Vẻ Đẹp Dịu Dàng và Thâm Trầm trong Tranh Lụa của Nguyễn Tường Lân

Nguyễn Tường Lân (1906–1947) là một trong những họa sĩ tiêu biểu của Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương, thuộc thế hệ tiên phong của nền mỹ thuật hiện đại Việt Nam. Bên cạnh sơn mài hay sơn dầu, tranh lụa là chất liệu mà ông khai thác rất thành công, thể hiện một phong cách nghệ thuật riêng: nhẹ nhàng, sâu lắng và đầy chất thơ. Những bức tranh lụa của ông không chỉ là hiện thân của kỹ thuật điêu luyện mà còn là biểu hiện của một thế giới nội tâm giàu cảm xúc và suy tư triết lý.

1. Kỹ thuật tinh tế và thẩm mỹ phương Đông

Tranh lụa đòi hỏi sự kiểm soát chặt chẽ về màu sắc, độ ẩm và bố cục. Nguyễn Tường Lân đã khai thác chất liệu này với một thái độ cẩn trọng và đầy tinh thần tôn kính. Trong tác phẩm "Hiện vẻ hoa" (lụa, 1934 – Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam), hình ảnh người phụ nữ ngồi trong tư thế trầm mặc, yên tĩnh với phần y phục tan vào nền tranh như sương khói, là minh chứng rõ ràng cho kỹ thuật lụa điêu luyện và thị giác phương Đông.

Hiện vẻ hoa – Nguyễn Tường Lân (1934, lụa)

Ở đây, Nguyễn Tường Lân đã hạn chế tối đa chi tiết, nhường chỗ cho ánh sáng và bóng đổ để tạo nên một thế giới thị giác huyền ảo. Chính sự giản lược này tạo nên vẻ đẹp cổ điển và mơ hồ, một sự tĩnh lặng có chiều sâu tinh thần.

2. Khắc họa tình cảm qua bố cục và biểu cảm

Trong "Đôi bạn" (lụa – Sưu tập Hà Quốc Thái), Nguyễn Tường Lân cho thấy khả năng khắc họa những mối quan hệ đời thường bằng một lối thể hiện gần như tối giản, nhưng lại vô cùng xúc động. Hai cô gái ngồi gần nhau, gương mặt kề sát, ánh mắt và đôi môi khẽ mỉm cười. Dường như không lời nào cần nói, bởi cảm xúc đã lan tỏa qua từng lớp màu nhung mịn và bố cục khép kín, đầy riêng tư.

Đôi bạn – Nguyễn Tường Lân (lụa, Sưu tập Hà Quốc Thái)

Không gian tranh không rộng lớn, nhưng vẫn đủ để mở ra một thế giới nội tâm sâu thẳm. Chính những "chiếc quạt", "tà áo", và cách xử lý độ sáng tối trên nền lụa đã làm nên một bức tranh vừa cụ thể vừa trừu tượng, gợi nhiều hơn tả.

3. Tranh lụa như một hình thức thiền họa

Khác với những trường phái phương Tây nhấn mạnh vào biểu hiện mạnh mẽ hay kỹ thuật hiện đại, tranh lụa của Nguyễn Tường Lân thiên về “nội chiếu” – sự phản chiếu của nội tâm ra thế giới. Ông chọn lụa không phải để vẽ nên những khoảnh khắc kịch tính, mà để làm sống dậy những xúc cảm nhỏ bé, đời thường nhưng rất đỗi nhân văn.

Sự mềm mại của lụa kết hợp với cảm quan Á Đông khiến các nhân vật trong tranh ông như đang sống trong một không gian riêng biệt, chậm rãi, tĩnh lặng – nơi cái đẹp được cảm nhận bằng trực giác hơn là bằng thị giác. Chính vì vậy, tranh lụa Nguyễn Tường Lân là một không gian thiền thị giác: nơi người xem được mời gọi bước vào một thế giới khác – nơi lặng im lên tiếng.

Nguồn: Hội họa Hà Nội - Ký ức còn lại

Biên dịch: Trang Lê