Bí mật trên giấy: Hướng dẫn toàn diện để sưu tầm một thế giới nghệ thuật thu nhỏ ( Phần 1)

Josef Albers (1888-1976), Nghiên cứu để tôn vinh Quảng trường, khoảng năm 1965-1970. Sơn dầu và than chì trên giấy.

1. Tác phẩm trên giấy là gì?

“Tác phẩm trên giấy” là một thuật ngữ bao trùm nhiều phương tiện biểu đạt — từ bản vẽ, tranh màu nước, đến bản in, bản sao và cả những thử nghiệm thị giác ngẫu hứng. Truyền thống nghệ thuật đã xem giấy như một cánh cổng dẫn đến vùng đất của ý tưởng sơ khai: nơi nghệ sĩ giải phóng trí tưởng tượng với sự mộc mạc của than chì, bút chì, mực, phấn màu.

Joan Mitchell (1925-1992), Không có tiêu đề, 1992. Màu phấn trên giấy.

Trên giấy, người xem không chỉ chiêm ngưỡng kết quả, mà được chứng kiến cả quá trình hình thành tư duy thị giác — như thể bước vào phòng kín nơi nghệ sĩ đang suy ngẫm, chỉnh sửa và sáng tạo. Trong thế giới đương đại, giấy không còn là chất liệu thứ yếu. Ngày càng nhiều nghệ sĩ chọn nó làm phương tiện biểu đạt chính, như một sự khẳng định tính chân thực, trực tiếp và đầy xúc cảm.

Robert Rauschenberg (1925-2008), Night Tide Light, 1961. Chuyển dung môi, mực, màu nước, bột màu và than chì trên giấy.

Những nghệ sĩ lớn đã sử dụng giấy như phương tiện mở rộng ngôn ngữ nghệ thuật của họ:

• Richard Serra truyền tải năng lượng cơ học bằng những lớp chì màu thạch bản nặng trịch.

• Ed Ruscha biến giấy thành sân khấu cho sự táo bạo — ông từng dùng máu, Pepto Bismol và thậm chí cả trứng cá muối để sáng tác.

• Vija Celmins thì tinh tế và yên tĩnh, đưa người xem vào một thế giới thiên nhiên chi tiết như dưới kính hiển vi.

• Cy Twombly trao cho người xem cơ hội nhìn thấy tận gốc các lớp chồng chất của phong cách và ngôn ngữ hình họa ông xây dựng.

• Sam Gilliam sử dụng giấy để thử nghiệm màu sắc và hình khối — những bản nháp sống động cho loạt tranh vải nổi tiếng sau này.

Roy Lichtenstein (1923-1997), Nụ hôn, 1962. Than chì trên giấy

Từ quá khứ, Renoir bắt đầu từ những bản vẽ đơn sơ, học theo các bậc thầy tại Louvre. Degas mang theo bút chì và phấn màu để bắt kịp khoảnh khắc các vũ công chuyển động. Fernand Léger, bị ám ảnh bởi máy móc sau Thế chiến thứ nhất, tạo ra những tác phẩm đồ họa sống động trên giấy. Marc Chagall thì biến những đường bút đơn giản thành thơ ca thị giác.

Franz von Stuck (1863-1928), Die Sünde. Phấn màu trên giấy xanh đặt trên tàu

2. Vì sao nên sưu tầm tác phẩm trên giấy?

Sưu tầm tác phẩm trên giấy là một cách tiếp cận giàu tiềm năng, cả về nghệ thuật lẫn giá trị kinh tế. Chúng thường có mức giá dễ tiếp cận hơn so với tranh sơn dầu hoặc tác phẩm điêu khắc, lý tưởng cho người mới bước vào thế giới sưu tập. Nhưng đừng để sự “dễ chịu” đánh lừa bạn — nhiều tác phẩm giấy đạt đỉnh cao nghệ thuật và từng được đấu giá với giá hàng triệu USD.

Đối với các nhà sưu tập lâu năm, đây cũng là cơ hội để mở rộng góc nhìn về một nghệ sĩ, khám phá những khía cạnh tinh tế hơn — những nhịp tim đập sau mỗi kiệt tác.

Andy Warhol (1928-1987), Campbell's Soup Can Over Coke Bottle, 1962. Graphite and watercolour on paper,

3. Tìm tác phẩm trên giấy ở đâu?

Từ những bảo tàng danh tiếng đến các không gian triển lãm độc lập, nghệ thuật trên giấy hiện diện ở khắp nơi:

• Metropolitan Museum of Art và MoMA (New York) đều có phòng lưu trữ riêng cho các tác phẩm trên giấy.

• The Drawing Center ở Manhattan chuyên biệt hóa toàn bộ triển lãm cho phương tiện này.

• Nhiều thư viện và viện bảo tàng khác cũng cung cấp dịch vụ tra cứu và tiếp cận bộ sưu tập qua lịch hẹn.

Barnett Newman (1905-1970) Untitled, 1945. Watercolour on paper

Không chỉ thế, các triển lãm lớn cũng dành vị trí trung tâm cho các tác phẩm giấy. Ví dụ như trong chương trình Mind/Mirror của Jasper Johns tại Whitney năm 2022, đã có đến 121 tác phẩm trên giấy được trưng bày, từ bản in lụa, thạch bản đến bản vẽ nguyên bản.

Nguồn: Christie's

Biên dịch: Trang Lê