Hiëronymus Bosch ( phần 1)

Hiëronymus Bosch, hay còn được biết tới với cái tên khác là Jheronimus Bos, bút danh  là Jeroen van Aeken, Aeken còn được đánh vần  là Aquen hoặc Aken, vì thế cái tên này cũng có thể được gọi là Jeroen Anthoniszoon. Ông sinh năm 1450 tại ’s-Hertogenbosch, Brabant, thuộc Hà Lan.  Ông  mất vào 9/8/1516. Là một hoạ sĩ bắc Âu tài năng, có các tác phẩm mang phong cách biểu tượng phức tạp và mang tính cá nhân cao. Ông ấy được công nhận là” người sáng tạo ra quỷ” có trí tưởng tượng cao và là một nhà phát minh tài ba với những thứ tưởng chừng như vô nghĩa nhưng lại mang đầy vẻ châm biếm, chân lý vào đạo đức

Bosch là một nhà đạo đức bi quan và nghiêm khắc, người vừa không có niềm tin về sự hoàn hảo của bản chất con người  vừa không tin rằng những điều tốt đẹp  của thế giới đã bị ô uế bởi sự hiện diện của con người. Những bức tranh của ông là những bài giảng về sự dại dột và tội lỗi, thường được đề cập đến cho những người trẻ  và do đó rất khó để diễn giải. Vì không thể giải mã một cách triệt để những bí ẩn trong các tác phẩm của hoạ sĩ, ban đầu các nhà phê bình tin rằng ông ta hẳn có liên kết với các mật phái. Mặc dù chủ đề trong tác phẩm của ông thường vềtôn giáo, việc ông lựa chọn sử dụng các biểu tượng để đại diện cho sự cám dỗ và sự giam cầm không thể tránh khỏi của con người qua những tội ác  trần gian khiến nhiều nhà phê bình coi hoạ sĩ như một người thực hành nghệ thuật huyền bí. Các học giả gần đây coi Bosch như một hoạ sĩ tài năng sở hữu cái nhìn sâu sắc về tính cách con người và là một trong những hoạ sĩ đầu tiên thể hiện các khái niệm trừu tượng trong tác phẩm của mình. Một số diễn giải  về công việc của Bosch đã được đưa ra, nhưng vẫn còn nhiều chi tiết mập mờ

Rất khó để xác định niên đại chính xác về tác phẩm còn tồn tại của Bosch vì trong số khoảng 35-40 bức tranh được cho là của ông, chỉ có 7 bức có chữ ký và không có bức nào được ghi niên đại. Có rất ít thông tin tư liệu về cuộc đời ban đầu của hoạ sĩ, ngoài việc ông là con trai và cháu trai của những hoạ sĩ thành công. Tên của ông xuất hiện trong sổ  thành viên của Brotherhood of Our Lady ,  thuộc thành phố nơi ông sinh ra, và có đề cập đến ông trong các hồ sơ chính thức từ năm 1486 cho đến năm ông qua đời, khi ông được ca ngợi là một người đánh đàn Insignis (“hoạ sĩ ưu tú"). Ngoài vẽ tranh, ông còn đảm nhận các công việc trang trí bệ thờ và thiết kế tranh kính.

Các tác phẩm thời trẻ của ông cho thấy sự lúng túng trong cách vẽ và bố cục và tác phẩm  có phần hạn chế trong phạm vi của nó. Những bức tranh như The Cure of Folly, Sự đóng đinh, Sự tôn thờ của các pháp sư, Bảy đại tội, Cuộc hôn nhân tại Cana, Ecce Homo, và The Conjurer là đại diện cho thời kỳ đó. Sự hiện diện của một số họa tiết, được mở rộng trong các tác phẩm phức tạp hơn ở thời kỳ giữa của hoạ sĩ và kỹ thuật hạn chế, không chắc chắn nhưng vẫn đậm nét, mang đến một cột mốc nghệ thuật của Bosch. Có thể thấy  một sự phát triển ổn định giữa  bức tranh đầu tiên, The Cure of Folly và bức cuối cùng, The Conjurer.. Hình tượng biểu tượng  của cái sau phức tạp hơn, và những chủ đề đặc trưng nhận được sự thể hiện hoàn thiện nhất của trong những kiệt tác vĩ đại của thời kỳ cuối của ông đã bắt đầu xuất hiện.

