Bức ảnh cuối cùng của bức chân dung Francis Bacon trước khi bị đánh cắp: Một bí ẩn chưa có lời giải

Francis Bacon (1952) của Lucian Freud đã bị đánh cắp vào năm 1988 và không bao giờ được tìm lại (tái bản bằng màu đen trắng theo yêu cầu của cố nghệ sĩ)

Hơn ba thập kỷ đã trôi qua kể từ vụ trộm gây chấn động giới mỹ thuật – bức tranh chân dung Francis Bacon do họa sĩ Lucian Freud vẽ vào năm 1952 bị đánh cắp tại triển lãm ở Neue Nationalgalerie, Berlin. Đến nay, tác phẩm vẫn chưa được tìm thấy. Mới đây, một bức ảnh ghi lại khoảnh khắc cuối cùng của bức tranh tại triển lãm – chỉ vài phút trước khi bị đánh cắp – lần đầu tiên được công bố trong cuốn sách Lucian Freud: The Copper Paintings.

Bức ảnh tưởng chừng vô danh, hóa ra là bằng chứng cuối cùng

Trong quá trình nghiên cứu tư liệu cho cuốn sách về các tranh sơn dầu trên đồng của Freud, tác giả David Scherf đã phát hiện ra bức ảnh quý giá này trong kho lưu trữ của bảo tàng Berlin. Ban đầu, ảnh không ghi ngày tháng. Nhưng khi Scherf yêu cầu thêm thông tin, bảo tàng đã gửi lại cuộn ảnh tiếp xúc, và trên đó có đề tên nhiếp ảnh gia là R. Friedrich cùng ngày chụp – 27/5/1988, đúng ngày xảy ra vụ trộm. Điều này khiến mọi thứ trở nên đáng chú ý.

Bức ảnh chụp buổi triển lãm được chụp vào ngày bức chân dung Francis Bacon (thứ tư từ trái sang) của Lucian Freud bị đánh cắp khỏi triển lãm của ông tại Neue Nationalgalerie ở Berlin

Chỉ vài phút định mệnh

Thông qua cuộc trò chuyện với giám tuyển triển lãm năm đó, bà Andrea Rose và chồng bà – nhà phê bình William Feaver, Scherf xác định được nhiếp ảnh gia đã chụp ảnh khoảng 11h30 sáng. Đến 15h, bảo vệ báo cáo vụ mất tranh, bảo tàng lập tức đóng cửa và lục soát khách tham quan, nhưng không thu được kết quả gì. Một nhân chứng cho biết bức tranh đã biến mất từ sau buổi trưa. Có thể, tác phẩm bị đánh cắp chỉ vài phút sau khi bức ảnh kia được chụp.

Một tác phẩm nhỏ nhưng vô giá

Khác với những tranh nổi tiếng thường có kích thước lớn, bức chân dung Francis Bacon lại rất nhỏ, chỉ 17.8 x 12.7cm, dễ dàng giấu trong áo khoác hoặc túi xách. Lúc đó, chỉ có một trong ba bảo vệ được phân công đứng tại khu vực trưng bày tranh. Một khoản thưởng trị giá 25.000 Deutsche Mark từng được đưa ra để tìm lại tác phẩm, nhưng cho đến nay, mọi nỗ lực đều bất thành.

Năm 2001, Lucian Freud còn tự thiết kế poster “truy nã” bức tranh, treo khắp Berlin kèm theo mức thưởng 300.000 Deutsche Mark. Ông tha thiết kêu gọi kẻ cầm giữ hãy cho phép trưng bày lại bức tranh trong triển lãm lớn của ông tại Tate. Tuy nhiên, lời kêu gọi không nhận được hồi đáp.

Ám ảnh đến cuối đời

Freud chịu ảnh hưởng sâu sắc bởi vụ trộm này. Ông yêu cầu rằng tác phẩm chỉ được in lại dưới dạng đen trắng, như trên trang web của Tate hay trong cuốn sách của Scherf. Nhà phê bình Robert Hughes kể lại rằng, Freud từng chia sẻ: “Tên trộm không lấy bức tranh vì nó là của tôi, mà vì hắn phát cuồng vì Francis. Vậy mới xứng với cái giá phải trả.”

Cựu giám đốc Tate – Nicholas Serota – từng nhận định đây là “bức chân dung quan trọng nhất thế kỷ 20”. Tác phẩm là một trong hai bức hiếm hoi mà Freud vẽ về Bacon, lại càng giá trị khi được thực hiện trên chất liệu đồng – chất liệu mà Freud chỉ sử dụng trong vài năm ngắn ngủi.

Những bức tranh sơn dầu trên đồng hiếm hoi của Freud

Cuốn sách Lucian Freud: The Copper Paintings tập hợp tất cả các tranh nghệ thuật của Freud vẽ trên chất liệu đồng, với sự đóng góp bài viết của Martin Gayford. Ban đầu, Scherf được cho biết chỉ có vài bức, nhưng sau gần 10 năm nghiên cứu, ông đã xác minh được 14 tác phẩm được vẽ từ 1949 đến 1953. Một số tranh phong cảnh và tranh chân dung chưa từng được công bố như The Grand Union Canal, Paddington hay Sketch for a Portrait (Henrietta Moraes) cũng lần đầu xuất hiện trong sách.

The Grand Union Canal, Paddington (1952)

Henrietta Moraes

Tranh nhỏ nhưng chứa đựng chiều sâu tâm lý

Scherf cho biết những bức tranh trừu tượng về tâm lý này giống như các cuộc khám nghiệm tâm thần và chân dung. Freud thường vẽ rất gần người mẫu, tỉ mỉ tới từng chi tiết. Vì nhỏ gọn, ông có thể mang theo và vẽ ngay cả khi đi săn ở Bắc Ireland hay trong cabin tàu vượt Đại Tây Dương.

Dù chỉ vẽ trên đồng trong một thời gian ngắn, nhưng Scherf tin rằng vẫn còn một vài bức nữa chưa được công bố. Hiện tại, ông vẫn đang tìm kiếm thêm hình ảnh của bức tranh Francis Bacon bị mất tích – từng được trưng bày ở Biennale Venice 1954 và nhiều bảo tàng lớn như Hirshhorn Museum (Mỹ), Centre Pompidou (Pháp), Hayward Gallery (Anh)