Biên giới chất lỏng: Ảnh hưởng của Đông Tây (Phần 1)

Chương thứ ba này trong loạt triển lãm mang tên Liquid Frontiers and Entangled Worlds là một phần của chương trình nghiên cứu tổng hợp diễn ra tại MAO từ năm 2023 đến năm 2024, nhằm phân tích các quỹ đạo nghệ thuật và động lực văn hóa đã đặc trưng cho sự trao đổi giữa Châu Á và Châu Âu qua nhiều thế kỷ và ảnh hưởng của Đông Tây. Truyền thống Á-Âu nhấn mạnh vai trò quan trọng của Châu Á và Địa Trung Hải như một điểm tựa của tương tác xuyên văn hóa và là nơi kết nối, đàm phán và tái xuất liên tục.

Cuộc khám phá về sự chuyển dịch, chuyển vị và diễn giải văn hóa này được thực hiện thông qua việc lựa chọn các đồ vật từ Tây Á, Trung Á và Đông Á. Những đồ vật này đặt ra câu hỏi về sự lưu thông vật chất và phi vật chất, cách thức chuyển đổi ý nghĩa và cách sử dụng giữa Châu Á và Châu Âu trong suốt hai nghìn năm lịch sử.

Không muốn trở thành một sự lựa chọn toàn diện về ảnh hưởng Đông Tây, các đối tượng được lựa chọn cung cấp các phương án thay thế cho mô hình nghệ thuật xuất sắc lấy châu Âu làm trung tâm. Chúng khẳng định lại vai trò quan trọng của Trung Á trong việc truyền tải ý tưởng và sáng tạo toàn cầu. Biển Địa Trung Hải đóng vai trò then chốt trong hiện tượng giao thoa văn hóa này, như một không gian trung gian và là người tạo ra ranh giới nhưng cũng là chất xúc tác phi thường của quá trình khám phá và tiếp xúc: một biên giới lỏng nơi các lục địa hội tụ và các biểu hiện nghệ thuật và hiện tượng văn hóa liên tục được tái tạo.

Người Sogdian

Triển lãm được chia thành các phần theo chủ đề, tập trung đặc biệt vào màu sắc: xanh, đỏ và vàng; và vật liệu: gốm sứ, vải, đồ kim loại, giấy và bột màu. Ngoài gốm sứ, triển lãm còn trưng bày lụa từ vùng Sogdiana cổ đại, ở Trung Á, gốm sứ xanh và trắng được sản xuất giữa Vịnh Ba Tư và Trung Quốc, một số trang phục Tartar làm bằng lụa và vàng vào thế kỷ 13 trong thời kỳ Mông Cổ giữa Iran và Trung Quốc, được giới quý tộc và giáo sĩ châu Âu thời trung cổ coi trọng, những ví dụ hiếm về tiraz (Ai Cập, thế kỷ 10), hàng dệt may thêu chữ khắc làm nổi bật tầm quan trọng của thư pháp trong thế giới Hồi giáo và một loạt lư hương kim loại hình động vật (Iran, thế kỷ 9 đến thế kỷ 13), khẳng định lại vị trí trung tâm của tinh hoa trong xã hội Hồi giáo thời trung cổ.

Dự án khám phá những ảnh hưởng Đông Tây dựa trên nhiều khoản vay từ các bộ sưu tập và tổ chức lớn của Ý, phản ánh sự hiện diện của lịch sử đa văn hóa chung tại Ý: bên cạnh các đồ vật từ Trung Á trong bộ sưu tập MAO, hiếm khi thấy hàng dệt may, đồ gốm và đồ thu nhỏ từ Fondazione Bruschettini per l'Arte Islamica e Asiatica, đồ kim loại Khorassan từ Bộ sưu tập Aron và các khoản vay quan trọng từ Museo Internazionale delle Ceramiche, Faenza, nhà thờ San Domenico, Perugia, Museo delle Civiltà di Roma, Galleria Sabauda/Musei Reali và Palazzo Madama, Turin.

Ngoài ra, như đã trở thành thông lệ tại MAO, một tập sách nhỏ với các bài viết chuyên sâu về các chủ đề chính của triển lãm được phân phối miễn phí. Với các văn bản của nhóm giám tuyển và sự đóng góp của Yuka Kadoi, Maria Ludovica Rosati và Mohammad Salemy, ấn phẩm này là một công cụ không thể thiếu để hiểu rõ hơn về nội dung của triển lãm và là một bài đọc hấp dẫn.

