối không? Tác dụng của việc này là gì?

• Các hình của các vật thể và hình ba chiều là phẳng hay  được mô hình hóa ? Làm thế nào để các giá trị âm khác nhau thay đổi từ cái này sang cái tiếp theo (sự chuyển màu nhẹ nhàng, mượt mà; dải âm đột ngột)?

• Có bất kỳ bề mặt,phương tiện hoặc vật liệu bất thường, phản chiếu, phản xạ hoặc truyền ánh sáng theo cách đặc biệt không?

• Có phải giai điệu đã được sử dụng để giúp giao tiếp phối cảnh trong không khí (nhạt hơn và xanh hơn khi các vật thể ra xa hơn)?

• Là bộ sưu tập hoặc ánh sáng môi trường nguồn nơi tác phẩm nghệ thuật được hiển thị cố định hoặc dao động? Tác phẩm có vẻ khác biệt khi được xem vào các thời điểm khác nhau trong ngày không? Điều này ảnh hưởng như thế nào đến việc diễn giải tác phẩm của bạn?

• Những cái bóng có được mô tả trong tác phẩm nghệ thuậtt không? Hiệu ứng của những bóng đổ này là gì (cố định các đối tượng vào trang; tạo ảo giác về chiều sâu và không gian; tạo ra sự tương phản ấn tượng)?

• Sử dụng tương phản/ ánh sáng theo cách tương tự trong tác phẩm nghệ thuật của riêng bạn có phù hợp không? Tại sao tại sao không?

7. Màu sắc và cường độ

• Bạn có thể xem màu sắc trung thực của tác phẩm nghệ thuật không?

• Những phối màu nào đã được sử dụng trong tác phẩm nghệ thuật (hài hòa; bổ sung; chính; đơn sắc; đất; ấm; mát/ lạnh)? Nghệ sĩ đã sử dụng một bảng màu rộng hay hạn chế ? Màu nào chiếm ưu thế?

• Bạn sẽ mô tả cường độ của màu sắc như thế nào (rực rỡ; tươi sáng; sống động; rực rỡ; tinh khiết; bão hòa; mạnh; mờ; tắt tiếng; nhạt; dịu; tẩy trắng; loãng)?

• Màu sắc trong suốt hay mờ đục ? Bạn có thể nhìn thấy màu phản chiếu?

• Độ tương phản màu sắc có được sử dụng trong tác phẩm nghệ thuật không (tương phản cực độ; sự xen kẽ của các màu bổ sung; sặc sỡ / xung đột / chói tai)? Có bất kỳ sự thay đổi màu sắc đột ngột hoặc sử dụng màu sắc không mong muốn nào không?

• Tác dụng của những lựa chọn màu sắc này là gì (thể hiện ý tưởng tượng trưng hoặc theo chủ đề; mô tả hoặc mô tả thực tế về màu địa phương; nhấn mạnh các khu vực tiêu điểm; tạo ảo giác về phối cảnh trên không; mối quan hệ với màu sắc trong môi trường xung quanh; tạo sự cân bằng; tạo nhịp điệu/ mô hình/ sự lặp lại; sự thống nhất và đa dạng trong tác phẩm nghệ thuật; thiếu màu sắc tập trung vào hình dạng, chi tiết và hình thức)? Những màu sắc này tạo ra bầu không khí gì?

8. Kết cấu và bề mặt

(Tranh sơn mài "Hoa bồ công anh"- Họa sĩ Kim Đoan)

• Có bất kỳ lỗi gì trên bề mặt và trong kết cấu của tác phẩm nghệ thuật không (mấp mô; có rãnh; lõm vào; trầy xước; căng thẳng; thô; mịn; sáng bóng; đánh verni; thủy tinh; bóng; đánh bóng; mờ; cát; sần sùi; mài mòn; da; gai ; mướt)? Những thứ này được tạo ra như thế nào (những phẩm chất vốn có của vật liệu; vật liệu trung gian; vật liệu điêu khắc; ảo ảnh hoặc kết cấu ngụ ý , chẳng hạn như gạch chéo; các khu vực chi tiết và phức tạp; hoa văn hữu cơ như tán lá hoặc đá nhỏ; hoa văn lặp lại ; trang trí)?

• Các yếu tố kết cấu hoặc hoa văn được định vị như thế nào và điều này có tác dụng gì (được sử dụng không liên tục để tạo ra sự đa dạng; mô hình lặp lại tạo ra nhịp điệu; các mô hình bị phá vỡ tạo điểm nhấn; các khu vực có kết cấu tạo ra liên kết thị giác và sự thống nhất giữa các khu vực riêng biệt của tác phẩm nghệ thuật; cân bằng giữa chi tiết/ vùng có kết cấu và vùng đơn giản hơn; bề mặt bóng tạo cảm giác sang trọng; việc bắt chước kết cấu truyền tải thông tin về chủ thể, tức là độ mềm của lông hoặc sợi tóc)?

• Sử dụng kết cấu và bề mặt theo cách tương tự trong tác phẩm nghệ thuật của riêng bạn có phù hợp không?

9. Sử dụng phương tiện / vật liệu

• Tác phẩm nghệ thuật đã được tạo nên từ những vật liệu và phương tiện nào? Vật liệu có được che giấu hoặc trình bày một cách gian dối (có tính xác thực/ trung thực của vật liệu không; vật liệu có được tôn vinh không; cấu trúc có thể nhìn thấy hoặc lộ ra ngoài) không? Tại sao những phương tiện này được lựa chọn (trọng lượng; màu sắc; kết cấu; kích thước; sức mạnh; tính linh hoạt; tính mềm dẻo; tính dễ vỡ; dễ sử dụng; chi phí; ý nghĩa văn hóa; độ bền; tính khả dụng; khả năng tiếp cận)? Các phương tiện khác có phù hợp không?

• Những kỹ năng, kỹ thuật, phương pháp và quy trình nào đã được sử dụng (truyền thống; thông thường; công nghiệp; đương đại; đổi mới)? 

• Tác phẩm nghệ thuật đã được vẽ theo từng lớp hay từng giai đoạn chưa? Ví dụ:

• Vẽ tranh: gesso ground> texture mediums> underdrawing> block in color> xác định hình thức> chi tiết cuối cùng

• Kiến trúc: tóm tắt> khái niệm> phát triển> bản vẽ làm việc> nền móng> kết cấu> ốp> hoàn thiện

• Thiết kế đồ họa: ngắn gọn> khái niệm> phát triển> photoshop> soát lỗi> in ấn

• Việc sử dụng các phương tiện truyền thông giúp họa sĩ truyền đạt ý tưởng như thế nào?

• Những phương pháp này có hữu ích cho dự án của riêng bạn không?

Cuối cùng, hãy nhớ rằng những câu hỏi này chỉ mang tính chất hướng dẫn và nhằm mục đích giúp bạn bắt đầu suy nghĩ, nghiên cứu nghiêm túc về nghệ thuật mà bạn đang theo đuổi và sáng tạo.

Nguồn: https://www.studentartguide.com/articles/how-to-analyze-an-artwork 

Biên dịch: Trang Hà

Biên tập: Ahndoar