Phải chăng họa sĩ chân dung thế kỷ 19 này là nhà tạo mẫu nổi tiếng đầu tiên?

Một triển lãm tại Tate Britain, London hé lộ mối liên hệ từng bị bỏ qua giữa họa sĩ John Singer Sargent và thời trang cao cấp. Triển lãm mang tên "Sargent and Fashion" cho thấy Sargent không chỉ là bậc thầy hội họa mà còn có vai trò như một stylist nghệ thuật – người kiểm soát hoàn toàn diện mạo của nhân vật trong tranh.

Khi hội họa và thời trang gặp nhau

Vào mùa xuân năm 1888, giới thượng lưu New York xôn xao khi Sargent đến vẽ chân dung Eleanora Iselin. Với mong muốn được ghi lại hình ảnh trong bộ váy haute couture tinh tế, bà đã chuẩn bị hàng loạt thiết kế đắt giá từ Paris. Nhưng trái ngược mong đợi, Sargent quyết định vẽ bà ngay trong bộ váy đen giản dị đang mặc lúc đó.

Dù không được khoác lên mình vẻ lộng lẫy, bức chân dung vẫn mang nét đẹp mê hoặc nhờ độ bóng của vải satin, chi tiết ánh kim nơi corset và viền ren trắng tinh xảo nơi tay áo – minh chứng cho khả năng khắc họa trang phục vượt xa mô tả thị giác thông thường.

Eleanor Iselin

Họa sĩ hay nhà tạo mẫu?

Theo giám tuyển James Finch, mối quan hệ giữa Sargent và các nhân vật trong tranh là "cộng tác nghệ thuật" chứ không đơn thuần là "phục vụ". Ông điều phối mọi yếu tố trong bố cục, bao gồm cả chất liệu và màu sắc vải vóc, để đạt được sự hài hòa thị giác.

Một ví dụ điển hình là bức chân dung mẹ con Gretchen và Rachel Warren năm 1903. Khi Rachel mặc một chiếc váy không vừa, Sargent đã dùng vải hồng quấn quanh cô và biến nó thành chiếc váy mộng mơ trên tranh – một minh chứng cho sự nhạy bén và chủ động sáng tạo của ông, tương tự vai trò của một giám đốc sáng tạo thời trang.

Từ trái sang phải, Gretchen và con gái Rachel Warren tạo dáng cho Sargent năm 1903. Rachel được tạo dáng trong một mảnh vải màu hồng mà Sargent chế tác trên vải để trở thành một chiếc váy.

Đằng sau hậu trường các tác phẩm nổi tiếng

Sargent thậm chí còn đặt may váy riêng cho người mẫu của mình từ các nhà mốt lớn. Với chân dung Sybil Sassoon năm 1922, ông hợp tác cùng House of Worth, nhà couture đầu tiên của Paris, để tạo ra chiếc áo choàng nhung đen với cổ áo tím ấn tượng – chi tiết màu tím được ông khéo léo lặp lại trong làn da và bông hoa nhỏ trên tay Sybil.

Nhiều tác phẩm trong triển lãm được trưng bày cùng trang phục nguyên bản, giúp người xem thấy rõ tầm quan trọng của thời trang trong cấu trúc và tinh thần của mỗi bức tranh. Tác phẩm "Ellen Terry as Lady Macbeth" (1889) còn được tái hiện với váy diễn thật, tạo nên sự kết nối ba chiều giữa tranh – thời trang – nhân vật.

Mở ra lối vào mới cho nghệ thuật chân dung

Finch cho biết, cách tiếp cận này mang đến "một lối vào mới cho các bức chân dung". Người xem không chỉ chiêm ngưỡng tranh, mà còn suy ngẫm về quá trình bảo tồn trang phục, về cách váy áo được truyền qua các thế hệ, điều chỉnh theo vóc dáng từng thời kỳ – một góc nhìn nhân văn và gần gũi hơn với nghệ thuật cổ điển.

Dù triển lãm gây tranh cãi khi bị cho là "quá đông quần áo cũ", Finch bảo vệ hướng tiếp cận này: "Sự kết hợp giữa nghệ thuật và thời trang không làm giảm giá trị của Sargent, mà còn cho thấy ông đã đi trước thời đại."

Sargent – họa sĩ đặt may riêng cho từng tâm hồn

Trong khi nhiều họa sĩ cùng thời sử dụng khuôn mẫu chân dung mang tính công thức, Sargent luôn theo đuổi giá trị "bespoke" – đặt may riêng biệt, nơi mỗi nhân vật là một thế giới riêng biệt được khám phá qua ánh nhìn hội họa và góc nhìn thời trang.