Lui Shou-Kwan và Di Sản Nghệ Thuật thuỷ mặc (Phần 3)

Giảng dạy tại Đại học Trung Hoa Hongkong (CUHK) và Đại học Hongkong (HKU)

Đối với Lui Shou-kwan, nửa đầu thập niên 1960 là thời kỳ đầy thành tựu và công nhận. Ông không chỉ thể hiện được tính cá nhân cao trong nghệ thuật mà còn xây dựng được uy tín thông qua nhiều triển lãm quốc nội và quốc tế. Vào tháng 5 năm 1963, khi Viện Commonwealth mới khai trương ở London, ông đã được chào đón là một trong những hoạ sĩ đầu tiên được triển lãm (9). Vào tháng 11 năm 1964, Lui tiếp tục củng cố vị thế nghệ thuật của mình ở Hongkong bằng một triển lãm cá nhân tại Bảo tàng và Phòng trưng bày Nghệ thuật Tòa thị chính, là không gian triển lãm chính thức duy nhất vào thời điểm đó (10). Danh tiếng của ông ngày càng được củng cố khi thu hút sự chú ý từ các tổ chức giáo dục đại học đang tìm cách mở rộng các chương trình nghệ thuật của họ.

9. Ngài William MacTaggart, Chủ tịch Học viện Hoàng gia Scotland (trái), cùng với ông Eric Newton (giữa) và ông Donald Bowen, tại buổi xem riêng triển lãm Lui Shou-kwan tại Viện Commonwealth, London, vào ngày 2 tháng 5 năm 1963. Nguồn ảnh: Helen Ting

10. Triển lãm các bức tranh gần đây của Lui Shou-kwan tại Phòng trưng bày Nghệ thuật Tòa thị chính, Hồng Kông, tháng 11 năm 1964. Nguồn ảnh: Helen Ting

Năm 1965, Khoa Kiến trúc của HKU mời Lui giảng dạy hội họa Trung Quốc cho sinh viên năm thứ nhất và năm thứ hai suốt cả năm học. Việc này cho thấy sự công nhận sâu sắc về thành tựu của ông trong lãnh vực nghệ thuật thị giác. H.G. Hollmann, cựu trưởng khoa, trong một bức thư gửi cho Lui, yêu cầu ông dạy "lý thuyết cơ bản" về hội họa Trung Quốc mà không bị ràng buộc bởi chủ nghĩa truyền thống đã cũ, mà thay vào đó khuyến khích sự tự do trong biểu đạt, như đã thấy rõ trong các bức tranh của ông. Lời mời này kéo dài đến giữa những năm 1970. 

Thông tin về cách Lui giảng dạy trong năm đầu tiên tại HKU không được biết đến rõ ràng, nhưng vào năm 1966, ông đã áp dụng một phương pháp tiếp cận hình thức dựa trên các yếu tố cơ bản là "điểm, đường, bề mặt và vật thể".

Mặc dù phương pháp này phù hợp nhất với một chương trình kiến trúc toàn diện, Lui cũng áp dụng nó vào các khóa học vẽ thuỷ mặc khác để đào tạo các hoạ sĩ và giáo viên mỹ thuật, chứ không chỉ riêng cho các kiến trúc sư.

Năm 1965, khi HKU mời Lui làm giảng viên, CUHK đã thành lập Khoa Nghiên cứu Ngoại tác và đề nghị Lui dạy khóa học “Truyền thống và Kỹ thuật trong Nghệ thuật Trung Quốc”. Để chuẩn bị cho khóa học này, Lui đã sử dụng hơn 600 slide tranh từ bộ sưu tập cá nhân và biên soạn hàng chục nghìn ký tự trong các bài giảng về lịch sử hội họa. Năm sau, Lui thiết kế một khóa học ngoại khóa mới mang tên “Tranh thuỷ mặc”. Tầm quan trọng của khóa học mới này không thể được nhấn mạnh quá thuỷ mặc. Khi nó phát triển thành một chương trình thường xuyên, nó cũng trở thành nơi đào tạo cho thế hệ những người thử nghiệm thuỷ mặc mới ở Hongkong.

Sự chuyển đổi từ “hội họa Trung Quốc” sang “hội họa thuỷ mặc” là điều đáng chú ý ở đây, vì nó phản ánh rõ ràng tầm nhìn cá nhân của Lui. Trong một cuộc hội thảo công khai diễn ra vào năm 1972, ông lần đầu tiên chỉ trích thói bắt chước trong “hội họa Trung Quốc” và sau đó kêu gọi sự phát triển của “hội họa thuỷ mặc” như một thể loại nghệ thuật vượt qua các giới hạn quốc gia, với sự độc lập với di sản phong phú của Trung Quốc.

