Bộ sưu tập nghệ thuật của Jacques và Natasha Gelman, bao gồm một số bức tranh quan trọng nhất của thế kỷ 20, đã biến mất khỏi tầm ngắm cho đến khi một cuộc đấu giá tại Sotheby's mang lại những manh mối gần 20 năm sau đó.

Natasha và Jacques Gelman trong một bức ảnh không ghi ngày.

Bộ sưu tập Gelman luôn là một chủ đề khơi dậy sự quan tâm của các nhà sưu tập và chuyên gia vì cặp đôi không chỉ thực hiện nhiệm vụ mua các tác phẩm của các nghệ sĩ cư trú tại Mexico. Picasso, Miró, Dalí, Renoir, Matisse, Kandinski, Modigliani - bộ sưu tập cũng chứa đựng những tác phẩm nghệ thuật châu Âu tuyệt vời nhất. Hiện tại, phần châu Âu của bộ sưu tập đang được trưng bày tại Bảo tàng Nghệ thuật Hiện đại New York.

Kể từ khi vợ chồng Gelman qua đời, bộ sưu tập không có chủ sở hữu thực sự, mặc dù bộ sưu tập được quản lý bởi một người thi hành di chúc có tên Robert R. Littman, người đã giám tuyển các tác phẩm cho nhiều triển lãm ở nước ngoài. Sau sự ra đi của Jacques Gelman, Natasha đã cho mượn bộ sưu tập Mexico lần đầu tiên vào năm 1992 để được trưng bày tại Trung tâm Văn hóa Nghệ thuật Đương đại của Televisa, nơi Littman là giám đốc. Bà Gelman thích những bức tranh được giữ bởi trung tâm tư nhân hơn là bởi Nhà nước Mexico. 

Sau khi Natasha Gelman qua đời và trung tâm văn hóa Televisa đóng cửa vào năm 1998, một số bảo tàng đã đề nghị lưu giữ bộ sưu tập. “Đã có những đề nghị để bộ sưu tập được trưng bày tại Munal, Museo Dolores Olmedo, Franz Mayer ... nhưng bộ sưu tập đã không được lưu giữ ở bất kỳ nơi nào trong số đó,” Malvido nói.

Bộ sưu tập đã đi du lịch đến hơn 20 quốc gia trong bốn năm tiếp theo, tạo ra thu nhập cho Littman để tiếp tục mở rộng việc sưu tập. Tổ chức Vergel được liệt kê là chủ sở hữu của các tác phẩm được đấu giá vài ngày trước tại Sotheby's. Tổ chức này được Littman thành lập sau sự ra đi của Natasha Gelman, để quản lý các tác phẩm và di chuyển chúng khắp thế giới. Triển lãm lưu diễn đã tạo ra đủ quỹ để mua các tác phẩm mới, bao gồm các tác phẩm của Francisco Toledo, Graciela Iturbide và Manuel Álvarez Bravo. 

Một cuộc chiến pháp lý khó khăn, một người anh cùng cha khác mẹ và con trai của Cantinflas 

Năm 2004, bộ sưu tập trở lại Mexico để được trưng bày tại Trung tâm Văn hóa Muros, một bảo tàng được tạo ra bởi các công ty Cotsco và Comercial Mexicana ở Cuernavaca, Morelos. Không gian triển lãm lý tưởng chỉ kéo dài một thời gian ngắn. Bộ sưu tập chỉ ở đó trong bốn năm trước khi biến mất. 

“Tôi nhớ rằng nhiều người trong chúng tôi đã đến thăm bộ sưu tập như thể chúng tôi đang đi hành hương,” nhà sử học nghệ thuật María Minera nói. Năm 2006, một số vụ kiện chống lại Littman do con trai nuôi của Cantinflas, Mario Moreno Ivanova, đã thổi bay mọi thứ. Moreno Ivanova tuyên bố rằng một phần của các tác phẩm đã được mua thông qua công ty do cha và Gelman thành lập và tuyên bố quyền sở hữu với tư cách là người thừa kế của Cantinflas. Mặc dù một thẩm phán đã bác bỏ vụ kiện, nhưng những gương mặt khác đã xuất hiện liên quan đến quyền sở hữu bộ sưu tập. Những người họ hàng xa và anh cùng cha khác mẹ của Natasha Gelman cũng tuyên bố là người thừa kế hợp pháp của cặp đôi.

Năm 2007, luật sư Fuentes León và con trai ông, Enrique Fuentes Olvera, đã mua quyền thừa kế từ anh cùng cha khác mẹ của Natasha, Mario Sebastián Krawak, với giá 20.000 đô la ngay trước khi ông qua đời, và kiện để đòi quyền sở hữu các tác phẩm. Mặc dù một thẩm phán đã cấp cho họ quyền sở hữu, nhưng phán quyết đã bị lật ngược tại tòa án sau một cuộc chiến pháp lý kéo dài nhiều năm. Vụ kiện này được tham gia bởi một người họ hàng xa của Natasha Gelman, Jerry Jung, người cũng tuyên bố quyền thừa kế tại một tòa án ở Mỹ và tấn công Littman. Người thi hành di chúc quyết định ngừng trưng bày các bức tranh và cất giữ bộ sưu tập, cho đến bây giờ. Vụ án mất nhiều năm để tiến triển và cuối cùng đã chìm nghỉm trong tòa án.

(Xem phần 1 và phần 3)

Nguồn: The mystery of the Gelman collection: Mexico does not know where some of its most famous artworks are

Biên dịch: Huyền Trịnh