Khi nghệ thuật và khoa học cùng khám phá những cảnh quan ẩn giấu

Khi chuyển động của nước được tái hiện qua nghệ thuật

Ánh sáng xanh di chuyển trên một màn hình tối. Không có cây cối, không có đất — chỉ còn lại những dòng chảy vô hình duy trì sự sống cho rừng cây. Đây là Tree Water, một tác phẩm nghệ thuật của nghệ sĩ Ethan Turpin và nhà khoa học môi trường Naomi Tague đến từ UC Santa Barbara, được tạo nên nhằm mô phỏng cách độ ẩm di chuyển dưới lòng đất và thông qua hệ rễ của cây.

Tác phẩm là một phần của triển lãm WILDLAND tại Bảo tàng Nghệ thuật Westmont Ridley-Tree, lấy cảm hứng từ nghiên cứu của Tague về ngành sinh thái thủy văn (eco-hydrology), lĩnh vực chuyên khảo sát cách cây cối hấp thụ nước từ mưa, nước ngầm và sự dịch chuyển nước từ các vùng đất cao.

Bằng kỹ thuật vẽ màu nước thử nghiệm, Turpin điều hướng các sắc tố màu chạy dọc theo những dòng chảy vô hình, tái hiện cách nước len lỏi trong cảnh quan thiên nhiên. Toàn bộ quá trình được quay phim và chiếu lên màn hình lớn, tạo nên một trải nghiệm nghệ thuật đắm chìm như đang đứng giữa rừng cây thật sự.

“Rất đẹp,” Tague nhận xét. “Bạn đang nhìn thấy cấu trúc chuyển động của nước, ngay cả khi không có sự hiện diện của cây cối.”

Khi nghệ thuật góp phần làm thay đổi tư duy khoa học

Với Tague — giảng viên tại Trường Quản lý Môi trường Bren — tác phẩm không chỉ dừng lại ở sự cuốn hút về mặt thị giác, mà còn thách thức lối tư duy truyền thống của giới nghiên cứu khoa học về chuyển động của nước.

“Ngay cả các nhà khoa học cũng đôi khi bị kẹt trong các mô hình đơn giản hóa,” cô nói. “Chúng ta thường nghĩ rằng cây chỉ có một ‘bể chứa nước’ dưới lòng đất, nhưng thực tế phức tạp hơn nhiều. Tác phẩm này truyền tải sự phức tạp đó còn tốt hơn cả những mô hình hiện tại.”

Nghiên cứu của Christina Tague tập trung vào mối tương tác giữa thủy văn và các quá trình hệ sinh thái, đặc biệt là cách các hệ thống sinh thái thủy văn bị tác động bởi những thay đổi trong sử dụng đất và khí hậu.

Trải nghiệm tương tác với mô hình số về khí hậu tương lai

Tree Water là một trong hai tác phẩm do Tague và Turpin đồng thực hiện trong triển lãm WILDLAND, xoay quanh các yếu tố lửa, nước và biến đổi khí hậu trong cảnh quan California.

Tác phẩm thứ hai, Future Mountain, mang đậm tính dữ liệu hơn. Đây là một mô phỏng tương tác được xây dựng từ các mô hình khoa học thực tế. Người xem có thể điều chỉnh nhiệt độ và lượng mưa để quan sát cách rừng, sông và tuyết thay đổi theo thời gian — một cách tiếp cận trực quan, gần gũi để hiểu về biến đổi khí hậu.

“Biến đổi khí hậu diễn ra theo những cách rất tinh vi,” Tague cho biết. “Có năm nhiều mưa, năm khô hạn, có sườn núi quay về phía Bắc hay phía Nam... Dự án này giúp mọi người nhận ra sự phức tạp ấy.”

Kết hợp tranh nghệ thuật với mô hình khoa học để truyền tải kiến thức

Là chuyên gia về lĩnh vực tin học sinh thái (eco-informatics), Tague thường xuyên đối mặt với thách thức khi muốn truyền đạt kết quả nghiên cứu đến công chúng. Các bài báo khoa học và biểu đồ dữ liệu thường khó tiếp cận với người không chuyên, thậm chí với cả các nhà nghiên cứu khác.

Vì vậy, cách tiếp cận của Turpin đóng vai trò quan trọng. “Chúng ta vốn suy nghĩ bằng hình ảnh khi nhắc đến cảnh quan,” anh nói. “Phương pháp này cho phép mọi người khám phá sự biến đổi môi trường theo cách trực quan và dễ hiểu hơn là đọc các bài nghiên cứu.”

Đối thoại giữa nghệ thuật và khoa học trong tranh nghệ thuật đương đại

Sự hợp tác giữa Tague và Turpin phản ánh một dòng chảy lịch sử dài giữa nghệ thuật và khoa học. Trước đây, các nhà tự nhiên học ghi chép phát hiện bằng tranh phong cảnh và minh họa thực vật. Ngày nay, khoa học chuyển sang mô hình dữ liệu, trong khi nghệ thuật hiện đại mở rộng ra ngoài ranh giới biểu hiện truyền thống.

Sự kết hợp của họ không đơn thuần là minh họa — mà là một hình thức đối thoại sâu sắc.

“Nếu có một điều tôi muốn gửi gắm,” Tague chia sẻ, “thì đó là đây không phải là một minh họa đơn thuần. Đây là một cuộc đối thoại.”

Cuộc đối thoại ấy, theo Tague, không chỉ là nghệ thuật lấy cảm hứng từ khoa học, mà còn là cách nghệ thuật truyền cảm hứng ngược lại cho khoa học. Việc nhìn thấy nghiên cứu của mình được diễn đạt bằng hình ảnh giúp cô nhìn nhận lại mô hình khoa học, từ đó thay đổi cả câu hỏi nghiên cứu.

“Chúng ta nghiên cứu điều mình nhìn thấy,” cô nói. “Cách chúng ta hình dung môi trường sẽ định hình cách chúng ta hiểu về nó.”

* Nguồn: How an artist and a scientist uncovered hidden landscapes