Phụ nữ trong bản in Nhật Bản

Một cuộc triển lãm khám phá sự đại diện đa dạng của phụ nữ trong một kỷ nguyên độc đáo của nghệ thuật in ấn Nhật Bản hiện đang được trưng bày tại Cambridge. Theo Cải cách Kansei (thời đại Kansei, 1789-1801), vào cuối những năm 1790 trong thời kỳ Edo, chính phủ bắt đầu lo ngại về những gì họ coi là sự thái quá, buông thả và trụy lạc, và đã ban hành các quy tắc mới về xuất bản, bao gồm cả bản in. Mùa màng thất bát vào giữa đến cuối những năm 1780 đã dẫn đến giá lương thực tăng cao và các cuộc bạo loạn sau đó. Cuộc cải cách những năm 1790 có thể đã được thúc đẩy, một phần, bởi việc xuất bản những cuốn sách minh họa in giá rẻ, được ngụy trang một cách mỏng manh để chế giễu chính phủ và các chính sách của họ trong thời kỳ bất ổn này. Ellis Tinois viết trong cuốn sách Bản in Nhật Bản: Ukiyo-e ở Edo (2016), 'Vào cuối năm 1790, tất cả các bản in được phát hành thương mại đều được yêu cầu phải có một con dấu chính thức nhỏ ghi 'đã được chấp thuận' (kiwame). Sự hiện diện của con dấu này cho thấy thiết kế bản in đã được chấp thuận để xuất bản bởi một kiểm duyệt viên do hiệp hội chuyên nghiệp của các nhà xuất bản chỉ định trong số các thành viên của hiệp hội. Con dấu được đóng trên bản vẽ đã hoàn thiện và được cắt vào khối khóa để nó xuất hiện trên mọi bản in. Từ năm 1791-1824, tất cả các bản in được phát hành thương mại đều có con dấu này'.

Những cải cách nghiêm ngặt này do đó đã khuyến khích các nhà thiết kế tranh in thay đổi thiết kế của họ và họ bắt đầu mô tả những người phụ nữ bình thường làm những công việc "đáng kính" - làm việc, chơi nhạc và chăm sóc trẻ em. Một thế giới khác xa với cuộc sống của các khu vui chơi giải trí của Edo. Tuy nhiên, những bức tranh này không cho thấy những cá nhân thực sự - các nghệ sĩ vẫn tiếp tục mô tả những người đẹp thời trang lý tưởng, nhưng giờ đây trong những tình huống và bối cảnh lành mạnh có thể gần gũi hơn với cuộc sống của chính người xem. Để khám phá giai đoạn này trong các bản in của Nhật Bản, triển lãm đã được chia thành sáu phần: Cái nhìn của phụ nữ, Phụ nữ làm việc, Phụ nữ trong mắt công chúng, Trẻ em và Ngoài trời và Giao lưu.

Cùng lúc đó, các nhóm thơ và những nhóm khác đã đặt hàng các bản in xa xỉ – surimono – với số lượng phát hành hạn chế. Vì những bản in này được in riêng và để tiêu dùng cá nhân chứ không được coi là hàng hóa thương mại, nên các nhà thiết kế bản in surimono có thể tránh được sự kiểm duyệt của chính phủ. Điều này cho phép trưng bày nhiều sự quyến rũ và khiêu dâm hơn, cũng như sử dụng các vật liệu và kỹ thuật xa hoa như sắc tố kim loại và in nổi mù. Các tác phẩm của các nghệ sĩ như Katsushika Hokusai (1760-1849) và Kitagawa Utamaro (khoảng 1756-1806) cho thấy cách các nhà thiết kế bản in tìm kiếm những cách mới để tạo ra hình ảnh những người phụ nữ xinh đẹp vào thời điểm chính phủ quan tâm đến đạo đức công cộng.

