Nghệ thuật sơn mài Việt Nam vươn ra thế giới (phần 1)

Các cuộc triển lãm quốc tế đang bắt đầu chú ý đến các tác phẩm sơn mài của Việt Nam, bằng chứng cho thấy là loại hình nghệ thuật này đang nổi lên trong cộng đồng sáng tạo toàn cầu.

Bức Những nàng tiên, bức tranh sơn mài của họa sĩ Việt Nam Nguyễn Gia Trí, đã thu hút sự chú ý của khách tham quan nhờ kích thước lớn và màu sắc ấn tượng. Bức tranh được trưng bày tại phòng trưng bày 1 của National Gallery Singapore trong triển lãm Reframing Modernism khai mạc tháng trước.

Bức tranh được vẽ vào năm 1936, có kích thước 2,9m x 4,4m. Đây là một trong những tác phẩm sơn mài lớn nhất được biết đến của Nguyễn Gia Trí, người được coi là nghệ sĩ tiên phong của Việt Nam trong việc tạo ra các tác phẩm nghệ thuật sơn mài.

 Phoebe Scott, giám tuyển tại National Gallery Singapore, cho biết: “Vào thời điểm Những nàng tiên được thực hiện, các nghệ sĩ Việt Nam đang thử nghiệm xem sơn mài có thể được sử dụng như một phương tiện hội họa hiện đại như thế nào. Mặc dù nó rất tỉ mỉ và công phu để vẽ, nó vẫn mang lại ấn tượng về sự biểu cảm và ngẫu hứng, thông qua những đường nét uyển chuyển và màu sắc đa dạng. "

Trong phòng trưng bày còn có các bức tranh sơn mài khác của các họa sĩ Việt Nam, bao gồm Bình minh trên nông trại của Nguyễn Đức Nùng; Phong cảnh Việt Nam của Nguyễn Gia Trí; và Chợ Bờ của Nguyễn Văn Tỵ.

Những bức tranh sơn mài là sự kết hợp hoàn hảo giữa kỹ thuật và chất liệu truyền thống độc đáo, đã nhận được nhiều sự ngưỡng mộ của khách tham quan và giới phê bình mỹ thuật quốc tế.

Sự xuất hiện của tranh sơn mài Việt Nam tại các sự kiện nghệ thuật quốc tế trong những năm gần đây đã khẳng định vị thế và giá trị của loại hình nghệ thuật độc đáo này trong nền nghệ thuật hiện đại thế giới.

Việt Nam là cái nôi của tranh sơn mài và đã nổi tiếng trên toàn thế giới. Sơn mài có từ lâu đời, dấu tích của sơn mài được tìm thấy trên nhiều đồ trang trí và tượng Phật ở nhiều ngôi chùa cổ, như chùa Dâu ở tỉnh Bắc Ninh, được xây dựng vào thế kỷ thứ II.

Nó sử dụng nhựa chiết xuất từ ​​cây sơn trà, được tìm thấy ở vùng núi phía bắc tỉnh Phú Thọ. Nhựa được sử dụng cùng với các vật liệu khác, chẳng hạn như vỏ trứng và xà cừ, trước khi được kết hợp để tạo thành một tác phẩm nghệ thuật sơn mài.

Hiện nay, cố đô Huế đang lưu giữ số lượng lớn nhất các tác phẩm sơn mài và các tác phẩm nghệ thuật cổ. Sơn mài dường như có mặt ở khắp mọi nơi trong thành phố, từ kiến ​​trúc của những công trình kiến ​​trúc tinh xảo như đền chùa cho đến những vật dụng sinh hoạt hàng ngày của những gia đình bình thường.

Từ thuở sơ khai, sơn mài dần dần phát triển từ một nghề truyền thống sang thủ công mỹ nghệ và cuối cùng là một loại hình nghệ thuật cao hơn: tranh sơn mài.

Trong khi các nước châu Á khác như Hàn Quốc, Trung Quốc hay Nhật Bản chủ yếu coi sơn mài là chất liệu cho các sản phẩm thủ công mỹ nghệ, thì từ đầu thế kỷ 20, ở Việt Nam, sơn mài đã chiếm một vai trò như chất liệu cho tranh nghệ thuật, đặc biệt là sau khi Trường Cao Đẳng Mỹ Thuật Đông Dương được thành lập vào năm 1925.

Theo họa sĩ Lương Xuân Đoàn, Phó Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam, những thầy giáo dạy tiếng Pháp và những sinh viên ưu tú của trường thời đó, những người được coi là “thế hệ vàng” của họa sĩ Việt Nam, đã thử nghiệm ứng dụng chất liệu mới là sơn mài cho các tác phẩm nghệ thuật của họ. 

“Sự kết hợp giữa chất liệu truyền thống, lý thuyết nghệ thuật cổ điển phương Tây và sự sáng tạo của các họa sĩ nổi tiếng như Nguyễn Gia Trí, Trần Văn Cẩn hay Phạm Hậu, đã tạo nên một diện mạo mới cho nghệ thuật Việt Nam”.

Trong mỗi thời kỳ, sơn mài đã góp phần đáng kể vào sự phát triển của nghệ thuật Việt Nam. Trong một thời gian ngắn, loại hình nghệ thuật này đã đạt được vị thế cao trong nền nghệ thuật hiện đại của Việt Nam, tương đương với tranh sơn dầu của phương Tây.

Theo nghệ sĩ Hoàng Quyên, nguyên giảng viên Đại học Mỹ thuật Công nghiệp, nét độc đáo của tranh sơn mài Việt Nam là sự kết hợp hài hòa giữa năm yếu tố cơ bản: kim, mộc, thủy, hỏa, thổ.

“Trong tranh sơn mài, kim loại được tìm thấy trong lá vàng và bạc, gỗ trong ván sơn và nhựa cây sơn, nước dùng để đánh bóng, lửa để chiên vỏ trứng và vỏ trai, và đất trong các khoáng chất tự nhiên, chẳng hạn như đất và đá, được mài và xử lý để tạo ra nhiều màu sắc khác nhau, ”ông nói.

Trong khi tạo ra một bức tranh, các nghệ sĩ gắn các lớp vỏ trứng, vỏ trai và màu đã được trộn với nhựa thông lên vóc bằng gỗ trước khi tiếp tục gắn lên các lớp khác, chẳng hạn như vàng hoặc bạc. Sau đó, tác phẩm được giữ trong môi trường ẩm ướt cho đến khi nó được làm khô và sẵn sàng để mài.

Xem tiếp phần 2 tại đây: https://vanvi.com.vn/nghe-thuat-son-mai-viet-nam-vuon-ra-the-gioi-phan-2

Biên dịch: Đạt

Biên tập: Huyền

Nguồn: https://vietnamnet.vn/en/vietnamese-lacquer-art-takes-on-the-world-E155241.html