Tại sao Hong Kong luôn là nguồn cảm hứng bất tận cho các nghệ sĩ

Hong Kong, với cảnh quan thiên nhiên tươi tốt xen lẫn sự nhộn nhịp của đô thị, là nguồn cảm hứng độc đáo cho nhiều nghệ sĩ. Vùng lãnh thổ này không chỉ mang đến những ký ức chồng chéo mà còn phản ánh sự thay đổi không ngừng—tất cả đã trở thành chất xúc tác mạnh mẽ cho các sáng tạo nghệ thuật.

Khi nhắc đến Hong Kong, nhiều người hình dung ra những tòa nhà chọc trời rực sáng dưới ánh đèn, một biểu tượng đặc trưng của thành phố. Tuy nhiên, điều ít ai ngờ tới là 75% diện tích của Hong Kong được phân loại là vùng nông thôn. Thành phố này có tới 250 hòn đảo, 24 công viên quốc gia, 6 công viên biển, và một khu bảo tồn biển—nơi mà thiên nhiên và đô thị hòa quyện một cách kỳ diệu. Ngay cả trong trung tâm thành phố sầm uất, những rễ cây đa cổ thụ phủ kín các bức tường và vỉa hè, nhô ra từ bê tông như một lời nhắc nhở rằng thiên nhiên luôn hiện diện, bất chấp sự bành trướng của con người. Chính sự tương phản giữa vẻ đẹp tự nhiên và nhịp sống đô thị đã tạo nên bối cảnh phong phú để các nghệ sĩ sáng tạo.

Stephen Wong Chun Hei là một trong những họa sĩ tiêu biểu, người đã tận dụng nguồn cảm hứng thiên nhiên của Hong Kong để tạo ra những tác phẩm đầy màu sắc và sống động. Wong nổi bật với những bức tranh sơn dầu thể hiện cảnh quan núi non của thành phố, nơi mà các tòa nhà dường như vươn lên từ mặt đất như những cọng lúa mì.

Sau khi tốt nghiệp Đại học Trung Văn Hương Cảng (CUHK), Wong bắt đầu sự nghiệp bằng việc vẽ những hình ảnh từ trò chơi điện tử, điển hình là tác phẩm The Tree and Mountain (2008). Đây là một bức tranh mô tả cảnh vật từ góc nhìn của người chơi lái xe trong game, nơi ranh giới giữa thực tế và thế giới ảo mờ nhạt. Tuy nhiên, khi cảm thấy khoảng cách giữa thế giới số và thực tế quá lớn, Wong đã quay trở lại với thiên nhiên. Anh tìm thấy cảm hứng trong sự gần gũi với cảnh sắc tự nhiên, nơi mà mỗi nét cọ đều gói gọn tinh thần của Hong Kong: sống động, đa dạng và không ngừng biến đổi.

Với cảnh quan độc đáo và nhịp sống sôi động, Hong Kong không chỉ là một đô thị mà còn là một nguồn cảm hứng bất tận, nơi kết nối giữa quá khứ, hiện tại và tương lai qua những tác phẩm nghệ thuật.

Wong Chun Hei chia sẻ: “Mỗi cảnh quan hay không gian mà tôi trải nghiệm đều để lại trong tôi những ấn tượng thị giác và diễn giải chủ quan – cả hai đều có vẻ ‘thực’ với tôi. Cách tốt nhất để truyền tải những cảm xúc này chính là thông qua hội họa.” Wong thường phác thảo sơ bộ trước khi hoàn thiện bức tranh từ trí nhớ, lấy cảm hứng từ sự tận tâm trong việc quan sát thế giới của các nghệ sĩ như John Constable và David Hockney. Ông ví việc đi bộ đường dài giống như vẽ tranh, điều này thể hiện rõ trong bộ tác phẩm MacLehose Trail (2022) – gồm hơn 40 bức tranh ghi lại toàn bộ 100 km của con đường đi bộ dài nhất Hồng Kông, được đặt theo tên vị thống đốc thuộc địa đã sáng lập con đường. Wong bày tỏ lo lắng về tốc độ thay đổi của Hồng Kông: “Tôi không biết cảnh quan nơi đây sẽ ra sao trong tương lai, hoặc liệu Đường mòn MacLehose có còn giữ tên này không.”

Tương tự, Chow Chun Fai cũng trăn trở trước sự biến mất và lãng quên. Là cựu sinh viên Đại học Trung văn Hồng Kông (CUHK) và một trong những nghệ sĩ đầu tiên chuyển đến khu công nghiệp Fo Tan, nơi Wong có xưởng vẽ, Chow tham gia triển lãm chung với đạo diễn Vương Gia Vệ vào năm 2023, mang tên Ảo ảnh thành phố tỏa sáng tại Tang Contemporary Art. Triển lãm tập trung vào khu vực Fo Tan, nơi dù bị bao quanh bởi cảnh quan công nghiệp, vẫn tràn ngập cây xanh và lưu giữ lịch sử nghệ thuật phong phú. Trong đó, Chow khắc họa những cảnh đêm trầm lặng ở trung tâm thành phố bằng bảng màu u ám, tiêu biểu là bức tranh Taxi Driver 1976 tại Lower Ngau Tau Kok Estate 2009 (2023). Bức tranh gợi lại bộ phim Taxi Driver (1976) của Martin Scorsese, đồng thời nhắc đến loạt tác phẩm Hong Kong Taxi (2003–2005) của Chow, được khởi nguồn từ việc anh tiếp quản giấy phép lái taxi của cha mình vào năm 2001.

