Các nhà sưu tập Trung Quốc cùng nhau tạo động lực cho sự thay đổi của nền nghệ thuật

Từ các bảo tàng tư nhân ấn tượng đến các tổ chức hỗ trợ sản xuất nghệ thuật, các cách tiếp cận đa dạng để sưu tập hiện diện trên khắp khu vực. 

Các nhà sưu tập đã đóng một vai trò quan trọng trong việc định hình cơ sở hạ tầng văn hóa ở khu vực Trung Quốc Đại lục, nơi mà một loạt các bộ sưu tập được thúc đẩy bởi nhiều động lực khác nhau, từ đó cung cấp cái nhìn sâu sắc về sự phát triển của các hoạt động sưu tập tại đây.

Nổi bật trong số những nhà tài trợ hàng đầu là Uli Sigg, một doanh nhân và nhà ngoại giao người Thụy Sĩ, người đã tích lũy bộ sưu tập nghệ thuật đương đại Trung Quốc lớn nhất thế giới, bao gồm các tác phẩm từ năm 1972 đến 2012. Trong khi nhiều nhà sưu tập thường chọn cách đóng góp vào các bộ sưu tập hiện có của các tổ chức công, Sigg đã làm điều đó theo một cách khác biệt. Vào năm 2012, ông đã quyên tặng 1.463 tác phẩm cho bảo tàng M+ ở Hồng Kông, điều này không chỉ cung cấp nền tảng cho bộ sưu tập của bảo tàng mà còn giúp củng cố vị thế của M+ như một tổ chức nghệ thuật đẳng cấp thế giới trong giai đoạn bảo tàng còn đang tìm chỗ đứng.

"Những nhà tài trợ khác khó có thể sánh được với quy mô và tầm nhìn toàn diện của bộ sưu tập của Sigg," giám tuyển Isabella Tam của M+ nhận xét. "Ông đã xây dựng bộ sưu tập theo cách giống như một cuốn bách khoa toàn thư, không bị chi phối bởi sở thích cá nhân mà ghi lại từng khoảnh khắc của lịch sử nghệ thuật đương đại Trung Quốc." Ban đầu, Sigg bị thúc đẩy bởi sự tò mò trí tuệ để hiểu văn hóa Trung Quốc qua nghệ thuật. Tuy nhiên, ông nhanh chóng bắt đầu sưu tầm một cách có hệ thống vì vào thời điểm đó, không ai khác làm như vậy. Trong quá trình này, Sigg đã lưu trữ một phần quan trọng của lịch sử văn hóa, mà ông đã trao cho M+ cùng với Giải thưởng Sigg, trước đây là Giải thưởng Nghệ thuật đương đại Trung Quốc, do ông sáng lập vào năm 1998.

Leo Shih, một nhà phát minh phần cứng và doanh nhân tại Đài Trung, thành phố lớn thứ ba của Đài Loan, cũng đã đảm nhận vai trò bảo tồn bằng cách áp dụng phương pháp học thuật vào sưu tầm của mình. Trong khi ông sưu tầm các tác phẩm đương đại và trưng bày chúng tại nhà riêng cũng như trong một phòng trưng bày độc lập, bộ sưu tập của Shih chủ yếu tập trung vào một giai đoạn đặc biệt trong lịch sử nghệ thuật. Đó là thời kỳ khi các họa sĩ sơn dầu Trung Quốc như Sanyu, Xu Beihong, Lin Fengmian và Yan Wenliang đến châu Âu để học tập vào những năm 1920. Vì nhiều tác phẩm từ thời kỳ này đã bị mất hoặc phá hủy trong Cách mạng Văn hóa, bộ sưu tập của Shih đóng vai trò như một hành động bảo tồn văn hóa. Ông tin rằng các nhà sưu tập giống như những người giám hộ, "bảo vệ các tác phẩm nghệ thuật và chờ đợi thời điểm để truyền lại cho những nhà sưu tập tiếp theo, những người sẽ tiếp tục bảo tồn di sản của các nghệ sĩ."

Shih đã dựa vào nghiên cứu cá nhân của mình cũng như sự tương tác với những người đam mê và nhà sưu tập khác để xây dựng bộ sưu tập của mình, hiện có hơn 2.000 tác phẩm, mà ông thường cho các tổ chức trên khắp thế giới mượn. Ông chia sẻ: "Vào đầu những năm 2000, không có cố vấn hay chuyên gia nghệ thuật nào có hiểu biết về các nghệ sĩ Trung Quốc thế hệ đầu tiên."

