Tranh sơn mài "Quan Âm Thị Kính" - Họa sĩ Phan Cẩm Thượng

THÔNG TIN TÁC PHẨM

Tên tác phẩm: Quan Âm Thị Kính

Họa sĩ: Phan Cẩm Thượng

Chất liệu: Sơn mài  

Kích thước: 60x220 cm 

Năm sáng tác: 2019

Phan Cẩm Thượng (1957) là họa sỹ, đồng thời cũng được công nhận là nhà văn hóa có ảnh hưởng nhất tại Việt Nam trong vòng 20 năm vừa qua. Ông là tác giả của 18 cuốn sách nghiên cứu về văn hóa, nghệ thuật trong đó có những cuốn sách đã được đưa vào giảng dạy tại Đại học văn hóa Hà Nội. Có thể nói ông Thượng xuất hiện trong triển lãm “Dạo bước qua vùng đất của sơn mài” như một đại diện cho việc kế thừa lối sơn thếp cổ, đưa vào trong các sáng tác nghệ thuật trên sơn mài.

Những sáng tác cũ nhất trên sơn mài của Phan Cẩm Thượng có từ những năm 1995-1996. Ông bắt đầu từ việc tìm hiểu các nghệ nhân sơn mài Phú Xuyên. Ông Thượng dành 11 năm của đời mình sống và nghiên cứu tại chùa Bút Tháp- công trình kiến trúc biểu đạt giá trị văn hóa, lưu giữ những nhóm tượng cổ được công nhận là bảo vật quốc gia. Ông cũng là người trực tiếp phụ trách dự án phục chế những bức tượng cổ làm bằng sơn mài có niên đại từ thế kỷ 17 tại chùa Bút Tháp. Điều này có lẽ cũng góp phần tạo nguồn cảm hứng sáng tác cho nhiều tác phẩm của ông.

“Tôi làm sơn mài theo lối người ta làm tượng Phật cổ. Lối này có các tiêu chí rõ ràng như khối phải đầy, mầu phải no, đạt đến độ “đẹp vàng son, ngon mật mỡ” mới chịu thôi. Sơn ta kiểu cũ thì lâu khô nhưng cho hiệu quả trong như nước. Nhưng cuối cùng thì nên hiểu rằng sơn mài là lối vẽ, chứ không phải là vật liệu, vật liệu thì không nói lên điều gì cả.”- Phan Cẩm Thượng

Bức tranh Quan âm thị kính

Có một điều thống nhất ở Phan Cẩm Thượng là mọi thứ xung quanh ông đều theo lối cổ. Ông nghiên cứu văn hóa cổ, và vẽ về những con người cũ. Bức tranh dài 2m4 với hàng dài những nhân vật đứng bên nhau, trong một truyện thơ Hán Nôm mang tên “Quan âm thị kính”. Ông Thượng vẽ tranh luôn phản ánh nỗi niềm thương mến và tình yêu dành cho những con người. Bức tranh là câu chuyện về một người phụ nữ dù phải chịu oan cũng vẫn bao dung, bởi vì tình thương đối với chúng sinh mới bao trùm lên hết thảy. Có thể thấy trong tưởng tượng của họa sỹ, ông tô điểm mỗi tính cách là mỗi số phận riêng, ông vẽ họ khi tất cả đều đã chìm vào một quá khứ xa xôi đẹp đẽ.

Bức tranh cũng mang những đặc trưng của Phan Cẩm Thượng như về mặt tạo hình, tính nhịp điệu trên tranh, cách sử dụng mảng màu đặt cạnh nhau, và chồng lên nhau, cách cân đối và ngẫu hứng bằng mảng màu. Trên sơn mài, tranh ông Thượng no màu, mang đến một sự thỏa mãn nhất định về mặt thị giác. Các mảng vàng lẩn khuất phía dưới tạo nên một cảm giác cổ kính, đầy bí ẩn.