Điều gì quyết định giá của một tác phẩm nghệ thuật? (Phần 1)

Giá trị của một tác phẩm nghệ thuật có thể gây nhầm lẫn cho các nhà sưu tập, dù ở bất kỳ tầng lớp nào. Từ những cuộc đấu giá với giá trị lên đến hàng triệu đô la cho đến các buổi triển lãm có giá tác phẩm không rõ ràng, việc hiểu các yếu tố quyết định giá trị của nghệ thuật không phải lúc nào cũng đơn giản, đặc biệt với những ai chưa quen thuộc với thị trường nghệ thuật.

Điều này phần lớn là do giá trị của một tác phẩm nghệ thuật được xác định bởi nhiều yếu tố liên quan chặt chẽ với nhau, tác động trực tiếp đến giá trị tài chính của tác phẩm đó.

Chloe Waddington, đối tác tại phòng trưng bày Timothy Taylor ở London, giải thích: "Không nên đánh giá một yếu tố nào một cách riêng biệt hay xem yếu tố đó quan trọng hơn các yếu tố khác. Việc định giá nghệ thuật là sự kết hợp của nhiều yếu tố: sự công nhận của các tổ chức, nhu cầu thị trường, giai đoạn sự nghiệp của nghệ sĩ, tình trạng, tính xác thực, phương tiện sáng tác, v.v."

Một điểm khởi đầu quan trọng trong việc hiểu giá trị của tác phẩm nghệ thuật là nhận ra rằng, giống như hầu hết các thị trường khác, thị trường nghệ thuật hoạt động theo nguyên lý cung và cầu. Hadrien de Montferrand, người sáng lập Phòng trưng bày HdM tại Bắc Kinh, giải thích: "Nếu một nghệ sĩ sáng tác 20 tác phẩm mỗi năm, bạn sẽ có một chiến lược khác so với khi nghệ sĩ đó sáng tác 100 hoặc 50 tác phẩm mỗi năm."

Tuy nhiên, khác với nhiều ngành công nghiệp khác, nghệ thuật nổi bật bởi tính độc đáo và nguồn cung hạn chế. Điều này có nghĩa là việc định giá một tác phẩm không chỉ đơn giản là tính toán chi phí mà còn phải xem xét nhiều yếu tố khác nhau, có thể có giá trị khác nhau tùy thuộc vào từng bối cảnh. Ngoài ra, giá trị chủ quan của tác phẩm nghệ thuật cũng đóng vai trò quan trọng, đặc biệt trong các cuộc đấu giá, nơi sự cạnh tranh giữa các người mua có thể đẩy giá lên cao hơn nhiều so với giá trị thị trường dự tính.

Lars Bode, người sáng lập phòng trưng bày Bode tại Berlin, chia sẻ: "Tất cả những yếu tố này—khoa học, nghiên cứu nghề nghiệp, vật liệu—đều mang một giá trị cảm xúc gắn liền với tác phẩm, điều này tạo ra một mức giá khó xác định."

Với những yếu tố này, các nhà sưu tập khi mua tác phẩm nghệ thuật phải đối mặt với nhiều câu hỏi: Điều gì quyết định giá trị của một bức tranh so với bức tranh khác? Tại sao giá trị của các tác phẩm nghệ thuật lại dao động? Làm sao để biết liệu mình có đang mua được một món hời?

Trong bài viết này, chúng tôi đã trao đổi với các chuyên gia từ thị trường sơ cấp và thứ cấp về những yếu tố mà các nhà sưu tập cần hiểu để có thể đưa ra quyết định sáng suốt khi định giá và mua tác phẩm nghệ thuật.

Các yếu tố đằng sau việc định giá tác phẩm nghệ thuật

Giá trị của một tác phẩm nghệ thuật chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, từ người bán cho đến nơi bán, và khác biệt giữa thị trường sơ cấp và thứ cấp. Mặc dù các yếu tố này tương tự ở cả hai thị trường, nhưng cách thức và mức độ ảnh hưởng lại khác nhau.

