Sản phẩm dành cho Thị trường Thuộc địa, hay Biểu hiện Hiện đại?

Việc sử dụng sơn mài như một chất liệu vẽ bắt đầu từ những sáng tạo của các hoạ sĩ làm việc tại  École des Beaux Arts de l’Indochine (EBAI) tại Hà Nội trong suốt thời kỳ Pháp thuộc. Trường mỹ thuật này được thành lập vào năm 1925, đã thúc đẩy các khía cạnh của sư phạm

hàn lâm theo mô hình châu Âu như là vẽ về cuộc sống đời thường và tranh sơn dầu. Hiệu trưởng mới của trường, Victor Tardieu cũng đã khuyến khích sinh viên địa phương hoá các tác phẩm của họ. Một xưởng vẽ sơn mài được thành lập vào năm 1927, nơi nghệ nhân Đinh Văn Thành, đến từ một làng chuyên về sơn mài , đã làm việc cùng với các sinh viên như Trần Văn Cẩn và Trần Quang Trân, và các giáo viên hội họa người Pháp của họ là Alix Aymé và Joseph Inguimberty. Kết quả của sự hợp tác này là một cách tiếp cận cởi mở và thử nghiệm đối với sơn mài . EBAI cũng tham gia vào việc sản xuất các mặt hàng thủ công để bán ở thị trường thuộc địa, và do đó, một số nghệ sĩ đã sản xuất đồ nội thất và hộp sơn mài được trang trí, cũng như các bức tranh sơn mài. Tuy nhiên, sự phân biệt giữa nghệ thuật và thủ công, hoạ sĩ và nghệ nhân, là một vấn đề nhạy cảm trong thời kỳ này, gắn liền với chính trị văn hóa của thuộc địa: sự phân chia giữa “hoạ sĩ” người Pháp và “nghệ nhân” Việt Nam ngụ ý một thứ bậc giá trị và trạng thái. Một số hoạ sĩ Việt Nam tranh đấu cho vị trí hoạ sĩ của họ, chống lại diễn ngôn thuộc địa đã cố gắng gán cho họ. Hàm ý của diễn ngôn này tràn sang sự tiếp nhận của lĩnh vực tranh sơn mài đang phát triển.

Trí được công nhận rộng rãi là nghệ sĩ đã chuyển tranh sơn mài một cách dứt khoát khỏi lĩnh vực nghệ thuật trang trí và thủ công. Les Fées được vẽ từ rất sớm trong sự nghiệp của ông, và là một tác phẩm to lớn được thực hiện trong mười tấm khổ dọc hẹp. Đó là một trong những bức tranh nổi bật và đầy tham vọng nhất của ông. Vì đã từng là họa sĩ minh họa và vẽ tranh biếm họa châm biếm cho các tạp chí định kỳ Hiện đại hóa Phong Hóa và Ngày Nay ,người hoạ sĩ đã được kết nối với giới trí thức văn học Hà Nội, những người có ý định hiện đại hóa cả xã hội Việt Nam và các hình thức biểu đạt văn hóa của nó. Vì vậy, những thử nghiệm của ông trong sơn mài có thể được xem song song với những bước phát triển mới của văn học và thơ ca Việt Nam lúc bấy giờ. Các khía cạnh của Les Fées cũng có thể được cho là có sự tham gia của các nguồn từ nghệ thuật châu Âu (đặc biệt là Henri Matisse - Nguyễn Gia Trí dường như có đề cập đến Niềm vui cuộc sống năm 1905-1906 của Matisse cho sáng tác của Les Fées). Ngoài ra, có thể đọc được cái nhìn về phương tiện sơn mài của Trí qua lăng kính chủ nghĩa dân tộc cuồng nhiệt của ông. Tuy nhiên, không có cách giải thích nào trong số này đủ ghi lại ấn tượng mạnh mẽ của chính tác phẩm nghệ thuật: rằng nó được dự định như một bài tiểu luận thử nghiệm về khả năng của chất liệu sơn mài .

Đặc điểm đáng chú ý nhất của tác phẩm là sự đan xen của nhiều kỹ thuật và hiệu ứng khác nhau. Ở phía dưới bên trái, nó bắt đầu với một lớp sơn mài đỏ mở rộng có vẻ dày và mờ. Ngay phía trên, lớp sơn mài được phủ thành nhiều lớp mờ sau đó được đánh nhám trở lại, làm cho lớp sơn mài đỏ có vẻ như hòa tan và sau đó xuất hiện trở lại giữa các màu đen, nâu và các mảnh vàng. Hình dạng của một người phụ nữ xuất hiện mờ ảo như một vùng màu, nhưng cô ấy vẫn hiện diện ở đó, phần lớn thông qua lớp vỏ trứng tạo thành khuôn mặt và bàn tay của cô ấy. ở trên, lớp sơn mài màu loang đánh dấu thân cây được tạo  bởi một đường vàng dày, ngăn cách nó với một phần sơn mài đen, đục và sáng bóng. Trong toàn bộ bố cục, sự thay đổi về độ mờ và độ trong l được khớp với sự thay đổi mất phương hướng ở dạng mở và dạng đóng, không gian âm và dương. , ví dụ mô tả sự sụt giảm của ánh sáng trên một khuôn mặt, trong khi ở những nơi khác, nó tạo ra một khối rắn trong một hình thức kiến ​​trúc; vàng xuất hiện ở dạng lá và dạng bột, như những đường nét dày, biểu cảm và những đường mỏng tỉ mỉ, và được vẽ thành những vết rạch trên bề mặt tác phẩm. Bằng cách tập hợp các hiệu ứng khác nhau này, nghệ sĩ thu hút sự chú ý nhất quán đến phương tiện, được nhấn mạnh bởi cách xử lý các phần của bức tranh gần như thô ráp, không qua khuôn mẫu. Trong các tác phẩm sau này, chẳng hạn như Phong cảnh Việt Nam (1940), trong bộ sưu tập của National Gallery Singapore, Nguyễn Gia Trí đã kết hợp nhiều kỹ thuật sơn mài tương tự trong một không gian phối cảnh duy nhất, tạo ra một bố cục trầm lắng và tỉ mỉ. Ngược lại, cách xử lý sơn mài tự do và thử nghiệm có chủ ý trong Les Fées có thể được coi là sự khẳng định tự giác về khả năng sáng tạo không giới hạn của người nghệ sĩ — một thông điệp có ý nghĩa quan trọng trong bối cảnh thuộc địa nơi tác phẩm được tạo ra.

Biên dịch: Minh 

Biên tâp: Hiếu -Huyền