Ở Nhật Bản thời Edo, có sự tách biệt về thứ bậc và giới tính, điều này ảnh hưởng đến vai trò mà phụ nữ có thể đảm nhiệm trong xã hội Nhật Bản và trách nhiệm của họ trong cộng đồng. Việc trau dồi thời gian rảnh rỗi là chìa khóa để nâng cao địa vị xã hội của phụ nữ. Những kỹ nữ làm việc trong các khu vui chơi có ảnh hưởng đến việc thiết lập các tiêu chuẩn về trang phục, kiểu tóc và sự rèn luyện cá nhân liên quan đến văn học và nghệ thuật biểu diễn. Nghệ thuật làm tóc tinh tế đạt đến đỉnh cao trong thời kỳ Edo và các phong cách cầu kỳ thay đổi nhanh chóng đến mức cuối cùng có hàng trăm cách khác nhau để phụ nữ tạo kiểu tóc, điều này lại mang đến sự đam mê cho đồ trang trí tóc. Giống như trang điểm, kiểu tóc là chỉ báo về tuổi tác, giai cấp xã hội, tình trạng hôn nhân hoặc thậm chí là nghề nghiệp. Trong xã hội có ý thức về giai cấp theo thứ bậc của thời đại Edo, phụ nữ không được tự do lựa chọn trang điểm hoặc kiểu tóc của mình.

Thời trang có thể đã ảnh hưởng đến một số tầng lớp xã hội, nhưng vẫn có những quy tắc chung nghiêm ngặt về trang điểm, kiểu tóc và trang phục trong một dân số được chia thành các tầng lớp xã hội riêng biệt. Sự phân biệt này cho phép du khách học cách phân biệt một phụ nữ đã kết hôn với một cô gái trẻ, một quý tộc với một phụ nữ trung lưu hoặc một kỹ nữ cao cấp. Xã hội thời kỳ Edo, hoàn toàn dựa trên hệ thống phân cấp các tầng lớp và nhiều quy tắc khác nhau, chịu ảnh hưởng rất lớn bởi thứ hạng xã hội, độ tuổi, nghề nghiệp và các giai đoạn của cuộc sống, vì vậy phụ nữ phải cẩn thận khi chọn trang điểm hoặc kiểu tóc. Thời trang không chỉ dành cho Thế giới giải trí nổi khuyến khích sự cạnh tranh về phong cách; nó còn có chức năng xây dựng thương hiệu xã hội chung giúp phân biệt địa vị của một cá nhân trong xã hội. Nhưng, mặc dù luật pháp nghiêm ngặt, hệ thống này không ngăn cản được sức hấp dẫn của cái đẹp, hoặc tinh thần và sự sáng tạo mà phụ nữ thể hiện trong mục tiêu hòa giải các quy tắc xã hội và sự thanh lịch.

Trong thời kỳ biến động xã hội này, phụ nữ cũng được khuyến khích trở thành nền tảng đạo đức của đất nước. Quan niệm truyền thống về gia đình Khổng giáo – cha với con, anh với em, chồng với vợ – đã được chính phủ thúc đẩy. Hệ thống này trao cho người phụ nữ trách nhiệm sinh nhiều con hơn để có cuộc sống gia đình phong phú, và sau đó nuôi dưỡng và giám sát hạnh phúc đạo đức của con cái, bổ sung cho tầm nhìn về một người mẹ lý tưởng.

Mặc dù chủ yếu là nam giới tạo ra những bản in quyến rũ này, phụ nữ cũng mua và thích chúng. Người tiêu dùng nữ bị thu hút bởi những cảnh đời thường, nơi vẻ đẹp của những người phụ nữ bình thường được tôn vinh. Những cảnh thân mật, dịu dàng và thường hài hước này có thể được phụ nữ thời đó nhận ra và vẫn quen thuộc với chúng ta ngày nay. Chúng cũng nhắc nhở chúng ta rằng phụ nữ cũng làm việc để nuôi sống bản thân và gia đình.

Từ những kỹ nữ dạo chơi đến những nữ nghệ nhân đang làm việc, bộ sưu tập phụ nữ trong tranh in Nhật Bản này hé lộ câu chuyện về những người phụ nữ từ mọi tầng lớp xã hội ở Nhật Bản thời Edo và khuyến khích du khách không chỉ khám phá góc nhìn của phụ nữ mà còn hé lộ cuộc sống của những người phụ nữ được miêu tả đang làm những việc "bình thường" - những công việc mà ngày nay vẫn dễ nhận biết.

Biên dịch: Phương Anh

Nguồn: Asian Art Newspaper