1. Định giá trên thị trường sơ cấp

Trên thị trường sơ cấp, các tác phẩm nghệ thuật chủ yếu được bán lần đầu qua các phòng trưng bày hoặc trực tiếp từ nghệ sĩ. Phòng trưng bày đóng vai trò quan trọng trong việc đại diện cho nghệ sĩ và định giá các tác phẩm dựa trên các yếu tố như:

• Danh tiếng và sự nghiệp của nghệ sĩ: Nghệ sĩ có tên tuổi và sự nghiệp vững chắc thường có tác phẩm có giá trị cao hơn.
• Trình độ học vấn và các buổi triển lãm trước đây: Những nghệ sĩ có nền tảng học thuật vững vàng và lịch sử triển lãm tại các bảo tàng hay sự kiện nghệ thuật lớn thường được đánh giá cao hơn.
• Xu hướng thị trường và chất lượng tác phẩm: Giá trị tác phẩm cũng bị ảnh hưởng bởi sự thay đổi của thị trường và mức độ độc đáo của tác phẩm.

Ngoài ra, phương tiện mà nghệ sĩ sử dụng cũng rất quan trọng. Ví dụ, tranh vẽ trên giấy thường có giá thấp hơn so với các bức tranh sơn dầu, do thời gian sản xuất ngắn hơn và quy mô nhỏ hơn của tác phẩm trên giấy.

2. Định giá trên thị trường thứ cấp

Trái ngược với thị trường sơ cấp, thị trường thứ cấp liên quan đến việc bán lại các tác phẩm nghệ thuật, chủ yếu qua đấu giá hoặc các đại lý. Các yếu tố ảnh hưởng đến giá trị của tác phẩm trên thị trường thứ cấp bao gồm:

• Độ hiếm và tính độc đáo: Các tác phẩm của những nghệ sĩ quá cố hoặc những tác phẩm hiếm khi xuất hiện trên thị trường có giá trị rất cao. Ví dụ, bức vẽ Liebespaar (Lovers – Self-Portrait with Wally) của Egon Schiele được bán với giá 7,88 triệu bảng Anh tại Sotheby’s vào năm 2012 nhờ tầm quan trọng lịch sử trong sự nghiệp của nghệ sĩ.
• Nguồn gốc (provenance): Lịch sử sở hữu của một tác phẩm có thể làm tăng giá trị của nó. Những tác phẩm có hồ sơ sở hữu rõ ràng và liên quan đến những nhà sưu tập nổi tiếng hoặc các triển lãm uy tín thường có giá trị cao hơn. Emma Baker từ Sotheby’s lưu ý rằng nguồn gốc của tác phẩm có thể làm tăng giá trị đáng kể, đặc biệt khi tác phẩm mới xuất hiện trên thị trường và có một lịch sử sở hữu nổi bật.
• Bản chất của các cuộc đấu giá: Cuộc đấu giá có thể tạo ra sự cạnh tranh căng thẳng giữa các người mua tiềm năng, khiến giá của tác phẩm nghệ thuật tăng vọt chỉ trong vài phút. Các cuộc chiến giá này có thể đẩy giá lên mức không ngờ, khiến giá trị của tác phẩm vượt xa mức dự kiến ban đầu.

Giá của một tác phẩm nghệ thuật không chỉ dựa vào các yếu tố khách quan như chất lượng hay độ hiếm mà còn bị ảnh hưởng mạnh mẽ bởi các yếu tố chủ quan như lịch sử sở hữu, sự cạnh tranh trong các cuộc đấu giá và bối cảnh thị trường. Vì vậy, việc định giá tác phẩm nghệ thuật là một quá trình phức tạp, đòi hỏi sự hiểu biết sâu sắc về các yếu tố này để đưa ra mức giá hợp lý cho từng tác phẩm cụ thể.

Xem tiếp phần 2

Xem tiếp phần 3

Biên dịch: Phương Anh

Nguồn: Artsy