Katsushika Hokusai: Vượt qua làn sóng lớn

Triển lãm Katsushika Hokusai (1760-1849) này, là phiên bản của triển lãm có nguồn gốc tại Bảo tàng Anh năm 2017, hiện đang được trưng bày tại Bảo tàng Bowers ở California. Điểm nhấn của triển lãm tất nhiên là bản in thường được gọi là The Great Wave (Under the Wave Off Kanagawa). Tuy nhiên, triển lãm này mang đến nhiều hơn là cơ hội để xem các bản in mang tính biểu tượng của Hokusai được công nhận ngay lập tức trên toàn thế giới và đã xuất hiện trên mọi thứ, từ đệm đến hộp đựng bút chì. Chúng cũng được mô tả như trong nghệ thuật sống - như được thấy trong các sáng tạo hình ảnh ruộng lúa ( tombo ) rất phổ biến ở Nhật Bản. Đây là một cơ hội tuyệt vời để khám phá sâu hơn thế giới nội tâm của Katsushika Hokusai (1760-1849) trong các tác phẩm ít được biết đến khác của ông.

Một bộ sưu tập hơn 100 bức tranh, bản vẽ, bản khắc gỗ và sách minh họa đang được trưng bày. Những tác phẩm nghệ thuật này cung cấp cái nhìn sâu sắc về sự nghiệp ban đầu của ông, sự nổi tiếng, sự say mê của ông với thế giới tự nhiên và siêu nhiên, cuộc sống cá nhân phức tạp và hành trình tìm kiếm sự bất tử thông qua nghệ thuật của ông.

Bản in của Great Wave tất nhiên là từ bộ sưu tập của Bảo tàng Anh và là một ấn tượng ban đầu tuyệt vời được bảo tàng mua lại vào năm 2008 với sự hỗ trợ của Quỹ Nghệ thuật. Hokusai đã tạo ra kiệt tác nổi tiếng thế giới này khi ông khoảng bảy mươi tuổi. Núi Phú Sĩ và ý nghĩa tâm linh rộng lớn hơn của nó là hình mẫu cho Hokusai trong hành trình tìm kiếm sự bất tử của ông trong những năm cuối đời. Bộ tranh in Thirty-Six Views of Mt Fuji (xuất bản vào khoảng năm 1831-33) đã hồi sinh sự nghiệp của Hokusai sau những thách thức cá nhân vào cuối những năm 1820. The Great Wave, với việc sử dụng phối cảnh sâu và sắc tố xanh Phổ nhập khẩu, phản ánh cách Hokusai thích nghi và thử nghiệm với phong cách nghệ thuật châu Âu.

Tim Clarke, người phụ trách bộ sưu tập Nhật Bản tại Bảo tàng Anh từ năm 1988 đến năm 2019, và hiện là nghiên cứu viên tại bảo tàng, đã giải thích lý do tại sao ông quyết định tập trung vào tác phẩm mà Hokusai đã sáng tác vào giai đoạn sau của cuộc đời cho triển lãm Beyond the Great Wave tại London: 'Trong giai đoạn sau của cuộc đời Hokusai, việc theo đuổi nghệ thuật của ông đã trở thành một niềm tin tâm linh mãnh liệt - thậm chí là một cuộc tìm kiếm sự bất tử. Ông tin rằng càng lớn tuổi, ông sẽ càng trở thành một nghệ sĩ vĩ đại hơn. Triển lãm của chúng tôi đồng tình với đánh giá đó. Trích dẫn Hokusai: “Từ năm sáu tuổi, tôi đã có sở thích sao chép hình dạng của sự vật, và từ khoảng 50 tuổi, những bức tranh của tôi đã được xuất bản thường xuyên; nhưng cho đến năm 70 tuổi, không có bức tranh nào tôi vẽ là đáng chú ý. Ở tuổi 73, tôi đã có thể phần nào hiểu được sự phát triển của thực vật và cây cối, và cấu trúc của chim, thú, côn trùng và cá. Vì vậy, khi tôi 80 tuổi, tôi hy vọng sẽ đạt được những tiến bộ ngày càng tăng, và ở tuổi 90, tôi có thể nhìn sâu hơn vào các nguyên tắc cơ bản của sự vật, để đến năm 100 tuổi, tôi sẽ đạt được trạng thái thần thánh trong nghệ thuật của mình, và đến năm 110 tuổi, mọi chấm và mọi nét vẽ sẽ như thể đang sống. Những ai trong số các bạn sống đủ lâu, hãy làm chứng rằng những lời này của tôi không phải là sai lầm” (do Henry D Smith II dịch). Ông sống đến năm 90 tuổi.

Hokusai có một cuộc sống cá nhân phức tạp. Vào cuối những năm 1820, Hokusai đã phải chịu đựng nhiều thử thách cá nhân, bao gồm cái chết của vợ, bệnh tật và khó khăn tài chính do một đứa cháu trai hư hỏng gây ra. Con gái ông là Eijo (nghệ danh Oi, khoảng năm 1800-sau năm 1857), bản thân cũng là một nghệ sĩ tài năng, đã từ bỏ một cuộc hôn nhân không thành công để trở về chăm sóc người cha già của mình, và làm việc cùng và bên cạnh ông. Hokusai cũng thường xuyên chuyển nhà - theo một lời kể không dưới 93 lần trong đời. Tuy nhiên, ông tin tưởng mãnh liệt rằng kỹ năng của mình với tư cách là một nghệ sĩ sẽ tiếp tục được cải thiện khi ông già đi.

