Bảo tàng gốm Bát Tràng – Cú chuyển mình đầy mới mẻ của một làng nghề thủ công (Phần 1)

Làng gốm Bát Tràng, với bề dày lịch sử hàng nghìn năm, từ lâu đã trở thành cái nôi lưu giữ tinh hoa nghệ thuật và giá trị văn hóa của dân tộc. Dù thời đại không ngừng đổi thay, những giá trị cốt lõi của làng gốm vẫn được bảo tồn và lan tỏa theo những cách riêng.

Trong dòng chảy đổi mới ấy, Bảo tàng gốm Bát Tràng nổi lên như một biểu tượng mới, kết hợp hài hòa giữa bản sắc truyền thống và sự sáng tạo hiện đại. Không chỉ là nơi trưng bày những tác phẩm gốm sứ tinh xảo, bảo tàng còn mang đến không gian trải nghiệm sống động, giúp du khách cảm nhận sâu sắc hơn về nghề gốm cổ truyền và hành trình phát triển đầy tự hào của Bát Tràng.

Bảo tàng gốm Bát Tràng tọa lạc tại thôn 5, làng gốm Bát Tràng, huyện Gia Lâm, Hà Nội. Với diện tích gần 4.000m², công trình này dành phần lớn không gian để trưng bày và giới thiệu trọn vẹn tinh hoa nghề gốm truyền thống.

Lấy cảm hứng từ hình ảnh chiếc bàn xoay thủ công, bảo tàng được thiết kế như bảy bàn xoay gốm khổng lồ, tạo nên những đường cong mềm mại, uyển chuyển, tựa như những nét vẽ tinh tế trên nền đất sét dưới bàn tay tài hoa của nghệ nhân. Từng vòng xoay mượt mà không chỉ tái hiện quá trình kỳ công để "đất nở hoa" mà còn gợi mở về sự chuyển động không ngừng, phản ánh sức sống bền bỉ và khả năng thích nghi của nghề gốm qua bao thăng trầm lịch sử.

Kiến trúc của công trình với những đường nét lặp lại như một minh chứng sống động cho dòng chảy lịch sử hàng nghìn năm của làng nghề, từ thuở sơ khai đến thời kỳ hưng thịnh. Những nguyên liệu truyền thống của Bát Tràng như gạch gốm, gạch men mosaic, ngói nung… được sử dụng trên từng mảng tường, lối đi, thấm đượm hơi thở của đất, của lửa, và của những bàn tay tài hoa. Mỗi chi tiết trong không gian ấy không chỉ phản ánh sự gắn kết giữa con người và nghề gốm mà còn thể hiện tình yêu sâu sắc dành cho di sản văn hóa này.

Bảo tàng không chỉ là một công trình nghệ thuật mà còn là nơi hội tụ tinh hoa văn hóa, kiến trúc, lịch sử và nghệ thuật của làng nghề Bát Tràng. Đến đây, du khách không chỉ được chiêm ngưỡng kho tàng cổ vật quý giá mà còn cảm nhận được nhịp sống bền bỉ của một cộng đồng làng nghề hàng nghìn năm tuổi – nơi vẫn kiên trì gìn giữ và phát huy những giá trị văn hóa đặc sắc. Không chỉ lưu giữ những câu chuyện của quá khứ, bảo tàng còn là nhịp cầu kết nối tinh hoa nghề gốm qua từng thời kỳ, từ quá khứ đến hiện tại và hướng tới tương lai.

Con thuyền tái hiện cuộc chuyển tạo nên lịch sử hình thành làng nghề Bát Tràng.

Làng gốm Bát Tràng, nằm bên dòng sông Hồng, là cái nôi văn hóa ngàn đời được hun đúc qua bao thế hệ. Lịch sử của làng gắn liền với những dấu mốc quan trọng của dân tộc, từ cuộc dời đô dưới triều Vua Lý Công Uẩn đến sự phát triển rực rỡ của nghề gốm, để lại dấu ấn văn hóa sâu sắc qua từng sản phẩm tinh xảo.

