Diana de Rosa – Thiên tài Baroque bị lãng quên và cú trở lại ngoạn mục tại Sotheby’s

Diana de Rosa (1602–1643) là một trong những nữ họa sĩ hiếm hoi thời Baroque tại Naples, Ý. Với tài năng nổi bật nhưng số phận éo le, tên tuổi của bà từng bị vùi lấp suốt hàng thế kỷ. Tuy nhiên, tháng 7 năm 2025, tác phẩm "Salome và chiếc đầu Thánh Gioan Tẩy Giả" của bà đã lập kỷ lục đấu giá tại Sotheby’s London, đánh dấu sự trở lại đầy ấn tượng của một tài năng nữ trong lịch sử nghệ thuật châu Âu.

Cuộc đời và sự nghiệp của Diana de Rosa

Sinh ra trong một gia đình nghệ sĩ tại Naples, Diana được tiếp xúc với hội họa từ rất sớm. Cha bà, Tommaso de Rosa, là một họa sĩ, nhưng mất sớm khi bà còn nhỏ. Sau đó, mẹ của bà tái hôn với họa sĩ Filippo Vitale, người đã trở thành người thầy đầu tiên của bà, đồng thời hướng dẫn em trai bà – họa sĩ Pacecco de Rosa.

Tài năng của Diana nhanh chóng được công nhận. Bà được mời vào xưởng vẽ của Massimo Stanzione – một họa sĩ Baroque nổi tiếng tại Naples. Tại đây, Diana không chỉ học việc mà còn cộng tác với các dự án lớn, đặc biệt là các tranh vẽ cho nhà thờ. Tên tuổi của bà dần được biết đến trong giới nghệ thuật Naples thế kỷ 17.

Cái chết bí ẩn và sự im lặng lịch sử

Diana de Rosa qua đời năm 1643, khi mới 41 tuổi. Một số ghi chép thời kỳ đó cho rằng bà bị chồng – họa sĩ Agostino Beltrano – sát hại vì ghen tuông. Tuy nhiên, không có bằng chứng cụ thể và các nhà nghiên cứu hiện đại cho rằng bà mất vì bệnh.

Sau cái chết của bà, nhiều tác phẩm bị thất lạc, gán sai tên hoặc rơi vào quên lãng. Sự nghiệp của Diana bị che phủ trong nhiều thế kỷ bởi định kiến giới và thiếu ghi nhận từ lịch sử nghệ thuật chính thống.

Tác phẩm Salome lập kỷ lục tại Sotheby’s

Ngày 2 tháng 7 năm 2025, bức "Salome with the Head of Saint John the Baptist" được bán đấu giá tại Sotheby’s London với giá 317.500 bảng Anh (tương đương khoảng 436.000 đô la Mỹ), cao gấp hơn bốn lần mức ước tính ban đầu. Đây là tác phẩm đầu tiên của Diana de Rosa lập kỷ lục tại một nhà đấu giá lớn, đánh dấu bước ngoặt trong việc định giá lại tên tuổi bà.

Bức tranh thể hiện rõ ảnh hưởng của phong cách Caravaggio, với kỹ thuật ánh sáng – tối (chiaroscuro) mạnh mẽ, bố cục đầy kịch tính và cảm xúc sâu sắc. Tuy nhiên, cái nhìn của Diana mang màu sắc riêng biệt: nữ tính, trực diện và đầy cảm thông với nhân vật nữ chính.

Di sản còn lại và những phát hiện gần đây

Hiện có khoảng 28 tác phẩm được ghi nhận là của Diana de Rosa, phần lớn là các tranh tôn giáo. Nhiều tác phẩm từng bị gán nhầm cho các họa sĩ nam khác, hoặc bị lưu giữ trong bộ sưu tập tư nhân.

Một số tác phẩm tiêu biểu còn lại:

• Hai bức tranh đặt tại nhà thờ San Giovanni Maggiore, nay thuộc bộ sưu tập của Museo Diocesano, Naples.

• Bức "Saint Cecilia with an Angel" (khoảng 1635–1640) vừa được Galleria Porcini phát hiện và bán lại cho Museum of Fine Arts Boston, nơi dự kiến trưng bày từ năm 2024.

Những phát hiện này cho thấy rõ vai trò và đóng góp của Diana trong dòng chảy hội họa Baroque Ý – vốn trước đây bị đánh giá chưa đúng mức.

Hồi sinh danh tiếng cùng làn sóng nữ nghệ sĩ lịch sử

Diana de Rosa đang dần được nhìn nhận đúng với vị trí của mình, bên cạnh những nữ nghệ sĩ cùng thời như Artemisia Gentileschi, Lavinia Fontana hay Sofonisba Anguissola. Việc tranh của bà đạt giá cao trong đấu giá cũng là minh chứng cho sự quan tâm ngày càng lớn đến các nghệ sĩ nữ trong lịch sử nghệ thuật phương Tây.

Không chỉ là một câu chuyện nghệ thuật, quá trình tái khám phá Diana còn góp phần mở rộng cách nhìn về lịch sử – nơi phụ nữ từng bị lãng quên nay được đưa trở lại đúng vị trí xứng đáng.

Diana de Rosa không còn là một cái tên mờ nhạt. Bằng tài năng và cá tính nghệ thuật riêng biệt, bà đã để lại dấu ấn sâu sắc trong dòng tranh Baroque của Naples. Việc các tác phẩm của bà được đấu giá cao và trưng bày tại những bảo tàng hàng đầu thế giới là bằng chứng rõ ràng cho giá trị trường tồn của bà trong nghệ thuật châu Âu. Câu chuyện về Diana là lời nhắc rằng lịch sử nghệ thuật luôn cần được viết lại – công bằng hơn, toàn diện hơn.

Biên dịch: Phương Anh

Nguồn: Art Basel