Nhà tài chính người Hồng Kông, Evan Chow, người sở hữu bộ sưu tập với các tác phẩm của Donald Judd, Mika Tajima và Chris Huen Sin Kan, mô tả kinh nghiệm làm việc với các cố vấn nghệ thuật của mình là một quá trình học hỏi đầy thử thách. Chow giải thích: "Xây dựng một bộ sưu tập là một hành trình cá nhân và tôi đã học được nhiều bài học theo cách khó khăn trong những ngày đầu của mình." Ông chỉ thỉnh thoảng làm việc với một số cố vấn mà ông tin tưởng. "Hiện tại, tôi đã thành lập một nhóm nội bộ của riêng mình để lập kế hoạch chiến lược, nghiên cứu và liên tục tinh chỉnh phạm vi mua sắm."

Cống hiến cho việc kết nối bối cảnh nghệ thuật địa phương của Hồng Kông với thế giới nghệ thuật quốc tế, Chow đã cho các bảo tàng và phòng trưng bày trên toàn cầu mượn các tác phẩm trong bộ sưu tập của mình. Ông là một trong những nhà tài trợ ngày càng nhiều tại Hồng Kông tin tưởng vào việc đền đáp cộng đồng. Theo Báo cáo Thị trường Nghệ thuật Toàn cầu UBS và Art Basel năm 2022, Hồng Kông tự hào có tỷ lệ nhà sưu tập tự nhận mình là nhà tài trợ cao nhất thế giới. Chow nhấn mạnh rằng, "Thông qua việc tài trợ cho các chương trình lưu trú, tạo điều kiện cho các cuộc triển lãm và tham gia vào nhiều phương tiện khác nhau, hoạt động tài trợ đóng vai trò quan trọng trong việc kéo dài và làm phong phú thêm sự nghiệp của một nghệ sĩ, đồng thời góp phần vào sự phát triển và đa dạng hóa liên tục của nghệ thuật và văn hóa."

Chow là người ủy thác đầu tiên tại Hồng Kông được bổ nhiệm vào Hội đồng Quản trị của Bảo tàng Nghệ thuật Đương đại Mới ở Thành phố New York, nơi ông đã hỗ trợ các cuộc triển lãm cho một số nghệ sĩ châu Á, bao gồm Wong Ping và Mire Lee. Ông cũng phục vụ trong hội đồng quản trị tại Trung tâm Nghệ thuật Hồng Kông và là một trong những nhà tài trợ sáng lập của M+. "Sau khi phục vụ trong ban quản trị của nhiều tổ chức nghệ thuật, tôi nhận ra tầm quan trọng của nghệ thuật như một phương tiện kể chuyện cho các thế hệ tương lai," ông chia sẻ. "Tôi muốn xây dựng một bộ sưu tập có thể phản ánh tinh thần thời đại của chúng ta."

Nhà sưu tập Trung Quốc Lu Xun cũng chia sẻ quan điểm tương tự. Là một phần của nhóm các nhà sưu tập tại Trung Quốc đang tạo ra cuộc đối thoại công chúng và vun đắp sự đánh giá cao hơn về nghệ thuật, Lu mô tả Bảo tàng Nghệ thuật Sifang – mà ông thành lập cùng với cha mình vào năm 2013 – là một tổ chức dành riêng cho “các hoạt động đương đại độc đáo và định hình thời đại” từ Trung Quốc và trên toàn thế giới. Ở Trung Quốc đại lục, nơi thiếu các bảo tàng nhà nước chuyên về nghệ thuật đương đại, các tổ chức như Bảo tàng Nghệ thuật Sifang đóng vai trò quan trọng. Lu giải thích: “Nghệ thuật đương đại thường là hình thức nghệ thuật ‘lạc loài’ bên ngoài bối cảnh nghệ thuật chính thống ở Trung Quốc, vì vậy không có bảo tàng công cộng nào đủ linh hoạt hoặc tự tin để trưng bày nó. Việc trình bày nghệ thuật đương đại ở cấp độ thể chế thuộc trách nhiệm của các bảo tàng tư nhân và một số bảo tàng trực thuộc trường đại học nghệ thuật.”

