Khả năng phục hồi của thị trường nghệ thuật tại Trung Quốc

Trước thềm Art Basel Hong Kong, chúng tôi sẽ đánh giá những gì đang thúc đẩy các nhà sưu tập nghệ thuật trong khu vực

Giới nghệ thuật ở Trung Quốc đang rất chú ý xem tuần lễ nghệ thuật Hồng Kông năm nay có thể phục hồi thị trường nghệ thuật đại lục hay không, như ghi nhận trong Báo cáo Thị trường Nghệ thuật 2024 của Art Basel và UBS. Trong bối cảnh nền kinh tế còn chưa ổn định và chính sách Zero-COVID vẫn còn mới mẻ, sự kiện này có thể giúp xác định hướng đi của thị trường nghệ thuật Trung Quốc và châu Á trong tương lai.

Regina Zhang, một trong những nhà sưu tập trẻ đứng sau Bảo tàng Sixi ở Nam Kinh, cho rằng đại dịch đã làm nổi bật sự phân hóa giữa các nhà sưu tập Trung Quốc, với một số tập trung vào nghệ thuật địa phương và những người khác mở rộng ra thị trường toàn cầu. Cô cũng nhận thấy sự quan tâm ngày càng tăng đối với các phong cách mới như nghệ thuật kỹ thuật số và ảo, cùng với nhận thức cao hơn về tác động xã hội và văn hóa của nghệ thuật.

Zhang Yunjia, nhà sưu tập đứng sau Bảo tàng Nghệ thuật Iris của Tô Châu, cho biết sự trở lại với việc xem nghệ thuật trực tiếp đã làm giảm tốc độ mua sắm. Việc xem tác phẩm thực tế đôi khi dẫn đến việc từ bỏ hoặc trì hoãn quyết định sưu tập, làm kéo dài thời gian quan sát của các nhà sưu tập.

Kejia Wu, nhà sử học nghệ thuật và tác giả của cuốn A Modern History of China’s Art Market (Routledge, 2023), cho biết việc nối lại hoạt động du lịch và sưu tầm quốc tế của Trung Quốc chủ yếu vẫn mang tính khu vực. Tần suất các chuyến bay đến châu Âu và Bắc Mỹ từ Trung Quốc vẫn thấp hơn nhiều so với trước đại dịch. Wu nhận định rằng tình hình kinh tế hiện tại đang ảnh hưởng mạnh mẽ đến thói quen chi tiêu của các nhà sưu tập: “Triển vọng kinh tế vĩ mô chưa cải thiện. Cảm nhận của mọi người về tương lai đang tác động lớn đến hành vi chi tiêu của họ. Có vẻ như mọi người đang cố gắng chuẩn bị cho những gì sắp xảy ra, nên họ cảm thấy không nên chi tiêu quá nhiều.”

Cuộc đấu giá không thành công của Sotheby’s Hong Kong năm ngoái, với các tác phẩm từ bộ sưu tập Bảo tàng Long, đã làm giảm tinh thần của các nhà sưu tập. Wu cho biết: “Hoạt động sưu tầm có vẻ như đang chậm lại cho đến khi triển vọng kinh tế cải thiện. Cuộc đấu giá này, với các tác phẩm được mua gần đây từ các phòng trưng bày, có thể là tín hiệu để các nhà sưu tập xem xét lại tình hình.”

Các chuyên gia hy vọng vào sự phục hồi trong năm nay, bởi vì năm 2023 không đạt được kỳ vọng. Sau các lệnh phong tỏa nghiêm ngặt và hủy bỏ hội chợ năm 2022, “năm ngoái, mọi thứ đã trở lại bình thường.”

Theo Khảo sát về hoạt động sưu tầm toàn cầu năm 2023 của Art Basel và UBS, chi tiêu của các nhà sưu tập đại lục đã phục hồi từ mức thấp năm 2022 nhưng vẫn chưa đạt được mức năm 2019. Chi tiêu trung bình của các nhà sưu tập có giá trị tài sản ròng cao toàn cầu cho nghệ thuật và đồ cổ là 65.000 đô la Mỹ vào năm 2022 và duy trì mức này trong nửa đầu năm 2023. Tại Trung Quốc đại lục, chi tiêu trung bình giảm 6% vào năm 2022 xuống còn 202.000 đô la Mỹ, nhưng đã tăng lên 241.000 đô la Mỹ trong nửa đầu năm 2023. 