Các tác phẩm được trưng bày mộc mạc mà tinh tế.

Cuộc thiên di vĩ đại của các dòng họ làm gốm từ Bồ Bát, Yên Mô, Ninh Bình ngược dòng Hồng Hà ra Thăng Long đã mở ra một trang sử mới cho làng nghề Bát Tràng. Nơi đây từng ngày đón những chuyến thuyền cập bến, mang theo nguyên vật liệu phục vụ sản xuất, nuôi dưỡng và phát triển nghề gốm suốt bao thế kỷ.

Các tư liệu phong phú về mọi mặt của văn hóa làng Bát Tràng cũng được giới thiệu kỹ lưỡng.

Từ Bát Tràng, những chuyến thuyền tiếp tục xuôi dòng, mang theo không chỉ gốm sứ mà còn nhiều sản vật như nước mắm, cau khô, mở rộng hoạt động giao thương và kết nối làng nghề với các vùng đất xa gần. Những con thuyền ấy không chỉ là phương tiện vận chuyển mà còn là biểu tượng của sự giao lưu, phát triển, góp phần làm nên một làng nghề rực rỡ bậc nhất Việt Nam. 

Bảo tàng kiến tạo không gian tôn vinh những người con ưu tú của làng.

Hình ảnh những người thợ miệt mài bên lửa, bên lò, tận tụy với từng khối đất sét đã tạo nên linh hồn cho gốm Bát Tràng. Từ những món đồ đơn giản đến những tác phẩm tinh xảo, mỗi sản phẩm không chỉ thể hiện sự khéo léo, sáng tạo mà còn chứa đựng tâm huyết, tài năng và hơi thở của làng nghề qua bao thế hệ. 

Các tác phẩm mô phỏng công đoạn làm gốm.

Các tour du lịch tại Bảo tàng gốm Bát Tràng mang đến trải nghiệm sống động, giúp du khách khám phá không gian văn hóa, lịch sử giàu giá trị. Những câu chuyện về sự hình thành và phát triển của làng nghề được tái hiện qua các hiện vật quý giá, đặc biệt là bộ sưu tập cổ vật có niên đại từ thế kỷ 13-19, minh chứng cho bề dày truyền thống và sự tinh xảo của gốm Bát Tràng.

Mỗi chi tiết, màu sắc, đường nét trên các hiện vật đều mang dấu ấn thời gian, phản ánh sự phát triển không ngừng của gốm Bát Tràng. Từ những dòng men cổ xưa như men lam, men nâu, men trắng… đến những tác phẩm gốm đỉnh cao, tất cả đều được bảo tồn và trưng bày một cách tỉ mỉ. Không gian trưng bày tái hiện quy trình chế tác công phu qua từng thời kỳ, giúp người xem cảm nhận được sự tinh xảo và giá trị nghệ thuật vượt thời gian của làng gốm.

Khi đặt chân vào không gian này, người tham quan không chỉ chiêm ngưỡng những tác phẩm gốm công phu mà còn cảm nhận được sự hòa quyện tinh tế giữa bàn tay người thợ và đôi mắt nghệ nhân. Mỗi sản phẩm gốm Bát Tràng không đơn thuần là vật dụng mà còn là biểu tượng của trí tuệ, sự sáng tạo bền bỉ và khát vọng vươn xa của cả một cộng đồng làng nghề.

Thêm hiểu, thêm yêu nghề gốm từ những khoảnh khắc sáng tạo đầy cảm xúc.

Chính từ những tác phẩm ấy, ta có thể cảm nhận được khát vọng mãnh liệt trong tình yêu quê hương, ý chí vươn lên không ngừng của những người thợ gốm. Trải qua từng thời kỳ lịch sử, làng nghề không ngừng đổi thay, sáng tạo để chinh phục những đỉnh cao mới, từ những sản phẩm gốm gia dụng quen thuộc đến đồ thờ cúng, tượng thờ hay các tác phẩm nghệ thuật mang giá trị tinh thần và thẩm mỹ sâu sắc.

Đọc tiếp: Phần 2

Biên soạn: Hoàng Linh