Triển lãm áp dụng một cách tiếp cận mới để khám phá sự nghiệp sau này của Hokusai theo chủ đề cũng như theo niên đại và khám phá niềm tin cá nhân của Hokusai và hành trình tìm kiếm nghệ thuật và tâm linh của ông thông qua các bức tranh lớn, bản vẽ, bản khắc gỗ và sách minh họa. Trưng bày là các bức tranh phong cảnh mang tính biểu tượng và hình ảnh sóng, cũng như các bức tranh miêu tả các vị thần và các loài thú và hệ thực vật trong thần thoại, và có các bản in từ động vật đến phụ nữ xinh đẹp, từ sự hợp tác với các họa sĩ và nhà văn khác đến các bức tranh tĩnh vật. Các tác phẩm được chọn cho triển lãm vô cùng đa dạng, với các đồ vật được vẽ, phần lớn, từ bộ sưu tập của Bảo tàng Anh.

Đối với Hokusai và những người cùng thời, thế giới được nhận thức có thể kết nối liền mạch với thế giới của các thế lực và tác nhân 'vô hình' mạnh mẽ. Ma quỷ và linh hồn báo thù sống trong một thế giới song song chặt chẽ được cho là có thể dễ dàng tràn vào thế giới của chúng ta. Yokai xuất hiện từ trí tưởng tượng phong phú của thế giới dân gian và là chủ đề phổ biến trong nghệ thuật Nhật Bản trong nhiều thế kỷ và vẫn có thể hấp dẫn người xem bằng hình dạng độc đáo, thế giới bí ẩn và hành vi phi thường của chúng.

Yokai là những sinh vật kỳ lạ được tạo ra bởi nỗi sợ hãi của tâm trí, những chuyển động cảm nhận được trong bóng tối hoặc cảm giác kính sợ thiên nhiên, có thể thấy trong chính từ yokai, được hình thành từ các ký tự tiếng Nhật ' yo ' và ' kai ', cả hai đều có nghĩa là kỳ lạ, bí ẩn hoặc đáng sợ ( ayashii ). Sự say mê đối với những điều siêu nhiên này cũng có thể được nhìn thấy trong một bản in trong triển lãm, Kohada Koheiji , từ bộ truyện chưa hoàn thành 100 Ghost Tales (1831-32), kể về câu chuyện của Kohada Koheiji, một diễn viên kabuki , người đã bị người tình của vợ mình dìm chết, nhưng sau đó quay lại ám ảnh cặp đôi - bộ xương của anh ta được nhìn thấy ở đây, ló ra khỏi một tấm màn chống muỗi ám ảnh vợ và người tình của anh ta. Câu chuyện ma phổ biến này dường như đã lưu hành trong suốt thế kỷ 18 và cuối cùng đã truyền cảm hứng cho một cuốn tiểu thuyết của Santo Kyoden (1761-1816), xuất bản năm 1803, cũng như một số vở kịch kabuki .

Trong suốt sự nghiệp của Hokusai, và đặc biệt là trong những năm sau này, các bức tranh của ông đã tái hiện một cách sống động một bộ sưu tập các loài động vật phi thường gồm rồng, sư tử Trung Quốc, phượng hoàng và đại bàng, và những miêu tả mạnh mẽ về các nhân vật thần thoại và thánh nhân. Ông cũng tiếp tục sử dụng hình ảnh phong cảnh và sóng làm chủ đề chính và ông ngày càng quan tâm đến việc khám phá trong nghệ thuật của mình sự thay đổi và những chi tiết nhỏ nhặt của thế giới quan sát được - đặc biệt là các loài chim, động vật, thực vật và các chủ thể tự nhiên khác. Hokusai dựa trên sự khám phá thế giới bên ngoài của mình dựa trên sự đồng nhất chủ quan của ông với môi trường xung quanh thay vì bất kỳ cách tiếp cận 'khoa học' hoặc kỹ thuật khách quan nào. Nghệ sĩ này cho rằng ông đang truyền đạt 'lời dạy thiêng liêng' cho học trò của mình, cho các nghệ sĩ thủ công và cho thế giới. Ông đã xuất bản nhiều sách hướng dẫn vẽ bằng cọ, đặc biệt là truyện tranh Hokusai (Hokusai's Sketches , 15 tập, 1814-1878), giúp truyền bá phong cách nghệ thuật và danh tiếng của ông rộng rãi trong xã hội.

Vào giữa thế kỷ 19, 10 năm sau khi Hokusai mất năm 1849, ông đã được tôn vinh ở phương Tây và đặc biệt được yêu mến ở Pháp, nơi Hokusai Manga được coi là có ảnh hưởng lớn đến tác phẩm của các nghệ sĩ châu Âu vào cuối thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20. Tác phẩm của ông cũng đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của chủ nghĩa Nhật Bản và sự phổ biến liên tục này ở phương Tây có thể được cho là bắt nguồn từ sự trỗi dậy của chủ nghĩa Nhật Bản đã quảng bá thành công thẩm mỹ và triết học Nhật Bản ra thế giới. Các tác phẩm của Hokusai không chỉ ảnh hưởng sâu sắc đến hội họa, thiết kế và văn hóa đại chúng của châu Âu và Mỹ, mà còn vượt qua các ranh giới lịch sử và văn hóa thậm chí còn mở rộng sang các lĩnh vực khoa học đương đại, nơi tác phẩm của ông được trích dẫn trong các bài báo trên tạp chí về nhận thức, sáng tạo, nghiên cứu fractal, lý thuyết hỗn loạn và nhiễu loạn.

Biên dịch: Phương Anh

Nguồn: Asian Art Newspaper