Alexandra Metcalf và thế giới Victorian ám ảnh giữa lòng London: Triển lãm “Gaaaaaaasp” tại The Perimeter

Từ nay đến ngày 25/7/2025, The Perimeter, một không gian nghệ thuật đương đại tại London, trở thành cánh cửa dẫn vào thế giới bất ổn, dị thường và đầy ám ảnh của nghệ sĩ Alexandra Metcalf qua triển lãm cá nhân đầu tiên mang tên “Gaaaaaaasp". Được dàn dựng như một cơ sở y tế thời kỳ Victorian, triển lãm là sự kết hợp giữa ký ức cá nhân, trải nghiệm trị liệu tâm thần và những phê bình sâu sắc về quyền lực trong các thiết chế y tế.

Trải nghiệm như một bệnh viện – nơi thời gian và cảm xúc sụp đổ

Triển lãm mở đầu trong một “phòng chờ” đầy cảm giác ngột ngạt: thảm xám, trần thấp, tivi cũ kỹ ở góc phòng, và những chiếc ghế cách xa nhau như gợi nhớ đến khoảng cách giữa các nhóm bệnh nhân. Qua ô cửa quan sát là một không gian trưng bày những tác phẩm điêu khắc làm từ gậy gỗ và kính màu – hình ảnh mang tính sinh học, gợi liên tưởng đến tế bào, sự sống, bệnh tật và cả sự phát triển bất thường.

(Monthly) (2025), của Alexandra Metcalf. Tư liệu: Họa sĩ.

Loạt tác phẩm Globus/Womb mà Metcalf trình bày ở đây là sự hoán vị của biểu tượng quả cầu – thường gắn với tri thức và quyền lực – thành biểu tượng nữ tính đầy mâu thuẫn: vừa nuôi dưỡng vừa đè nặng, vừa cổ xưa vừa giả tạo, như chính lịch sử bị bóp méo bởi những chuẩn mực quyền lực.

Ký ức cá nhân và vai trò của ánh sáng

Một điểm nhấn khác là video Cam 2017/2018, trình chiếu trong chiếc tivi cũ. Thay vì phát những hình ảnh quen thuộc của các bệnh viện hiện đại, đoạn video tái hiện hành trình suy sụp tâm thần của Metcalf sau cái chết của mẹ cô – dẫn đến việc cô nhập viện tâm thần. Những hình ảnh mờ nhiễu, âm thanh bị chèn nhạc gợi nên sự rối loạn, bất ổn và làm người xem trở thành những kẻ “dòm ngó” – một vai trò đầy khó chịu mà Metcalf chủ đích tạo ra để đặt lại vấn đề về cách xã hội quan sát và tiêu thụ hình ảnh người bệnh tâm thần, đặc biệt là phụ nữ.

Giữa hài hước và rùng rợn: phòng mổ giả lập tầng hai

Tầng trên của triển lãm nghệ thuật là không gian mô phỏng phòng phẫu thuật với sàn linoleum hồng nhạt, các chi tiết Victorian như ống thoát nước, cùng những “giường bệnh” được biến tấu từ ghế tắm nắng cũ. Trên đó là hai điêu khắc ánh sáng hình người – một đứng gù, một nằm ngửa – phát sáng yếu ớt nhờ dây điện và hộp điện lộ thiên, như thể ánh sáng sự sống có thể tắt bất cứ lúc nào.

Ở đây, Metcalf trình bày bức tranh quy mô lớn I AM MY OWN RIOT & BEST FRIEND – nơi thẩm mỹ nữ tính bị trộn lẫn với cảm giác ám ảnh: vết loang màu máu, các vệt xước, ánh nhìn hoang dại. Tác phẩm như một phản hồi mạnh mẽ đến hình ảnh nghệ sĩ “tâm thần” bị lãng mạn hóa – vừa châm biếm, vừa phản tư.

Sự va chạm của ký ức tập thể và cá nhân

(Instruction Manual for Vanishing) (2025), của Alexandra Metcalf. Tư liệu: Họa sĩ.

(OOOOOOOOOO) (2025), của Alexandra Metcalf. Tư liệu: Họa sĩ.

(No Curer) (2025), của Alexandra Metcalf. Tư liệu: Họa sĩ.

Các bức tranh khác như Instruction Manual for Vanishing, OOOOOOOOOO, hay No Curer đều khai thác hình thức xếp lớp, gợi nhắc đến việc che giấu, chồng chất ký ức, và lịch sử quay vòng. Những hình người, kiến trúc hay đồ vật ẩn hiện qua lớp sơn như ký ức vừa rõ vừa mờ, là tưởng tượng hay thực tại, có lẽ không còn quan trọng, bởi Metcalf hướng người xem tới sự hòa trộn giữa trải nghiệm cá nhân và hệ thống xã hội rộng lớn.

Gaaaaaaasp – cú nín thở giữa lịch sử và hiện tại

Triển lãm nghệ thuật Gaaaaaaasp là một tiếng thở nghẹt gắt gao giữa không gian nặng tính lịch sử, nơi những vấn đề như quyền lực thể chế, sự đồng thuận trong điều trị tâm thần, hay lằn ranh giữa chăm sóc và kiểm soát bị lật lại. Metcalf không chỉ đưa người xem bước vào thế giới của riêng mình, mà còn bắt họ đối diện với những di sản xã hội bị giấu nhẹm – thứ vẫn tiếp tục định hình cách chúng ta nhìn nhận cơ thể, ký ức và sự tổn thương.

Nguồn: Alexandra Metcalf creates an unsettling Victorian world in London

Quỳnh Hoa