Các giám tuyển trên toàn cầu đang tạo ra sự thay đổi văn hóa như thế nào? (Phần 1)

Vogue trò chuyện với sáu giám tuyển hàng đầu từ khắp nơi trên thế giới về những gì cần có để giám tuyển văn hóa đương đại cho thế kỷ 21

Nhìn vào nguồn gốc từ nguyên của thuật ngữ “curating”, thật khó để hình dung làm thế nào nó lại trở thành một nghề chuyên nghiệp như ngày nay. Xuất phát từ động từ tiếng Latin *curare* (có nghĩa là chăm sóc), những người giám tuyển trong thời La Mã cổ đại là những công chức phụ trách các nhà tắm công cộng, trong khi vào thời trung cổ, *curatus* chỉ những linh mục tận tụy chăm sóc linh hồn. Chỉ đến cuối thế kỷ 20, thuật ngữ *curator* mới được áp dụng cho những người tổ chức triển lãm, và dần dần trở thành danh hiệu dành cho một số tên tuổi lớn trong giới nghệ thuật.

Những năm 1960 chứng kiến sự chuyển mình của ngành công nghiệp, được gọi là “sự thay đổi của người giám tuyển”: cách tiếp cận phê bình đã chuyển từ việc xem tác phẩm nghệ thuật như những vật thể tự chủ sang việc cân nhắc không gian và bối cảnh trưng bày. Triển lãm ngày càng đa dạng và trở thành phương tiện chính để giới thiệu nghệ thuật. “Sự trỗi dậy của người giám tuyển như một người sáng tạo”, theo cách gọi của nhà phê bình Bruce Altshuler, đã thay đổi vĩnh viễn cách thức hình thành các triển lãm.

Giờ đây, trong thời đại kỹ thuật số và toàn cầu hóa, lời hứa về người giám tuyển như một nhà sáng tạo có thể không còn giữ được sức mạnh như trước—và do đó, nghề này đang được định nghĩa lại và phát triển một lần nữa. Tạp chí Vogue đã có cuộc trò chuyện với những người giám tuyển hàng đầu từ khắp nơi trên thế giới về cách họ thích ứng với bối cảnh sáng tạo ngày nay.

Giám tuyển thực sự làm gì?

“Giám tuyển là hiểu được mong muốn của chính bạn,” giám tuyển Manuela Moscoso từ Ecuador chia sẻ với Vogue. Gần đây được bổ nhiệm làm giám tuyển cho Triển lãm Nghệ thuật Liverpool Biennial 2020, Moscoso đã dành cả thập kỷ qua làm việc tại các tổ chức nghệ thuật hàng đầu ở Brazil và Thành phố Mexico, đồng thời điều hành nhiều dự án độc lập. “Nghệ thuật có thể là nơi bạn tạo ra những khoảnh khắc, tập hợp các ý tưởng, hoạt động và quan điểm khác nhau,” bà nói.

Vai trò của giám tuyển không chỉ dừng lại ở việc chọn lựa tác phẩm nghệ thuật; họ còn là cầu nối chính giữa nghệ sĩ và không gian triển lãm, cũng như giữa các nhà đầu tư, nhà sưu tập và nhà phê bình. Rujeko Hockley, trợ lý giám tuyển tại Bảo tàng Nghệ thuật Whitney ở New York, cho biết: “Vấn đề là cách tất cả những mối quan hệ đó gắn kết với tác phẩm.” “Điều tôi thích thú nhất [khi mới bắt đầu] là được làm việc với các nghệ sĩ.”

Đối với Kate Fowle, giám tuyển trưởng tại Bảo tàng Nghệ thuật Đương đại Garage ở Moscow, việc giám tuyển một triển lãm có sự khác biệt thực sự là nhìn xa hơn môi trường trực tiếp để khuyến khích sự đa dạng. "Điều quan trọng là phải suy nghĩ theo hướng cấu trúc thể chế và xây dựng mạng lưới giữa con người và địa điểm để tránh sự thống trị về văn hóa và đảm bảo rằng nhiều quan điểm được coi trọng ngang nhau," bà nhấn mạnh.

Làm thế nào để trở thành một giám tuyển?

Các khóa học giám tuyển đầu tiên xuất hiện vào đầu những năm 1990, với Royal College of Art ở London và CCS Bard ở New York là hai trong số những chương trình danh giá nhất trên thế giới. Ngoài ra, còn có các chương trình phi học thuật được đánh giá cao, như Chương trình Nghiên cứu Độc lập của Whitney ở New York và De Appel ở Amsterdam. Tuy nhiên, những giám tuyển thường đến từ nhiều nền tảng khác nhau, từ lịch sử nghệ thuật và thực hành tại studio cho đến văn học so sánh và kiến trúc, thường kèm theo một liều lượng tự quyết mạnh mẽ.

Paul Clinton, người đã giám tuyển triển lãm "duh?" Art & Stupidity tại Phòng trưng bày Focal Point ở Southend-on-Sea vào năm 2016, cho biết: "Tôi đến với công việc giám tuyển theo một cách rất khác thường." Dự án của anh xem xét sự ngu ngốc như một chủ đề và một chiến thuật sáng tác nghệ thuật. Trước đó, Clinton là biên tập viên tại tạp chí Frieze và hiện là giảng viên về giám tuyển tại Goldsmiths, Đại học London. Ông chia sẻ: "Sinh viên đến với tôi với mong muốn đặt câu hỏi về thẩm quyền của người giám tuyển."

Aric Chen, giám đốc giám tuyển mới được bổ nhiệm của Design Miami, cũng thấy sự chuyển mình từ báo chí sang giám tuyển là điều tự nhiên. "Giám tuyển và viết có những điểm tương đồng cơ bản," anh cho biết. "Công việc của bạn là đi ra ngoài, xem càng nhiều càng tốt và từ đó, đưa ra phán đoán, lọc, chỉnh sửa và cuối cùng là xây dựng những câu chuyện để truyền đạt đến nhiều đối tượng hơn."

Manuela Moscoso, người đã chuyển từ nghệ thuật sang giám tuyển, cho biết: “Công việc của tôi bắt đầu bằng việc tạo ra cơ hội và khả năng hiển thị cho những người đồng nghiệp của mình. Nhưng sau đó, tôi nhận ra rằng tôi thích làm việc với những người khác hơn là chỉ một mình!” 

Từ những trải nghiệm đa dạng này, có thể thấy rằng con đường trở thành một giám tuyển không chỉ dựa vào việc học mà còn phụ thuộc vào sự khám phá cá nhân và khả năng kết nối với cộng đồng nghệ thuật.

Xem tiếp phần 2

Biên dịch: Phương Anh

Nguồn: VOUGE