Trong triển lãm cá nhân Bản đồ mất trí nhớ (2024) của Chow tại Tang Contemporary Art, ông tiếp tục suy tư về sự thay đổi liên tục của Hồng Kông. Một tác phẩm tiêu biểu là bức tranh acrylic trên vải rộng hai mét As Tears Go By 1988 tại Trường Mahjong, Phố Portland (2024), đặt theo tên một bộ phim của Vương Gia Vệ và một địa điểm mà Chow từng vẽ nhưng không thể tìm lại sau khoảng mười năm. Nỗi buồn từ sự biến mất này liên kết với loạt tranh nổi tiếng Paintings on Movies (2007 – đang tiếp tục), trong đó ông tái hiện những khung hình từ các bộ phim Hồng Kông kinh điển như Vô gian đạo (2002) của Andrew Lau và Alan Mak. Các bức tranh thường kèm phụ đề song ngữ, như trong Vô gian đạo: Tôi muốn lấy lại danh tính của mình (2007), nhân vật của Lương Triều Vỹ ngồi trên mỏm đá nhìn ra Cảng Victoria, với phụ đề được tái hiện ngay trên tranh.

Chow từng đặt câu hỏi: “Tại sao phim về cảnh sát chìm lại phổ biến trong điện ảnh Hồng Kông?” và tự trả lời: “Vì nó phản ánh bản sắc của chúng tôi – không chỉ là hình ảnh một chiều về cảnh sát hay mafia. Chúng tôi luôn mang trong mình cả hai khía cạnh.”

Quan điểm này hòa nhịp với những bức tranh hiện thực quy mô lớn của Yeung Tong Lung, người tái hiện cuộc sống thường nhật và dàn nhân vật đa dạng ở Hồng Kông qua loạt tác phẩm 3-Fold (2024 – đang diễn ra). Trong những bức tranh như 3-Fold. Photo (2024), Yeung sử dụng kỹ thuật đảo ngược màu sắc để tạo ra hình ảnh bầu trời xanh chuyển thành sắc cam, thể hiện sự giao thoa giữa tích cực và tiêu cực, giữa hiện thực và tưởng tượng. Ông giải thích: “Những tác phẩm này khai thác sự đa dạng trong ngôn ngữ hội họa, đùa nghịch với sự đối lập giữa hai mặt của thực tế và sáng tạo.”

Tác phẩm của Wong, Chow và Yeung là những minh chứng cho sức sống mãnh liệt của nghệ thuật Hồng Kông, nơi quá khứ và hiện tại hòa quyện, mở ra những cuộc đối thoại không ngừng về bản sắc và sự thay đổi.

Lion Rock – biểu tượng lâu đời của tinh thần dám làm và kiên cường của Hồng Kông – xuất hiện đầy ấn tượng trong nhiều tác phẩm nghệ thuật, phản ánh sự giao thoa giữa truyền thống và hiện đại. Đỉnh núi này, cắt ngang qua khu vực New Territories và Cửu Long, thường được tái hiện với hình dáng đặc biệt và ý nghĩa sâu sắc. Trong tác phẩm Crackling, Spluttering, Roaring (2022), Lion Rock hiện lên ma quái, lơ lửng trên mặt biển, phản chiếu dưới ánh trăng lưỡi liềm khi hai nhân vật đứng trên lối đi dạo vắng vẻ ngắm nhìn. Còn trong The Lion in Winter (2021), ngọn núi được vẽ như một hình khối rực rỡ, tách biệt, được bao quanh bởi một đàn chim trên cao, tựa như chiếc vương miện vinh quang.

Tác phẩm Street Interview (2024) lại mang một góc nhìn cá nhân hơn khi khắc họa hình ảnh một chàng trai trẻ Yeung ngồi buồn bã trên đường phố, đội bờm và đuôi sư tử. Anh chia sẻ nỗi niềm về việc không thể nói được phương ngữ Triều Châu quê hương vì sự thống trị của tiếng Quảng Đông và tiếng Anh trong trường học. Tâm sự này được chính Yeung tiết lộ vào năm 2022 trong triển lãm cá nhân đầu tiên của anh tại Kiang Malingue.

Triển lãm đó mang tên What a Big Smoke Ring, lấy cảm hứng từ một sự nhầm lẫn thú vị khi Yeung nhớ sai lời bài hát nổi tiếng năm 1981 của William Fung Wai Lam, What a Big Web. Cái tên này, như lời giới thiệu triển lãm mô tả, là “một khởi điểm hài hước nhưng đầy phê phán”, nhấn mạnh sự bất ổn của trí nhớ và khả năng tái định nghĩa quá khứ trong hiện tại.

Dù tập trung vào sự biến động của thiên nhiên hay tính phù du của cảnh quan đô thị, các nghệ sĩ Hồng Kông như Yeung đã tận dụng sự tự do sáng tạo để khám phá sự thay đổi không ngừng. Những tác phẩm của họ không chỉ ghi lại hình ảnh mà còn thể hiện bản chất chuyển dịch và những câu chuyện đan xen của thành phố, nơi mà ký ức, hiện thực và tưởng tượng hòa quyện một cách đầy sáng tạo.

Biên dịch: Phương Anh

Nguồn: Art Basel