Eureka: Kỹ thuật Max Ernst phát minh để khai thác con mắt bên trong của mình

Ernst bắt đầu với nghệ thuật cắt dán vào những năm 1910 trước khi chuyển sang nghệ thuật frottage và grattage.

Vào giữa những năm 1920, nghệ sĩ người Đức Max Ernst thường xuyên ngắm nhìn sàn gỗ trong studio của mình tại Montmartre. Những đường vân sâu và không đều, do nhiều năm cọ rửa để lại, đã khiến ông bị ám ảnh. Một ngày nọ, ông đặt các mảnh giấy lên trên sàn và bắt đầu chà xát chúng bằng bút chì đen mềm. Trong quá trình này, ông liên tục lật các trang giấy, và từ những hình dạng và hình khối quyến rũ xuất hiện, ông đã nhấn mạnh và khai thác các yếu tố hình học thông qua việc cộng và trừ.

Kỹ thuật này được gọi là frottage — từ động từ tiếng Pháp *frotter*, có nghĩa là "chà xát". Từ năm 1925 đến 1926, Ernst đã tập trung vào việc tạo ra những thế giới mới bằng cách sử dụng các vật liệu có kết cấu hấp dẫn như lá cây, vỏ cây, các cạnh vải lanh rách, lưới, và nhiều vật liệu khác có sẵn trong tầm tay. Kỹ thuật này đạt đến đỉnh cao khi ông xuất bản *Natural History*, một bộ sưu tập gồm 34 bản chà xát.

Frottage dựa vào sự ngẫu nhiên, tính tự phát và nhận thức cá nhân, làm cho nó trở thành một công cụ lý tưởng để khám phá những mối quan tâm của chủ nghĩa Siêu thực về tự động hóa và tiềm thức. Jean Arp, Salvador Dalí và Joan Miró cũng đã thử nghiệm kỹ thuật này, sử dụng nó để phản kháng lại chủ nghĩa duy lý và các quy ước về cái đẹp sau Thế chiến thứ nhất.

Max Ernst đã trải qua nỗi kinh hoàng của chiến tranh một cách sâu sắc hơn nhiều so với hầu hết các đồng nghiệp nghệ sĩ của mình. Được tuyển dụng làm kỹ sư pháo binh, ông đã bị thương hai lần và viết trong cuốn tự truyện của mình rằng, "Max Ernst đã mất vào ngày 1 tháng 8 năm 1914." Chính vì vậy, việc Ernst phát triển một phương tiện nghệ thuật như frottage để phá hoại các quy chuẩn hội họa truyền thống, phản ánh sự phản kháng của ông đối với nền văn minh phương Tây mà ông cảm thấy đã thất bại trong việc giải quyết những đau thương của thời đại.

Để mở rộng ứng dụng của kỹ thuật frottage, Max Ernst đã phát triển một kỹ thuật mới gọi là grattage — từ động từ tiếng Pháp *gratter*, có nghĩa là "cạo". Để thực hiện kỹ thuật này, ông đặt các vật liệu có kết cấu như gỗ, dây, thủy tinh và lưới thép dưới lớp vải bạt và phủ lên đó một lớp sơn. Sau khi lớp sơn khô, Ernst sẽ phủ thêm một lớp sơn thứ hai và bắt đầu cạo lớp sơn này bằng các công cụ như dao trộn màu hoặc lược. Ông quan sát các hình ảnh trừu tượng xuất hiện và để cho tâm trí vô thức của mình tự do, chặn hoặc làm nổi bật các khía cạnh của hình ảnh để gợi ra các hình dạng mới.

Mặc dù kỹ thuật frottage đầu tiên được lấy cảm hứng từ sàn gỗ trong xưởng vẽ của ông, Ernst sau đó còn trích dẫn hai nguồn ảnh hưởng khác: luận thuyết về hội họa của Leonardo da Vinci, khuyến khích các nghệ sĩ thiết kế các cảnh bằng cách quan sát đám mây hoặc vết bẩn trên tường, và ký ức về việc nhìn chằm chằm vào tấm gỗ trên giường thời thơ ấu của mình. Những ký ức này đã xuất hiện rõ ràng trong nhiều tác phẩm grattage của ông.

Ernst lớn lên ở vùng rừng rậm của Rhineland, và cảm giác hồi hộp và sợ hãi khi đi chơi với cha, cùng với những bức tường lớn của cây cối, đã gợi cảm hứng cho nhiều bức tranh của ông. Ông từng viết rằng cảm giác đó giống như "bị cây cối hung dữ bao vây tứ phía". Một yếu tố khác từ thời thơ ấu của ông là hình ảnh con chim lù lù, một biểu tượng khác mà ông gọi là Loplop. Con vẹt cưng của ông đã chết vào đêm em gái ông chào đời, và từ đó, hình ảnh chim chóc và con người đã "vón cục trong tâm trí tôi".

Grattage cho phép Ernst khai thác thứ mà ông gọi là con mắt bên trong. Ông giải thích: "Thấy thường có nghĩa là bạn mở mắt ra với thế giới bên ngoài. Nhưng có thể nhìn theo một cách khác; bạn nhắm mắt lại và nhìn vào thế giới bên trong của mình. Nếu bạn có thể tổng hợp được hai thế giới này, kết quả là sự tổng hợp của cuộc sống khách quan và chủ quan."

Dù một số biểu tượng trong tác phẩm của Ernst vẫn giữ sự cố định, vào cuối những năm 1930, ông đã chuyển sang các kỹ thuật tiên phong mới để chống lại các truyền thống hội họa. Frottage và grattage đã đóng vai trò quan trọng trong việc giải phóng sự sáng tạo của ông, mở đường cho các phương pháp nghệ thuật mới và phá vỡ các quy chuẩn truyền thống.

Biên dịch: Phương Anh

Nguồn: Artnet