Ngôi nhà của kiến trúc sư Paul Schweikher – một kiệt tác ở ngoại ô Chicago

Ẩn mình trong vùng ngoại ô yên tĩnh của Schaumburg, cách trung tâm Chicago khoảng 40 km về phía tây bắc, là một công trình kiến trúc khiêm nhường nhưng kiệt xuất – ngôi nhà và xưởng vẽ cũ của kiến trúc sư Paul Schweikher. Giữa những dãy nhà ở buồn tẻ, các trung tâm thương mại khổng lồ và khu văn phòng vô danh, căn nhà như một viên ngọc thô – ít người biết đến nhưng từng được những tên tuổi lớn của kiến trúc hiện đại Mỹ ngưỡng mộ.

Paul Schweikher – sinh ra tại Denver – đến Chicago vào năm 1922 để theo học kiến trúc tại Học viện Nghệ thuật Chicago và sau đó là Viện Công nghệ Armour (sau này là Illinois Institute of Technology, nơi Mies van der Rohe từng giảng dạy sau khi rời Bauhaus). Đầu thập niên 1930, ông nhận được một dự án cải tạo trang trại cho một gia đình bảo hiểm tại thị trấn Roselle, và thay vì tiền công, họ tặng ông 7,5 mẫu đất – nơi ông dựng nên tổ ấm của riêng mình. Khi đó, Roselle còn là vùng quê, một nơi từng được các tổ chức buôn rượu trong thời kỳ Cấm rượu sử dụng làm điểm nấu rượu lậu – bầu không khí hậu Capone vẫn còn phảng phất.

Schweikher sống và làm việc tại căn nhà này gần hai thập kỷ, cho đến năm 1953, khi ông chuyển sang Yale để nhận chức Trưởng khoa Kiến trúc. Ngôi nhà được bán lại cho cặp đôi Alexander và Martyl Langsdorf – những người sau này tiếp tục bảo tồn không gian đặc biệt này. Năm 1987, ngôi nhà chính thức được công nhận là di tích lịch sử cấp bang.

Martyl – một họa sĩ suốt đời gắn bó với nghệ thuật – từng sống tại đây hơn 55 năm. Ở tuổi 91, trong cuộc trò chuyện năm 2009, bà vẫn còn tinh anh và đầy ký ức. “Gần như mọi kiến trúc sư nổi tiếng Chicago thời Schweikher đều từng ghé thăm,” bà kể. “Frank Lloyd Wright đến đây hai lần, Mies van der Rohe cũng vậy. Và cả những nhà khoa học đoạt Nobel – có lúc chúng tôi có đến 17 người bạn từng giành giải Nobel, một số người từng ngồi ở đây.”

Chồng bà, Alexander Langsdorf, là một nhà vật lý từng tham gia Dự án Manhattan – chương trình nghiên cứu hạt nhân tuyệt mật tại Đại học Chicago. Trước đó, ông đã phát triển máy tách hạt nguyên tử phục vụ nghiên cứu y học, và chính từ thiết bị này, một lượng nhỏ plutonium được sản xuất – sau đó được dùng để kích hoạt quả bom nguyên tử đầu tiên thử nghiệm ở sa mạc New Mexico mùa hè năm 1945. Về sau, Langsdorf từng viết thư kêu gọi chính phủ không sử dụng bom lên Hiroshima và Nagasaki.

Martyl cũng để lại dấu ấn riêng của mình với biểu tượng Doomsday Clock (Đồng hồ Tận thế), do bà thiết kế năm 1947 cho tạp chí Bulletin of the Atomic Scientists. “Tôi là họa sĩ, và tôi quen biết hầu hết các nhà khoa học, nên chuyện tôi giúp họ vẽ cái đồng hồ đó là điều tự nhiên,” bà nói. Đồng hồ, biểu tượng thị giác cho mối đe dọa hủy diệt hạt nhân, được đặt ở mốc bảy phút trước nửa đêm – và ngày nay, trong bối cảnh biến đổi khí hậu và bất ổn toàn cầu, nó đã gần sát hơn bao giờ hết. Martyl nói thêm: “Rất lâu rồi, người ta hay gọi tôi là ‘người phụ nữ đồng hồ’, dù tôi vẫn triển lãm tranh từ khi còn rất trẻ.”

Căn nhà hiện vẫn đứng vững giữa khu dân cư mở rộng, gần như ẩn mình sau một con đường trải sỏi và hàng cây rậm rạp. Bên ngoài là bức tranh thiên nhiên tĩnh lặng, hài hòa với thiết kế chịu ảnh hưởng của kiến trúc Nhật Bản. Một khu vườn Thiền rộng lớn do kiến trúc sư cảnh quan Franz Lipp thiết kế, với hoa diên vỹ, cây táo, cây lê, hoa hồng và cả vườn rau. Bên trong là gỗ thô, xà ngang bằng linh sam, những đường nét tối giản. “Có một phòng gọi là phòng mặt trời, hướng nam,” Martyl chia sẻ. “Mùa đông thì đón nắng ấm cả căn nhà, còn mùa hè lại mát mẻ.” Schweikher còn thiết kế hệ thống sưởi độc đáo giúp cửa kính không bị đọng hơi nước, và xây cả carport – một ý tưởng tiên phong thời đó. Sang trọng nhất là chiếc bồn tắm kiểu Nhật nhìn ra vườn.

Phần lớn đồ nội thất là bản thiết kế gốc của Schweikher, xen lẫn những món đồ của Eero Saarinen mà Martyl mua từ thời trẻ. Gian bếp mở với kệ treo mộc mạc – một ý tưởng đi trước thời đại, thậm chí trước cả Frank Lloyd Wright. Kế bên là studio của Martyl – xưa từng là phòng thiết kế của Schweikher – nơi bà tiếp tục vẽ tranh phong cảnh, thể hiện mối giao cảm sâu sắc với không gian sống.

“Studio là nơi tôi cảm thấy an toàn nhất,” bà nói. “Nhưng có một điều chắc chắn – dù nhìn ra từ góc nào, ngôi nhà này cũng đẹp. Và mỗi ngày tôi vẫn thấy như mới. Tôi chẳng thể chọn nổi chỗ yêu thích nhất.”

Nguồn: Wallpaper*

Biên dịch: Hoàng Linh