Bức tranh hang động cổ nhất thế giới hé lộ câu chuyện đầu tiên của loài người

Bên trong hang đá vôi Leang Karampuang, thuộc vùng Maros Pangkep ở Nam Sulawesi (Indonesia), các nhà khảo cổ đã phát hiện ra một bức tranh hang động mô tả ba hình người đang tương tác với một con lợn rừng. Theo nghiên cứu công bố trên tạp chí Nature, bức tranh này được vẽ bằng sắc tố đỏ và có tuổi đời ít nhất 51.200 năm – trở thành ví dụ lâu đời nhất từng được biết đến về nghệ thuật kể chuyện trong lịch sử nhân loại.

Để tìm ra thời điểm các bức tranh hang động được tạo ra, nhóm nghiên cứu đã sử dụng một kỹ thuật mới để xác định niên đại của các trầm tích canxi cacbonat hình thành trên bề mặt tác phẩm nghệ thuật.

Câu chuyện cổ đại khắc trên đá

Cảnh tượng này, hiện đã phủ đầy lớp canxi cacbonat, không chỉ là một bức tranh nghệ thuật cổ mà còn được coi là hình thức kể chuyện nguyên thủy đầu tiên. Theo tác giả nghiên cứu Maxime Aubert, giáo sư tại Đại học Griffith (Úc), “Chúng ta là loài kể chuyện, và đây là bằng chứng cổ nhất cho thấy điều đó.”

Không giống với tranh phong cảnh hoặc tranh động vật đơn lẻ, bức họa này truyền đạt ý nghĩa qua sự tương tác giữa các hình thể – một dạng biểu đạt có tính kết nối, cho thấy hình ảnh được tạo ra không chỉ để mô tả, mà còn để dẫn dắt người xem vào một mạch truyện.

Cảnh tượng này được bao phủ bởi các lớp trầm tích canxi cacbonat, cho thấy ba hình người và một con heo.

Phát hiện làm thay đổi quan điểm về nguồn gốc nghệ thuật

Bức tranh vừa phát hiện không phải là tác phẩm duy nhất tại khu vực này. Cũng trong nghiên cứu, các nhà khoa học đã xác định lại niên đại của một bức tranh khác, mô tả các sinh vật nửa người nửa thú đi săn lợn rừng và trâu lùn, trước đây được mô tả vào năm 2019. Bức vẽ đó có tuổi đời ít nhất 48.000 năm. Trước đó, vào năm 2021, một bức tranh mô tả ba con lợn rừng với niên đại 45.500 năm từng được coi là bức họa động vật cổ nhất thế giới.

Tất cả những phát hiện này đã đặt lại nghi vấn về quan niệm lâu nay rằng nghệ thuật nguyên thủy khởi phát từ châu Âu. Những tranh vẽ tại Indonesia, với chủ đề gần gũi với tranh phong cảnh thiên nhiên, tranh động vật và tranh nghệ thuật trừu tượng, đang định hình lại lịch sử nghệ thuật nhân loại.

Bản vẽ phác họa lại cảnh được vẽ cho thấy các hình người (H1, H2 và H3) đang tương tác với con lợn.

Kỹ thuật định tuổi mới mở ra kỷ nguyên nghiên cứu tranh hang động

Tranh hang động cổ thường được vẽ bằng khoáng chất như màu đỏ đất hoặc mangan, khiến việc xác định tuổi trở nên khó khăn. Tuy nhiên, các lớp vỏ canxi cacbonat hình thành tự nhiên trên tranh đã giúp các nhà khảo cổ ứng dụng phương pháp phân rã phóng xạ của uranium để xác định tuổi tối thiểu.

Phương pháp mới sử dụng tia laser siêu mảnh – chỉ bằng nửa sợi tóc – giúp định vị chính xác các lớp canxi cacbonat, tăng độ chính xác so với phương pháp nghiền mẫu đá truyền thống. Theo giáo sư Aubert, phương pháp này sẽ “cách mạng hóa cách xác định tuổi của nghệ thuật đá trên toàn cầu.”

Tranh kể chuyện – tàn dư của truyền thuyết thời tiền sử?

April Nowell, nhà khảo cổ học tiền sử tại Đại học Victoria (Canada), cho rằng tranh vẽ trong hang có thể là một phần của hệ thống truyền miệng cổ đại. Dù các câu chuyện truyền miệng đã mất theo thời gian, nhưng những tranh vẽ đơn sơ này – tương tự tranh tường hoặc tranh phong cảnh đơn giản – có thể là "phiên bản hình ảnh" còn sót lại.

Tuy nhiên, Paul Pettitt, giáo sư khảo cổ tại Đại học Durham (Anh), tỏ ra thận trọng. Ông cho rằng, có thể các hình vẽ chỉ là những hình ảnh riêng lẻ tình cờ gần nhau, và một số chi tiết giống như giáo mác có thể chỉ là vết màu tự nhiên trên đá.

Những “Picasso tiền sử” – ai là tác giả thực sự?

Aubert cho biết nhóm nghiên cứu nghi ngờ rằng các tác giả của bức họa là người Homo sapiens, nhưng cũng không loại trừ khả năng là một loài người khác. Thậm chí, những dấu khắc do người Neanderthal tạo ra ở Pháp đã từng được phát hiện.

Lý do vì sao khu vực Nam Sulawesi lại có nhiều tranh nghệ thuật như vậy vẫn chưa rõ, nhưng nhóm nghiên cứu tin rằng sẽ còn nhiều bức tranh khác chưa được phát hiện. Những tác phẩm như vậy mang đặc trưng của tranh nghệ thuật nguyên thủy – đơn giản nhưng sâu sắc, giống như tranh phong cảnh đơn giản hoặc tranh tường thời cổ đại – là bằng chứng cho một nền văn hóa kể chuyện phong phú từ buổi bình minh của loài người.

“Chúng tôi tin rằng nghệ thuật này có thể có từ làn sóng đầu tiên của Homo sapiens di cư đến Úc khoảng 65.000 năm trước,” Aubert nói.