Làng Bàu Trúc gìn giữ nghệ thuật gốm Chăm cổ truyền.

Làng Bàu Trúc, một trong những làng gốm cổ của dân tộc Chăm ở tỉnh Ninh Thuận, vẫn gìn giữ phương pháp làm gốm truyền thống chỉ sử dụng tay mà không dùng bàn xoay.

Làng Bàu Trúc cũng phát triển du lịch cộng đồng, thu hút du khách tới trải nghiệm văn hóa địa phương.

Đây là làng gốm lâu đời nhất Đông Nam Á vẫn duy trì phương pháp làm gốm bằng tay, sử dụng công cụ làm từ tre, vỏ sò và ốc, cùng màu sắc lấy từ vỏ cây. Sau khi được nghệ nhân nặn bằng tay, các khối đất sẽ được nung ngoài trời để tạo ra các sản phẩm gia dụng quen thuộc của người Chăm như nồi, bình, lọ, với màu sắc đặc trưng đỏ vàng, hồng và xám đen.

Nghệ thuật làm gốm này đã được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp.

Hiện nay, ngoài việc sản xuất các sản phẩm gia dụng truyền thống, nghệ nhân làng Bàu Trúc còn sáng tạo thêm các sản phẩm mới như lọ hoa, bình nước, đèn ngủ. Giá mỗi sản phẩm có thể lên đến hơn 1 triệu đồng, tùy vào kích thước và mức độ tinh xảo.

Ông Phú Hữu Minh Thuần, giám đốc Hợp tác xã Gốm Bàu Trúc với gần 50 thành viên, cho biết hợp tác xã luôn nỗ lực phát triển và nâng cao giá trị các sản phẩm gốm của mình. Các mẫu thiết kế không chỉ giới hạn trong văn hóa Chăm mà còn kết hợp các yếu tố văn hóa phương Tây và các nền văn hóa Việt Nam khác.

Chị Châu Thị Hoa, một nghệ nhân gốm với hơn 40 năm kinh nghiệm tại làng Bàu Trúc, cho biết khách hàng có thể mang theo thiết kế riêng hoặc yêu cầu các sản phẩm độc đáo. Chị sẽ nghiên cứu và tìm cách chế tác chúng, từ những chiếc bình gốm nhỏ xinh, tháp nước cho đến lọ hoa và tượng điêu khắc với đủ hình dáng.

Ông Thuần cho biết hợp tác xã thường xuyên cải tiến chất lượng phục vụ, sáng tạo cách trưng bày sản phẩm tại trung tâm du khách của làng gốm, và phát triển các chương trình trải nghiệm mới cho du khách và học sinh.

“Với xu hướng ngày càng nhiều du khách quan tâm đến du lịch làng nghề, làng gốm Bàu Trúc đã trở thành một điểm đến nổi bật ở tỉnh Ninh Thuận. Đặc biệt, việc UNESCO công nhận nghệ thuật làm gốm Chăm là di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp đã tạo ra sự nhận thức rộng rãi,” ông Thuần chia sẻ.

Du khách đến thăm làng có thể chứng kiến những nghệ nhân tài ba thể hiện kỹ thuật làm gốm đầy nghệ thuật và tinh xảo. Họ cũng có thể thử sức làm gốm và trải nghiệm quá trình nung gốm thú vị.

Nguyễn Tiểu My, một du khách đến từ tỉnh Vĩnh Long, cho biết gốm Bàu Trúc có màu sắc và họa tiết đặc biệt, khác biệt hoàn toàn với gốm công nghiệp vì mỗi sản phẩm đều có sự độc đáo riêng biệt. Cô rất ấn tượng với kỹ năng của các nghệ nhân trong việc biến một khối đất thành những tác phẩm gốm tuyệt đẹp.

Bảo tồn và phát triển di sản

Làng Bàu Trúc hiện có hai hợp tác xã và 11 cơ sở sản xuất, kinh doanh gốm, với 300 hộ dân tham gia vào nghề. Sản phẩm của làng ngày càng thu hút sự quan tâm qua du lịch trải nghiệm và quảng bá tại các hội chợ, triển lãm trên toàn quốc.

Tỉnh Ninh Thuận đã ban hành nhiều chính sách hỗ trợ phát triển làng nghề này, trong đó đáng chú ý là dự án bảo tồn và phát huy nghệ thuật gốm của dân tộc Chăm với tổng kinh phí dự kiến trên 205 tỷ đồng. Mục tiêu của dự án là đưa nghệ thuật gốm Chăm ra khỏi danh sách các di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp và trở thành di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại.

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Ninh Thuận, Nguyễn Long Biên, cho biết tỉnh đặc biệt chú trọng phát triển kinh tế xã hội, đảm bảo cộng đồng Chăm được hưởng lợi trực tiếp từ di sản văn hóa truyền thống của mình. Mục tiêu là xây dựng một hệ thống bảo tồn và phát triển nghệ thuật gốm Chăm bền vững trong bối cảnh hiện đại, bảo tồn giá trị văn hóa đặc sắc và làm phong phú thêm sự đa dạng văn hóa của Việt Nam.

Nguồn: Bàu Trúc village preserves ancient art of Chăm pottery

Biên soạn: Hoàng Linh