Virtual Beauty: Triển lãm tại Somerset House đặt câu hỏi về tiêu chuẩn cái đẹp trong kỷ nguyên số

Từ “Snapchat dysmorphia” đến trào lưu “looksmaxing”, phải chăng công nghệ số và mạng xã hội đang khiến chúng ta đánh mất khái niệm thật, ảo về cái đẹp? Câu trả lời được khai thác trong triển lãm Virtual Beauty tại Somerset House (London), nơi quy tụ hơn 20 nghệ sĩ quốc tế với các tác phẩm nhiếp ảnh, video, sắp đặt và điêu khắc.

Ben Cullen Williams và Isamaya Ffrench, Past Life 08 (2021). (Hình ảnh: Tư liệu nghệ sĩ).

Áp lực nhan sắc trong kỷ nguyên số

Hyungkoo Lee, Altering Facial Features with WH5 (2010). (Hình ảnh: Tư liệu nghệ sĩ).

Chưa bao giờ con người nhìn thấy gương mặt mình nhiều như hiện nay. Nếu xưa kia chỉ có bóng mờ trên mặt nước, sau đó đến gương và máy ảnh, thì nay mạng xã hội liên tục “ép” chúng ta so sánh bản thân với vô số gương mặt được chỉnh sửa, tô vẽ.

Thuật ngữ Instagram face mô tả một kiểu gương mặt chuẩn mực mới: môi dày, mắt xếch, gò má cao, mũi nhỏ, một vẻ đẹp lai tạo giữa nhiều sắc tộc, mang hơi hướng “cyborg”, được tạo ra nhờ trang điểm, phẫu thuật thẩm mỹ hoặc ứng dụng chỉnh sửa ảnh. Song song đó là hiện tượng Snapchat dysmorphia, ám ảnh muốn phẫu thuật để giống chính phiên bản đã được filter.

Arvida Byström, Harmony (2022). (Hình ảnh: Tư liệu nghệ sĩ).

Virtual Beauty: Triển lãm đặt câu hỏi về chuẩn mực cái đẹp

Amalia Ulman, Excellences & Perfections (Instagram Update, 1st June 2014) (2015). Tư liệu nghệ sĩ và Deborah Schamoni. (Hình ảnh: Tư liệu nghệ sĩ).

Triển lãm Virtual Beauty không nhằm đưa ra câu trả lời, mà mở ra nhiều góc nhìn: Ai đang nắm quyền định nghĩa cái đẹp trong thời đại AI, filter và mạng xã hội? Là con người, công nghệ hay thuật toán?

Được chia thành ba phần, triển lãm đi ngược dòng thời gian từ 20 năm trước đến hiện tại và tương lai:

Giai đoạn đầu của “tự thể hiện kỹ thuật số”: Một chiếc điện thoại Samsung gập (2003), một trong những mẫu đầu tiên có camera, khởi đầu cho “thời đại selfie”.

Qualeasha Wood, It’s All For U (If U Rlly Want It) (2024). Tư liệu nghệ sĩ và Pippy Houldsworth Gallery, London. (Hình ảnh: Tư liệu nghệ sĩ).

Các tác phẩm phản biện thẩm mỹ truyền thống: Nghệ sĩ ORLAN ghi lại quá trình phẫu thuật thẩm mỹ như một màn trình diễn, đặt câu hỏi về lý tưởng cái đẹp phương Tây.

Sự lên ngôi của AI & thế giới ảo: Các tác phẩm như Past Life (Ben Cullen Williams & Isamaya Ffrench) sử dụng mạng GAN để tạo gương mặt biến dạng, hay A Daughter Without a Mother (Arvida Byström) biến búp bê tình dục thành “cỗ máy” biết nói nhờ AI, từ đó phản ánh sự thương mại hóa và tình dục hóa cơ thể nữ giới.

Cái đẹp trong tương lai số hóa

Thế hệ trẻ ngày nay lớn lên cùng Instagram, TikTok, game và môi trường streaming, nơi việc tạo dựng danh tính ảo là chuyện thường nhật. Avatars 3D, cơ thể quét số hóa hay AI làm đẹp đang thay đổi cách chúng ta nhìn nhận về bản thân.

Triển lãm nghệ thuật còn đưa ra góc nhìn về việc tiêu chuẩn cái đẹp không còn được áp đặt từ ngành công nghiệp thời trang hay truyền thông truyền thống, mà đang được tái định nghĩa bởi cộng đồng online, đôi khi kỳ lạ, siêu thực, nhưng cũng đầy tính giải phóng.

Minne Atairu, Blonde Braids Study II (2023). (Hình ảnh: Tư liệu nghệ sĩ).

Virtual Beauty tại Somerset House mang đến một cái nhìn vừa sâu sắc vừa đáng suy ngẫm: trong hành trình mải miết đi tìm cái đẹp, con người có thể đang đánh đổi sự thật và tính dễ tổn thương của chính mình trên không gian mạng.

Sự kiện nghệ thuật Virtual Beauty mở cửa đến ngày 28/9/2025 tại Somerset House, London.

Nguồn: From Snapchat dysmorphia to looksmaxing, have digital beauty standards made us lose sight of what's real, asks a new exhibition

Quỳnh Hoa