Picasso và bức chân dung của Gertrude Stein

Năm 1904 là thời điểm Picasso lần đầu tiên tiếp xúc với họa sĩ người Pháp Henri Matisse, cũng như Gertrude Stein. Gertrude đã đặt một bức chân dung của Picasso vào năm 1905, cùng thời điểm mà anh trai cô, Leo mua bức tranh "Bonheur de Vivre" của Matisse. Gertrude Stein là người phụ nữ rắn rỏi mạnh mẽ, là hình mẫu phụ nữ thế kỷ XX.

Gertrude và Picasso

Henri Matisse, Bonheur de Vivre, 1905-06

Trái ngược với màu sắc tươi sáng và sắc thái gợi cảm của Matisse trong các bức tranh như "Bonheur de Vivre", chân dung của Picasso thể hiện sự biến dạng góc cạnh và thử nghiệm phong cách của Chủ nghĩa Lập thể.  

Chuyện kể rằng Stein đã làm mẫu cho Picasso rất nhiều lần (lên đến 90 lần) nhưng bức chân dung vẫn không thể hoàn thành. Trở về sau chuyến đi Tây Ban Nha, ông đã bắt đầu vẽ lại bức chân dung theo trí nhớ. Trong khi hầu hết các bức chân dung đều cho chúng ta biết về người mẫu thông qua hình dáng và chi tiết biểu cảm của họ, Picasso lại cho thấy chủ thể là một nhân vật đang nhìn chằm chằm vào người xem.  

Bức chân dung được vẽ bằng những màu tối, thân hình to lớn của Stein lấp đầy bức tranh của Picasso. Dáng người cồng kềnh của bà ngồi trên một chiếc ghế bành lớn và hơi đổ người về phía trước, đặt bàn tay to lớn lên các nếp gấp của váy. Khuôn mặt của Stein có vẻ cứng và giống như mặt nạ - một hiệu ứng được nâng cao nhờ xử lý hình của mắt, mũi và miệng, và mô hình tối giúp phân biệt các đường nét góc cạnh với phần còn lại của đầu và cơ thể.

Việc Picasso vẽ các nét đặc trưng của Stein phản ánh ảnh hưởng của nghệ thuật châu Phi và Iberia đối với nghệ sĩ, nhưng nó cũng có thể ám chỉ việc nghệ thuật không tiết lộ sự thật về một cá nhân. Giống như nhiều nghệ sĩ châu Âu vào thời điểm đó, Picasso xem nghệ thuật cổ đại và phi phương Tây như một nguồn cảm hứng nguyên thủy - một quan niệm thuộc địa coi các nền văn hóa “không văn minh” là chân thực về mặt tinh thần hơn là các thành phố phức tạp của châu Âu. Vì vậy, trong khi Picasso ngưỡng mộ những phẩm chất chính thức của những ảnh hưởng điêu khắc này, ông cũng tin rằng chúng có thể truyền đạt ý nghĩa sâu sắc hơn và những ý tưởng không thể được truyền đạt thông qua các nghệ thuật truyền thống phương Tây.

Pablo Picasso, Chân dung Gertrude Stein , 1905-06

Sức mạnh của nghệ sĩ

Bằng cách vẽ lại chân dung của Gertrude Stein theo phong cách nguyên thủy, Picasso đã tự khẳng định mình có tài năng để đại diện cho những người phụ nữ, chứ không đơn thuần vẽ lại vẻ bề ngoài.

Giống như việc Picasso dựa vào tiềm năng biểu đạt của các hình thức nguyên thủy, cách chơi chữ lặp đi lặp lại của Stein thể hiện sự quan tâm của riêng bà về cách ngôn ngữ có thể truyền đạt ý nghĩa thông qua hiệu ứng thay vì nội dung mô tả. Đối với nghệ sĩ và tác giả, cả hai đều thách thức các quy ước về phương tiện truyền thông để khám phá sức mạnh của nghệ thuật trong việc giao tiếp theo những cách mới phù hợp với kỷ nguyên hiện đại.

Nguồn: https://www.khanacademy.org/humanities/art-1010/cubism-early-abstraction/cubism/a/picasso-portrait-of-gertrude-stein 

Biên dịch: Trang Hà

Biên tập: Minh Liên