Triển lãm nghệ thuật tại MoMu khám phá điện ảnh Tây Ban Nha qua hình tượng nữ phản anh hùng

Tại Antwerp, bảo tàng MoMu đang giới thiệu triển lãm nghệ thuật mang tên Resolución, một không gian sắp đặt nghe nhìn ba kênh, khai thác lịch sử điện ảnh Tây Ban Nha thông qua phục trang và cách xây dựng hình tượng nữ giới trên màn ảnh.

Cảnh phim Mujeres al borde de un ataque de nervios, 1988, đạo diễn Pedro Almodóvar, © Pedro Almodóvar. (Hình ảnh: Cảnh phim Mujeres al borde de un ataque de nervios, 1988, đạo diễn Pedro Almodóvar, © Pedro Almodóvar).

Lấy cảm hứng từ bài tiểu luận El tiempo de la promesa (2023) của triết gia Marina Garcés, triển lãm do hai nhà lập trình phim Beatriz Navas Valdés và Natalia Marín Sancho thực hiện, đặt ra câu hỏi về sự trưởng thành, về khoảnh khắc con người buộc phải đưa ra quyết định và chịu trách nhiệm cho nó. Với hơn 108 nữ diễn viên trong 98 bộ phim của 65 đạo diễn, Resolución ghi lại những bước ngoặt của nhân vật nữ trên màn bạc, từ Penélope Cruz tuổi thiếu niên trong Jamón, Jamón (1992) đến hình tượng phụ nữ giải phóng trong Vámonos, Bárbara (1978).

Triển lãm nhấn mạnh vai trò của màu sắc và phục trang trong việc truyền tải thông điệp. Nếu như màu đỏ biểu trưng cho đam mê, ghen tuông và trả thù trong phim của Pedro Almodóvar hay Bigas Luna, thì màu xanh denim trở thành biểu tượng tự do trong các tác phẩm nữ đạo diễn thập niên 1970. Màu tím, gắn liền với phong trào nữ quyền, cũng xuất hiện dày đặc trong dòng phim kinh dị – giả tưởng (“fantaterror”) với những nhân vật nữ siêu nhiên đầy sức mạnh.

Cảnh phim Elisa, vida mía, 1977, đạo diễn Carlos Sauro, © Carlos Sauro. (Hình ảnh: Cảnh phim Elisa, vida mía, 1977, đạo diễn Carlos Sauro, © Carlos Sauro).

Theo chia sẻ của hai giám tuyển, Resolución không chỉ tôn vinh diễn xuất của Cruz, Carmen Maura, Victoria Abril hay Sara Montiel, mà còn khắc họa cách thời trang vận động qua thời gian: “Cách mặc, cách di chuyển trên cơ thể, và cách tương tác với câu chuyện.” Nhà thiết kế phục trang Sonia Grande, cộng sự lâu năm của Almodóvar, từng nhận định: “Thời trang trên màn ảnh phải bất ngờ, phải khiến người xem yêu thích, và phải kể được câu chuyện.”

Bối cảnh chính trị cũng đóng vai trò quan trọng. Sau khi chế độ Franco sụp đổ, điện ảnh trở thành kênh biểu đạt hiện đại, nơi truyền thống dân gian song hành với khát vọng mới. Từ việc phụ nữ buộc phải ăn mặc để “trở nên vô hình” trong giai đoạn kiểm duyệt, họ dần cởi bỏ ràng buộc, khoác lên mình quần jeans – dấu hiệu của tự do và sự trỗi dậy của nữ quyền.

Cảnh phim Jamón, Jamón, 1992, đạo diễn Bigas Luna, © Bigas Luna. (Hình ảnh: Cảnh phim Jamón, Jamón, 1992, đạo diễn Bigas Luna, © Bigas Luna).

Không gian sắp đặt của Resolución vì vậy mang tính tư liệu lẫn biểu tượng: nó lưu giữ cả chuyển biến tâm lý lẫn sự thể hiện vật chất qua phục trang, kiểu tóc và trang điểm của phụ nữ Tây Ban Nha trên màn ảnh. Đây là một sự kiện nghệ thuật đặc biệt, cho thấy phục trang không chỉ là chi tiết minh họa mà còn là ngôn ngữ hình ảnh giàu ý nghĩa.

Cảnh phim Carmen y Lola, 2018, đạo diễn Arantxa Echevarría, © Arantxa Echevarría. (Hình ảnh: Cảnh phim Carmen y Lola, 2018, đạo diễn Arantxa Echevarría, © Arantxa Echevarría).

Triển lãm được tổ chức trong khuôn khổ EUROPALIA ESPAÑA và mở cửa tại MoMu, Antwerp, đến hết ngày 23/11/2025. Ngoài trưng bày chính, bảo tàng cũng gợi mở cơ hội cho công chúng tham gia tọa đàm nghệ thuật, workshop nghệ thuật và hội chợ nghệ thuật liên quan đến điện ảnh và thời trang, mở rộng thêm góc nhìn từ phim ảnh sang nghệ thuật đương đại.

Nguồn: A new exhibition explores Spanish cinema through its female anti-heroes

Quỳnh Hoa