Bảo vệ di sản văn hóa giữa khủng hoảng: Các bảo tàng tại Tehran và Tel Aviv hành động khẩn cấp

Khói bốc lên từ xa từ một nhà máy lọc dầu sau cuộc tấn công của Israel vào thủ đô Tehran của Iran vào ngày 17 tháng 6 năm 2025.

Trong bối cảnh xung đột leo thang giữa Israel và Iran, đặc biệt là các đợt không kích liên tiếp tại các trung tâm đô thị lớn, hai quốc gia này đã nhanh chóng triển khai các biện pháp bảo vệ khẩn cấp đối với các bộ sưu tập di sản văn hóa, tranh nghệ thuật và hiện vật quý giá tại các bảo tàng hàng đầu.

Iran di dời cổ vật, đóng cửa bảo tàng

Tổ chức Di sản Văn hóa Iran đã tiến hành di chuyển các hiện vật quý từ nhiều bảo tàng trên toàn quốc đến các địa điểm lưu trữ an toàn. Đồng thời, toàn bộ hệ thống bảo tàng và các di tích văn hóa trên khắp Iran cũng đã tạm thời đóng cửa.

Theo truyền thông địa phương, ông Ali Darabi – Thứ trưởng phụ trách Di sản, Du lịch và Thủ công – đã chỉ đạo khẩn cấp đến các đơn vị trông coi hiện vật, yêu cầu tuân thủ quy trình ứng phó khủng hoảng, bao gồm việc di chuyển các tác phẩm quan trọng. Ngày hôm sau, Bộ Văn hóa Iran xác nhận toàn bộ quá trình chuyển giao đã hoàn tất.

Iran hiện là nơi lưu giữ 28 di sản được UNESCO công nhận và hàng loạt viện bảo tàng nổi tiếng thế giới về nghệ thuật thị giác, tranh nghệ thuật cổ đại và hiện đại. Riêng thủ đô Tehran là nơi đặt Bảo tàng Quốc gia Iran – kho lưu trữ lớn nhất thế giới về khảo cổ học và tranh nghệ thuật thời kỳ Trung Cổ của Ba Tư. Tổ hợp bảo tàng này bao gồm Bảo tàng Iran Cổ đại và Bảo tàng Kỷ nguyên Hồi giáo – nơi trưng bày các tác phẩm tranh nghệ thuật cổ, thư pháp, đồ gốm từ hàng trăm ngàn năm trước.

Ngoài ra, Tehran còn có Bảo tàng Nghệ thuật Đương đại – nơi lưu giữ nhiều tác phẩm tranh sơn dầu, tranh trừu tượng và tranh nổi tiếng của các danh họa như Monet, Picasso. Cung điện Golestan từ triều đại Qajar, được UNESCO công nhận là di sản thế giới từ năm 2013, cũng nằm tại đây.

Israel sơ tán dân, bảo vệ hiện vật tại bảo tàng

Vào thứ Hai, Israel ra lệnh sơ tán dân cư tại Quận 3 của Tehran – nơi có nhiều bộ ngành chính phủ và khoảng 300.000 người sinh sống – nhằm chuẩn bị cho các cuộc không kích. Đáp lại, Iran cũng cảnh báo người dân tại các thành phố Israel như Haifa và Tel Aviv. Tổng thống Mỹ Donald Trump sau đó tiếp tục kêu gọi toàn bộ người dân Tehran rời khỏi thành phố.

Ngay trong ngày Iran tấn công trả đũa, nhiều bảo tàng nghệ thuật tại Israel đã bắt đầu di chuyển tranh số hóa, hiện vật quý và tác phẩm nghệ thuật đương đại đến nơi lưu trữ an toàn. Bà Suzanne Landau – Giám đốc Bảo tàng Israel tại Jerusalem – cho biết với đài Kan rằng: “Chúng tôi đã quen với điều này”. Bà cũng xác nhận rằng cả những tác phẩm tranh nổi tiếng được mượn từ các bộ sưu tập khác cũng đã được cất giữ cẩn trọng.

Bảo tàng Nghệ thuật Tel Aviv cũng áp dụng quy trình ứng phó khẩn cấp, di chuyển toàn bộ tác phẩm nghệ thuật khỏi các phòng trưng bày xuống khu vực ngầm. Đến cuối ngày thứ Sáu, cả hai bảo tàng lớn này đều đã đóng cửa vô thời hạn, tuân thủ quy định về an ninh quốc gia.

Kêu gọi bảo vệ di sản văn hóa toàn cầu

Hôm thứ Hai, Hội Khảo cổ học Iran – một tổ chức học thuật phi chính phủ chuyên nghiên cứu và bảo vệ di sản khảo cổ – đã đăng tải tuyên bố trên Telegram, lên án các cuộc tấn công quân sự và kêu gọi các bên tuân thủ luật nhân đạo quốc tế, trong đó hành vi phá hủy tài sản văn hóa được xem là tội ác chiến tranh.

Tổ chức này cũng yêu cầu UNESCO, Blue Shield và ICOMOS vào cuộc khẩn cấp để giám sát tình hình và triển khai biện pháp bảo vệ di sản bị đe dọa.

Trong tuyên bố, tổ chức này nhấn mạnh: “Di sản văn hóa không chỉ là tài sản riêng của một quốc gia – đó là ký ức chung của toàn nhân loại. Việc phá hủy nó là sự xúc phạm nghiêm trọng đến bản sắc, ký ức và nền tảng của hòa bình.” Họ kêu gọi hành động quốc tế phối hợp khẩn cấp để bảo vệ tính mạng con người, gìn giữ di sản nghệ thuật và văn hóa, và khẳng định giá trị của luật pháp quốc tế cũng như nhân loại chung.