Nghệ thuật có thể thay đổi tư duy con người như thế nào?

Nghệ thuật từ lâu đã được xem như một phương tiện thể hiện vẻ đẹp, cảm xúc và tư tưởng. Nhưng liệu nghệ thuật có thể thay đổi cách chúng ta suy nghĩ? Vượt lên giá trị thẩm mỹ, nghệ thuật có khả năng mở rộng tư duy, làm giàu hiểu biết và khơi nguồn sáng tạo? Đây chính là câu hỏi trung tâm trong nghiên cứu của giáo sư Jonathan Schooler. Là giảng viên ngành tâm lý học và khoa học thần kinh tại Đại học UC Santa Barbara, ông tìm hiểu cách mà nghệ thuật tác động đến nhận thức, cũng như cách nó thúc đẩy sự cởi mở với những ý tưởng và góc nhìn mới.

Nghệ thuật và khả năng mở rộng tư duy

“Khi chúng ta thưởng thức một tác phẩm nghệ thuật, đó không chỉ là việc hiểu một thông điệp hay ngưỡng mộ kỹ thuật,” Schooler chia sẻ. “Mà còn là về việc nghệ thuật tác động đến chúng ta theo những cách không ngờ — cách mà nó mở rộng tư duy và thay đổi cách ta nhìn nhận thế giới.”

Tác phẩm nghệ thuật, dù là tranh trừu tượng, tranh phong cảnh hay tranh nổi tiếng của các danh họa, đều có thể gợi mở những liên tưởng sâu xa, thúc đẩy suy nghĩ sáng tạo và khai phóng cảm xúc.

Jonathan Schooler

Hội thảo quốc tế về mối liên hệ giữa nghệ thuật và nhận thức

Nghiên cứu mới nhất của Schooler đã đưa ông đến Rome, nơi ông tham dự một hội thảo do Viện Học thuật Nghệ thuật Tự do và Khoa Nghệ thuật & Nhân văn của Đại học Notre Dame phối hợp tổ chức cùng Quỹ Templeton Religion Trust (TRT). Sự kiện này là một phần của chương trình “Art Seeking Understanding” của TRT, nhằm tìm hiểu liệu có một mối liên hệ rõ ràng giữa nghệ thuật và sự thấu hiểu. Hội thảo mời các nhà nghiên cứu trình bày kết quả bước đầu về cách nghệ thuật ảnh hưởng đến trải nghiệm nhận thức và cảm xúc, đồng thời thảo luận về phương pháp nghiên cứu cũng như cách hợp tác liên ngành hiệu quả. Sự kiện tại Rome tiếp nối cuộc họp trước đó từng được tổ chức tại Edinburgh, Scotland, vào năm 2022.

Dự án nghiên cứu về sự cởi mở nhận thức thông qua nghệ thuật

Tại Rome, Schooler sẽ cùng cộng sự nghiên cứu – Madeline Gross, trợ lý nhà khoa học tại UCSB – trình bày công trình của họ. Cả hai đang nghiên cứu cách mà nghệ thuật có thể khơi mở trạng thái nhận thức linh hoạt, cho phép người xem tiếp cận thế giới với cái nhìn mềm dẻo và sáng tạo hơn. Dự án mang tên “Art-induced Openness: Contexts and Mechanisms Underlying the Cognitive Effects of Art” (tạm dịch: Sự cởi mở do nghệ thuật gây ra: Bối cảnh và cơ chế ảnh hưởng đến nhận thức), đi sâu vào các yếu tố đằng sau việc nghệ thuật mở ra những lối tư duy mới.

“Tôi không nghĩ rằng nghệ thuật chỉ đơn thuần mở rộng sự thấu hiểu,” Schooler nói. “Tôi cho rằng bản thân nghệ thuật đã có giá trị riêng — việc cảm thụ thẩm mỹ đã có ý nghĩa tự thân. Nhưng thật thú vị khi suy nghĩ thêm: nghệ thuật còn tác động thế nào nữa? Liệu nó có thể khiến chúng ta nhìn thế giới khác đi? Có thể mở rộng tâm trí? Có thể thúc đẩy sự sáng tạo không?”

Nghệ thuật như một công cụ để hiểu sâu hơn về thế giới

Những câu hỏi này cũng chính là mục tiêu mà Quỹ TRT theo đuổi. Đây là một tổ chức từ thiện toàn cầu có trụ sở tại Nassau, Bahamas, chuyên thúc đẩy đối thoại sâu sắc hơn về tôn giáo và sự thấu hiểu thông qua nghiên cứu liên ngành và kể chuyện.

“Thật tuyệt vời khi cho rằng nghệ thuật có thể thay đổi cách chúng ta nhìn thế giới — và chúng ta hoàn toàn có thể tìm hiểu sâu về sự thay đổi đó,” Schooler nhấn mạnh.

* Nguồn: How art opens the mind: Professor Jonathan Schooler’s research on the cognitive effects of art