Những thương nhân đầu tiên của Con đường tơ lụa

Triển lãm bắt đầu với văn hóa và thói quen du mục của những thương nhân đầu tiên trên Con đường tơ lụa. Nicoletta Fazio và Laura Vigo viết trong danh mục về những thương nhân cổ đại của Con đường tơ lụa, những người đã lang thang giữa các khu vực cổ đại của Iran và Trung Quốc và các vùng phía bắc của Ấn Độ. Các tác giả thiết lập bối cảnh cho triển lãm bằng cách giải thích 'Vào cuối thế kỷ thứ 5, bí mật của nghề nuôi tằm cuối cùng đã bị rò rỉ ra khỏi Trung Quốc, cho phép những người thợ thủ công Iran và Trung Á sản xuất hàng dệt lụa của riêng họ và mở đường cho các thương nhân Sogdian xuất khẩu chúng sang phương Tây và phương Đông'.

Được những người thợ dệt lụa Trung Á ưa chuộng, họa tiết tròn đã trở nên thời thượng trong triều đình và giới thượng lưu Trung Quốc. Muộn nhất là vào những năm 580, họa tiết này đã được dịch sang nhiều định dạng và phương tiện nghệ thuật khác nhau, có thể thấy trong bình gốm thời nhà Tùy có vòi chim được trưng bày trong triển lãm, và sau đó là mảnh lụa thế kỷ 13 từ Trung Á, cũng được trưng bày trong triển lãm.

Những người dệt lụa Trung Á

Các tác giả tiếp tục, 'Các vòng tròn và huy chương đóng khung các chủ đề động vật ban đầu được truyền tải với các khái niệm Iran cổ đại từ tôn giáo và hệ tư tưởng Zoroastrian, mang tính biểu tượng mạnh mẽ. Những chú chim ngậm chuỗi ngọc trai trong mỏ tượng trưng cho loài chim Varagan đang tìm kiếm ánh sáng trong đại dương; chú ngựa có cánh tượng trưng cho vị thần lửa trẻ tuổi Apam Napat 'sinh ra từ nước'; con cừu đực tượng trưng cho sức mạnh và vinh quang hùng vĩ của Kwarnah (ánh sáng thiêng liêng); và sinh vật tổng hợp của một con chó có cánh với móng vuốt sư tử, simurgh huyền thoại , người trung gian giữa trời và đất. Được đóng khung bằng các huy chương bằng hạt cườm hoặc lá, những sinh vật này đã chinh phục Âu Á một cách hòa bình, mê hoặc tâm trí và định hình thị hiếu của giới tinh hoa thành thị và giới thượng lưu thời trang.

Khi những tấm lụa có hình động vật trên huy chương này được giao dịch bên ngoài bối cảnh xuất xứ của chúng, tính biểu tượng của chúng đã bị phá vỡ; họa tiết được các thương nhân và thợ thủ công Sogdian dịch và được điều chỉnh thành công cho người tiêu dùng địa phương, đặc biệt là vì bản chất kỳ lạ của nó. Được nhiều bàn tay dịch sang các ngôn ngữ nghệ thuật khác nhau, họa tiết trang trí này đã vượt qua thử thách của thời gian. Nó đã được sao chép thành công cho đến thế kỷ 14 trên vải lụa vàng sang trọng dành cho giới tinh hoa của Iran do người Mông Cổ thống trị và được giới quý tộc châu Âu thời trung cổ thèm muốn, chứng minh sức hấp dẫn trường tồn của các biểu tượng Trung Á cổ đại vượt xa bối cảnh xã hội-văn hóa ban đầu của chúng về cách sử dụng và lưu thông.

Laura Vigo cũng lưu ý rằng 'Người Sogdian có sở thích với rượu vang'. Những bức tranh tường và phù điêu còn sót lại cho thấy cảnh tiệc tùng, trong đó những chiếc cốc và bình đựng rượu là một phần không thể thiếu của một bối cảnh phức tạp. Bà viết, 'Rượu nho là đồ uống có cồn được ưa chuộng và nổi tiếng với đặc tính gây say không thể chối cãi. Được tặng làm quà tặng, thanh toán hoặc cống nạp cho khách và các nhân vật chính trị, nó cũng rất quan trọng trong các nghi lễ cúng của người Zoroaster. Các nguồn tài liệu của Ba Tư đề cập rằng những chiếc bình đựng rượu có vòi hình đầu gà trống, được gọi là "vòi rượu", đã được sử dụng trong các nghi lễ của người Zoroaster vào thế kỷ thứ 6 trước Công nguyên tại Đế chế Achaemenid. Kể từ đó, hình ảnh loài chim, vua của thế giới tâm linh, luôn là trung tâm trong tín ngưỡng bói toán của người Zoroaster. Thật không may, mối liên hệ giữa những chiếc bình đựng rượu kỳ lạ này và rượu vang chỉ dựa trên các nguồn văn tự, vì thiếu bằng chứng vật chất'.

Xem tiếp phần 2

Biên dịch: Phương Anh

Nguồn: Asian Art Newspaper