Bảo tàng Stedelijk sẽ trả lại tác phẩm Matisse cho những người thừa kế gốc Do Thái của Albert Stern

Bảo tàng Stedelijk ở Amsterdam sẽ trả lại bức tranh của Henri Matisse cho những người thừa kế của một nhà sản xuất dệt may Do Thái, người từng bán bức tranh này khi chạy trốn khỏi Đức Quốc xã.

Tổ chức thông báo vào ngày 25 tháng 6 rằng Ủy ban Bồi thường Hà Lan đã công bố tính chất liên quan về việc hoàn trả tác phẩm Odalisque (1920/21) cho những người kế vị hợp pháp của Albert Stern. Ủy ban kết luận “việc bán tác phẩm có ảnh hưởng đến từ những biện pháp mà lực lượng chiếm đóng thực hiện chống lại người dân Do Thái và xuất phát từ mong muốn bảo vệ bản thân.”

Những người thừa kế của Stern được đại diện bởi Ủy ban Nghệ thuật bị cướp phá ở Châu Âu. Tổ chức này cho biết trong một tuyên bố cuộc điều tra mà họ tiến hành “chứng minh một cách thuyết phục rằng gia đình này đã phải chịu sự đàn áp từ năm 1933 trở đi, đầu tiên là ở Đức nơi họ sinh sống và sau đó là từ năm 1937 ở Hà Lan. Nơi họ trốn đi và là nơi họ dần dần bị tước bỏ quyền công dân, của cải và sinh kế. Dù  từng cố gắng trốn thoát nhiều lần nhưng không thành công và cuối cùng buộc phải bán tài sản còn lại của mình để cố gắng sống sót.”

Henri Matisse, Odalisque, 1920–21.

©SUCCESSION HENRI MATISSE, C/O PICTORIGHT AMSTERDAM/STEDELIJK MUSEUM AMSTERDAM

Trước khi Đức Quốc xã lên nắm quyền, sự nghiệp sản xuất hàng dệt may ở Đức của Stern vô cùng thành công, đặc biệt là doanh số bán lẻ và xuất khẩu quần áo may sẵn dành cho phụ nữ của công ty ông. Vợ của Albert, Marie, học nghệ thuật và hội họa trước khi kết hôn và chịu trách nhiệm về bộ sưu tập nghệ thuật hiện đại và đương đại của hai vợ chồng.

Tuyên bố từ Ủy ban Nghệ thuật bị cướp phá ở Châu Âu cho biết Đức Quốc xã đã chiếm đoạt cơ sở kinh doanh, tòa nhà, nhà cửa, và hầu hết tài sản của Stern, đẩy ông và những người thân phải sống lưu vong. Tác phẩm của Matisse được bán cho Bảo tàng Stedelijk như một phần trong nỗ lực cuối cùng của gia đình để trốn khỏi châu Âu vào năm 1941. Odalisque nằm trong bộ sưu tập của Bảo tàng Stedelijk kể từ đó, thuộc quyền sở hữu của Chính quyền Thành phố Amsterdam.

Bảo tàng thừa nhận trong tuyên bố của mình rằng Stern và gia đình ông đã bị đàn áp vì nguồn gốc Do Thái của họ và “dần bị tước đoạt tài sản cũng như phương tiện sinh kế”. Gia đình trước đây sống ở Berlin, di cư đến Hà Lan từ năm 1936 đến năm 1937.

Số tiền từ việc bán bức tranh Odalisque là rất cấp bách cho nỗ lực bỏ trốn của gia đình Stern, nên Ủy ban Bồi thường đã phán quyết “đây là hành vi mất quyền sở hữu không tự nguyện do các nguyên nhân liên quan trực tiếp đến chế độ Đức Quốc xã”.

Albert Stern và vợ cuối cùng bị trục xuất đến các trại tập trung khác nhau. Albert qua đời vào tháng 1 năm 1945 tại Laufen, Marie sống sót và di cư đến Vương quốc Anh sau Thế chiến thứ hai.

“Sự trở lại của tác phẩm là một khoảnh khắc cảm động và choáng ngợp đối với tất cả chúng tôi,” những người thừa kế Stern cho biết, đồng thời gọi quyết định này là “biểu tượng công lý” đối với Albert. “Ông bà chúng tôi yêu thích nghệ thuật, âm nhạc và sân khấu, đó là trọng tâm cuộc sống của họ. Trong vài năm chúng tôi ở với bà sau chiến tranh, bà đã truyền tình yêu và làm phong phú thêm cuộc sống của chúng tôi kể từ đó.”

Giám đốc Bảo tàng Stedelijk Amsterdam, Rein Wolfs, phát biểu trong một thông cáo báo chí rằng có nhiều nghi vấn về nguồn gốc của bức tranh Matisse từ lúc công bố những nghiên cứu năm 2013 về tác phẩm trong bộ sưu tập từ khoảng thời gian chiến tranh đó. Ông gọi việc bồi thường là một “bước tiến”.

Biên dịch: Vũ

Nguồn: Stedelijk Museum Will Return Matisse Painting to Jewish Heirs of Albert Stern