Báo cáo thị trường nghệ thuật năm 2024 của Art Basel và UBS cho thấy thị trường nghệ thuật Trung Quốc đã tăng trưởng 9% vào năm 2023, đạt khoảng 12,2 tỷ đô la Mỹ. Tuy nhiên, tăng trưởng đã chậm lại trong nửa cuối năm do dự báo kinh tế yếu và tình trạng suy thoái bất động sản, cho thấy một số thành công trong năm 2023 có thể là kết quả của bối cảnh mở cửa trở lại đặc biệt.

Dù phải đối mặt với lệnh phong tỏa và suy thoái, các nhà sưu tập Trung Quốc vẫn lạc quan về sự phát triển của bối cảnh nghệ thuật trong nước. Một thế hệ nghệ sĩ và nhà sưu tập mới đang nổi lên, mang đến sự nhiệt tình với đa dạng về chủ đề và phương tiện truyền thông. Hội họa, đặc biệt là, chiếm ưu thế trong các cuộc bán nghệ thuật đương đại ở Trung Quốc. Các nhà sưu tập đại lục chi tiêu nhiều nhất cho tranh, với mức trung bình gần 400.000 đô la Mỹ, gấp gần bốn lần mức trung bình toàn cầu và tăng 20% so với năm 2022. Họ cũng chi nhiều cho các phương tiện truyền thông khác nhưng kém nhiệt tình với nghệ thuật kỹ thuật số.

‘Hiện tượng này xảy ra khi thế hệ nghệ sĩ trẻ châu Á, những người không lớn lên ở châu Á, đang khám phá nguồn cội của mình,’ Ou tiếp tục. Bảo tàng Rockbund (RAM) của gia đình cô đã giới thiệu các nghệ sĩ di cư châu Á mới nổi như Evelyn Taocheng Wang và WangShui, những người sẽ tham gia triển lãm chính tại Venice Biennale năm nay. Chương trình hiện tại của RAM, ‘Địa lý phức tạp,’ tiếp tục khảo sát vai trò của châu Á trên bình diện toàn cầu.

Wu nhận thấy rằng các năm không có COVID-19 đã giúp các nhà sưu tập gần gũi hơn với các nghệ sĩ và phòng trưng bày tại thành phố của họ, đặc biệt là trong việc hỗ trợ các nghệ sĩ mới nổi, những người thường bị bỏ qua trong hệ sinh thái nghệ thuật tập trung vào các tên tuổi lớn và hàng hóa nhập khẩu từ phương Tây. Zhang Yunjia nhấn mạnh rằng thế hệ của cô đang phát triển các bối cảnh nghệ thuật và mở bảo tàng tại các thành phố hạng hai như Tô Châu và Nam Kinh, làm phong phú thêm sự đa dạng trong lĩnh vực nghệ thuật.

‘Tôi tin rằng thị trường chính sẽ vẫn khá kiên cường,’ Wu nói, nhận xét về sự quan tâm lớn của các nhà sưu tập đối với nghệ sĩ đương đại Trung Quốc, đặc biệt là những người phản ánh giai đoạn Không COVID. ‘Họ cảm thấy họ đang sưu tầm một phần lịch sử.’ Các tác phẩm mới hơn của nghệ sĩ mới thường có mức giá thấp hơn, nên dù việc sưu tầm vẫn tích cực, nó không tạo ra doanh thu hàng đầu tương tự như trước đây.

‘Đây là thời điểm tốt để xem các nghệ sĩ đang làm gì,’ Wu tiếp tục, chỉ ra rằng ‘nghệ thuật chiêm nghiệm, chất lượng cao’ của các nghệ sĩ như Yin Xiuzhen, Song Dong, Zhang Xiaogang và Qiu Xiaofei đang nổi bật. Điều này đối lập với sự xao nhãng ở Mỹ, nơi các cơn thịnh nộ chính trị đã làm lu mờ việc tưởng niệm những trải nghiệm COVID. ‘Đó là một đại dịch toàn cầu, tất cả chúng ta đều đã trải qua ít nhất một lần.’ Chỉ ở Trung Quốc, cô tìm thấy các tác phẩm về thời kỳ hỗn loạn của COVID, và điều này đã được cộng hưởng toàn cầu. ‘Các tác phẩm nghệ thuật có giá trị và chất lượng cao đang được tạo ra ở Trung Quốc trong giai đoạn này, và mọi người nên chú ý đến điều đó.’

Biên dịch: Phương Anh

Nguồn: Art Basel