Như "tranh sơn dầu" bao gồm các tác phẩm từ Vương quốc Anh, Pháp, Hà Lan, Đức, Ý và các quốc gia khác, "tranh thuỷ mặc" trong tương lai sẽ bao gồm các tác phẩm từ Trung Quốc, Nhật Bản, Đông Nam Á, Châu Âu và Hoa Kỳ. Các thực thể này có thể khác nhau, ngay cả trong cùng một quốc gia như Trung Quốc, có thể có sự khác biệt giữa miền Bắc và miền Nam dựa trên vùng đất, văn hóa và lịch sử. Điều này là tất yếu trong mọi thể loại hội họa. Vì vậy, "tranh thuỷ mặc" có thể được xem là một thể loại phụ của hội họa Trung Quốc, như con với mẹ, hoặc là một thể loại hội họa không bị giới hạn chỉ bởi người Trung Quốc.

Khi Lui đẩy mạnh sức hấp dẫn toàn cầu của tranh thuỷ mặc, các sinh viên tại CUHK dưới sự hướng dẫn của ông đã thành lập một đội ngũ mạnh mẽ trong việc sáng tạo tranh thuỷ mặc mới. Nhiều trong số họ đã nhanh chóng trở thành những họa sĩ nổi tiếng, đại diện cho Hongkong hoặc là giảng viên tại các trường phổ thông và đại học. Hai nhóm nổi bật là Hiệp hội nghệ thuật In Tao, thành lập vào năm 1967 khi các thành viên vẫn đang theo học tại các lớp của Lui, và One Art Group, thành lập vào năm 1970 và vẫn hoạt động cho đến thế kỷ 21, mặc dù có một thời gian tạm ngừng hoạt động.

Tác động của Lui đối với các học trò không chỉ nằm ở việc thực hành mà còn qua phương pháp, ý tưởng và triết lý giảng dạy. Ngoài khóa học "Tranh thuỷ mặc", Lui còn giảng dạy nhiều khóa học ngoại khóa khác tại CUHK từ năm 1965 đến năm 1973, bao gồm "Vẽ từ cuộc sống", "Lịch sử hội họa Trung Quốc" và "Kỹ thuật truyền thống trong vẽ tranh phong cảnh Trung Quốc". Các khóa học này tập trung vào khía cạnh sáng tạo hoặc kiến thức, thực hành hoặc lý thuyết, có thể được tổ chức độc lập hoặc kết hợp với nhau. Ví dụ, khóa học về lịch sử nghệ thuật bổ sung cho khóa học thực hành về các kỹ thuật truyền thống.

Tùy thuộc vào năm học và chương trình, việc thực hành nghệ thuật thuỷ mặc có thể được giảng dạy trong nhiều khóa học riêng lẻ hoặc trong một chương trình toàn diện hơn. Lui thường sử dụng thuật ngữ "kích hoạt" để giải thích cho các phương pháp giảng dạy đa dạng của mình. Sinh viên có thể được kích thích bởi thiên nhiên, hệ thống vẽ thuỷ mặc của riêng họ, lịch sử và truyền thống, hoặc các chất liệu vẽ khác nhau.

Lui nhắc nhở các học trò của mình phải hiểu rõ mục đích của mình và phân biệt rõ ràng giữa học tập và sáng tạo. Ông nhấn mạnh rằng sao chép có thể là một phần trong quá trình học tập, nhưng không nên nhầm lẫn nó với việc sáng tạo. Ông cảnh báo sinh viên không nên học hỏi từ những bức tranh của mình, kể cả những bản sao cổ xưa. Để dạy vẽ thuỷ mặc, Lui sử dụng các yếu tố cơ bản như “điểm, đường, bề mặt và vật thể”, thể hiện chúng qua các hình vẽ và sơ đồ đơn giản. Trong khi dạy các kỹ thuật truyền thống, ông hướng dẫn học sinh nghiên cứu và sao chép các bản chụp ảnh từ bản gốc và chỉ cho xem các bản sao của mình sau khi học sinh đã hoàn thành công việc của họ.

Xem tiếp phần 1

Xem tiếp phần 2

Biên dịch: Phương Anh

Nguồn: Arts of Asia