Bảo tàng Nghệ thuật Sifang, rộng 30.000 ft², là một tòa nhà nổi bật được thiết kế bởi kiến trúc sư Steven Holl, tọa lạc bên trong Công viên Sifang — một khu phức hợp nghệ thuật và kiến trúc đương đại nằm trong Công viên Rừng Quốc gia Lao Sơn, ngoài Nam Kinh. Cha của Lu Xun, nhà phát triển bất động sản Lu Jun, được mời phát triển khu đất rộng 115 mẫu Anh cho mục đích nhà ở sang trọng nhưng đã từ chối. Thay vào đó, ông đã mời các kiến trúc sư Trung Quốc nổi tiếng, như Wang Shu, và các kiến trúc sư quốc tế danh tiếng, như David Adjaye, để thiết kế 20 công trình bao gồm khách sạn, công viên điêu khắc và biệt thự cho các nghệ sĩ lưu trú. Lu Xun cho biết: “Khác với việc dàn dựng và tháo dỡ một triển lãm nghệ thuật, những tòa nhà đẹp sẽ tồn tại mãi mãi và liên tục được diễn giải theo bối cảnh thay đổi.”

Lu Xun không chỉ thành lập bảo tàng để trưng bày bộ sưu tập cá nhân của mình mà còn đầu tư sâu vào việc làm phong phú thêm nghệ thuật đương đại của Trung Quốc bằng cách nuôi dưỡng nghệ sĩ và khán giả. Bảo tàng cung cấp nền tảng quan trọng cho các nghệ sĩ Trung Quốc mới nổi và đang ở giữa sự nghiệp, ủy quyền các tác phẩm tại các địa điểm cụ thể, tổ chức các buổi lưu trú nghệ sĩ, cũng như các triển lãm cá nhân và nhóm với sự góp mặt của các nghệ sĩ quốc tế trong bộ sưu tập của ông. Khoảng 5 năm trước, Lu Xun đã mở một không gian thử nghiệm trong một tòa nhà chung cư theo phong cách Hiện đại năm 1929 tại Thượng Hải. Ông cho biết: “Một số chương trình hay nhất của Sifang đã được thực hiện tại đây.” Các triển lãm cá nhân đáng chú ý trong không gian này đã có sự góp mặt của các nghệ sĩ như Xie Fan, Du Jingze và Zhang Ruyi.

M Art Foundation, được thành lập vào năm 2021 tại Thượng Hải bởi hai nhà sưu tập người Trung Quốc ẩn danh, đang đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ sự phát triển của nghệ thuật đương đại ở Trung Quốc và khu vực Đông Nam Á. Giám đốc của quỹ, Zong Han, giải thích rằng việc thành lập quỹ là một quá trình hữu cơ. Những người sáng lập quỹ, sau khi gần gũi với các nghệ sĩ trong thời kỳ đại dịch, quyết định không chỉ trưng bày bộ sưu tập cá nhân mà còn hỗ trợ các hoạt động nghệ thuật khác nhau.

M Art Foundation tự mô tả là một "tổ chức phi sưu tập", với mục tiêu thúc đẩy sự sáng tạo của các nghệ sĩ Trung Quốc và người Hoa kiều, điều này khác với nhiều quỹ ở Trung Quốc chỉ tập trung vào việc trưng bày các bộ sưu tập cá nhân. Zong Han nhấn mạnh sự thiếu hỗ trợ cho các dự án nghệ thuật thử nghiệm ở khu vực này so với các nước châu Âu, nơi nhiều nghệ sĩ có sự hỗ trợ từ chính phủ và các nguồn tài trợ tư nhân.

Quỹ điều hành một "Dự án nghệ sĩ thường niên", cung cấp từ 50% đến 60% nguồn tài trợ cần thiết cho các dự án cụ thể của nghệ sĩ. Những người nhận tài trợ trước đây bao gồm He Xiangyu và Zhou Tao, trong khi hiện tại, quỹ đang tài trợ cho chương trình lưu trú 6 tháng tại Campuchia dành cho nghệ sĩ Trung Quốc Yu Ji. Ngoài việc hỗ trợ tài chính, M Art Foundation cũng tài trợ cho việc sản xuất kiến thức thông qua việc ủy quyền cho các bài luận nghiên cứu. 

Để mở rộng phạm vi hoạt động, quỹ hiện đang thiết lập một cơ sở tại Singapore nhằm hỗ trợ các nghệ sĩ Đông Nam Á. Gần đây, quỹ đã tài trợ cho tác phẩm mới của nghệ sĩ Singapore Heman Chong, sẽ được trưng bày vào tháng 10 tại UCCA Dune ở Tần Hoàng Đảo, Trung Quốc, trước khi chuyển đến Vương quốc Anh và Singapore.

Việc mở rộng của M Art Foundation không chỉ phản ánh sự phát triển nhanh chóng của lĩnh vực nghệ thuật đương đại ở Trung Quốc mà còn cho thấy sự cam kết của các nhà sưu tập trong việc thúc đẩy sự thay đổi tích cực và tạo ra các cuộc đối thoại quan trọng trong và ngoài nước.

Biên dịch: Phương Anh

Nguồn: Art Basel