Quá khứ thuộc địa của Ấn Độ được tái hiện qua 200 bức tranh Company School

Triển lãm “A Treasury of Life: Indian Company Paintings, c.1790–1835” (Kho tàng cuộc sống: Tranh Company School 1790–1835) được tổ chức tại thủ đô New Delhi đã giới thiệu hơn 200 tác phẩm nghệ thuật, mang đến cái nhìn sâu sắc về thời kỳ Ấn Độ thuộc địa dưới sự thống trị của Công ty Đông Ấn Anh. Đây là triển lãm tranh Company School lớn nhất từ trước đến nay tại Ấn Độ, khẳng định giá trị nghệ thuật và lịch sử của dòng tranh từng bị bỏ quên này.

Bối cảnh hình thành tranh Company School

Công ty Đông Ấn Anh, thành lập năm 1600, ban đầu chỉ là một doanh nghiệp thương mại, nhưng đến cuối thế kỷ 18 đã trở thành một thế lực thực dân. Khi mở rộng ảnh hưởng tại Ấn Độ, nhiều quan chức của Công ty bắt đầu đặt hàng các họa sĩ bản địa – vốn từng phục vụ triều đình Mughal – để ghi lại hình ảnh đất nước mà họ cai trị.

Những tác phẩm này chủ yếu xoay quanh ba mảng đề tài: lịch sử tự nhiên (động thực vật), kiến trúc (các công trình, cảnh quan) và phong tục – tập quán của người Ấn. Theo Giles Tillotson, giám tuyển triển lãm của DAG, ba chủ đề này phản ánh sự tò mò của người châu Âu trước môi trường mới mẻ, từ loài cây cỏ, động vật cho đến đền đài cổ kính và sinh hoạt tôn giáo – xã hội.

Bức ảnh này có tên là Dancing Down The Bay, được chụp tại Trường St Mary vào năm 1950

Ghi dấu kiến trúc và phong cảnh

Trước khi nhiếp ảnh xuất hiện, tranh vẽ là cách hữu hiệu nhất để ghi chép những chuyến đi. Vì vậy, kiến trúc Ấn Độ, đặc biệt là các di sản Mughal, trở thành đề tài nổi bật. Ngoài Taj Mahal, các công trình như Pháo đài Agra, Jama Masjid, Buland Darwaza, lăng mộ Sheikh Salim Chishti ở Fatehpur Sikri, tháp Qutub Minar hay lăng Humayun đều được tái hiện.

Những bức ảnh cho thấy thoáng qua cuộc sống ở Vịnh Tiger của Cardiff cách đây gần 70 năm.

Một nghệ sĩ nổi bật trong dòng tranh này là Sita Ram, từng đồng hành cùng Francis Rawdon – Marquess of Hastings – trong hành trình khắp Ấn Độ từ 1814 đến 1815.

Bộ sưu tập thực vật từ Bengal

Nhóm tác phẩm lớn nhất trong triển lãm là bộ tranh thực vật, nhiều khả năng được sáng tác tại Murshidabad hoặc Maidapur (Bang Bengal ngày nay). Những bức tranh này từng nằm trong Louisa Parlby Album – tập hợp tranh do Louisa Parlby sưu tập khi chồng bà phục vụ ở Bengal.

Các nghiên cứu cho thấy loạt tranh không chỉ ghi lại loài cây lạ mắt đối với người châu Âu, mà còn phản ánh đời sống thường nhật, từ khu vườn quý tộc đến những khoảng đất ven đường.

Một người bán cá đẩy xe cút kít của mình qua Nhà thờ Hồi giáo Peel Street

Nghi lễ và đời sống xã hội

Một tác phẩm đáng chú ý khác là bức vẽ lễ rước thần Shiva tại đền Thirunallar, Karaikal (Nam Ấn), có niên đại khoảng năm 1800. Tranh tái hiện cảnh tượng sống động: bức tượng thần được khiêng trên kiệu, xung quanh là vũ công, nhạc công và nghi lễ tưới nước thánh.

Ngoài ra, nhiều bức họa ghi lại sinh hoạt và nghề nghiệp truyền thống: nghệ sĩ Veena biểu diễn cùng vợ, vũ công, quan tòa, binh lính, thầy rắn, hay cảnh người chèo thuyền trên bờ biển Coromandel. Những hình ảnh này vừa phản ánh xã hội Ấn Độ đa dạng, vừa thỏa mãn sự tò mò của khán giả châu Âu về “sự kỳ lạ phương Đông”.

Những người bạn cho biết sau khi một số phần của Vịnh Tiger bị phá hủy trong các dự án giải tỏa khu ổ chuột, khu vực này đã mất đi cảm giác cộng đồng.

Hội họa Company School – bước chuyển mới của nghệ thuật Ấn Độ

Theo Ashish Anand – Giám đốc điều hành DAG – các bức tranh Company School có thể coi là điểm khởi đầu của nghệ thuật hiện đại Ấn Độ. Đây là thời điểm các họa sĩ, vốn xuất thân từ xưởng vẽ cung đình và đền chùa, lần đầu tiên bước ra phục vụ tầng lớp khách hàng mới – chủ yếu là người châu Âu.

Dù mục đích ban đầu mang tính ghi chép khoa học và thỏa mãn thị hiếu ngoại quốc, song sự kết hợp giữa chi tiết tinh xảo của nghệ thuật Mughal và tính hiện thực châu Âu đã tạo nên một dòng tranh độc đáo, góp phần định hình diện mạo hội họa Ấn Độ thời cận đại.