Trong những bức tranh ban đầu đó, Bosch đã bắt đầu miêu tả sự mềm yếu của nhân loại trước sự cám dỗ của cái ác, sự lôi cuốn khó cưỡng của tội lỗi và sự hấp dẫn ám ảnh của dục vọng, dị giáo và sự tục tĩu. Trong những khung cảnh bình lặng và phàm tục, các nhóm người thể hiện sự cả tin, ngu dốt và ngớ ngẩn của loài người. Tuy nhiên, hình ảnh của các tác phẩm ban đầu vẫn còn tương đối thông thường, hiếm khi có sự xâm nhập của sự kỳ quái dưới hình dạng một con quỷ ẩn nấp hoặc một pháp sư ăn mặc kỳ lạ.

Giai đoạn giữa đầy thành công của Bosch được đánh dấu bằng  bộ ba bức tranh toàn cảnh tuyệt vời như Haywain, Cám dỗ của Thánh Anthony và Vườn thú vui trần gian. Các nhân dạng của bức tranh duyên dáng, màu sắc tinh tế và chắc chắn hơn, tất cả đều chuyển động trong những tác phẩm đầy tham vọng và cực kỳ phức tạp đó. Các bức tranh đều tạo dấu ấn qua sự bùng nổ của trí tưởng tượng, được thể hiện bằng những cảnh tượng ngày tận thế quái dị với sự hỗn loạn và đầy ác mộng đối lập với những bức chân dung nên thơ của con người trong thời kỳ sơ khai. Trong giai đoạn này, Bosch đã giải thích thêm những ý tưởng ban đầu của mình, và một số bức tranh còn tồn tại đã thiết lập nên sự phát triển trong tư tưởng của ông. Sự pha trộn lẫn lộn giữa tưởng tượng và thực tế của Bosch được phát triển thêm trong Haywain, với hai bức tranh bên rìa gợi lại cảnh trong The Seven Deadly Sinss. Phong cách đan xen chi tiết mà ông đã tạo ra cho tam liên họa giống với phong cách của màu nước. Ở trung tâm của bức tranh là  câu tục ngữ Flemish “Thế giới là một đống cỏ khô mà từ đó mỗi người lấy những gì mình có thể, Bosch cho thấy thủ đoạn của con quỷ dẫn đường cho mọi người từ thiên đường được mô tả ở cánh trái đến nỗi kinh hoàng của địa ngục hiển thị ở cánh phải.

Tác phẩm The Temptation of St. Anthony đã cho thấy được sự trưởng thành trong phong cách sáng tác của Bosch. Các nét vẽ sắc hơn và ngắn gọn hơn, với sự kiểm soát tốt hơn trước đó rất nhiều. Bố cục trở nên linh hoạt hơn và không gian được chi phối bởi các yếu tố và sinh vật mà người xem tập trung vào. Trình độ thư pháp điểm cọ tinh xảo của ông, cho phép các sắc thái tinh tế của nét và cảnh chuyển động, được thể hiện rõ ràng. Bosch khắc họa cuộc đấu tranh của con người chống lại sự cám dỗ, cũng như sự toàn diện của Ác quỷ, trong Thánh Anthony, một trong những chìa khóa tốt nhất cho các hình ảnh biểu tượng cá nhân của hoạ sĩ. Vị thánh Hermit  trong tác phẩm này được ví như biểu tượng anh hùng của loài người. Ở trung tâm của bức tranh Thánh Anthony bị bao vây bởi một loạt những con quỷ dữ tợn, cơ thể khủng khiếp của chúng được hình dung qua sự  kết hợp của con người, động vật, thực vật và các bộ phận vô tri. Ở hậu cảnh là một địa ngục, phong cảnh kỳ dị phi thường được vẽ bằng những chi tiết tinh xảo nhất. Sự phát triển của Bosch về chủ đề lừa dối con người và lấy đi sự cứu rỗi của họ nhận được sự thể hiện đầy đủ nhất trong St. Anthony, với sự lên án tà giáo và sự dụ dỗ của các học thuyết sai trái.

The Garden of Earthly Delights, đại diện ưu tú cho kỹ năng của Bosch ở độ tuổi trưởng thành, cho thấy thiên đường trần gian với sự sáng tạo của người phụ nữ, sự cám dỗ đầu tiên và sự sụp đổ. Những hình ảnh đẹp đẽ và bất an của bức tranh về nhục cảm và những giấc mơ đày đọa những người sống trong một thế giới chạy theo niềm vui thể hiện sự độc đáo về mặt biểu tượng của Bosch một cách choáng ngợp. Đặc điểm chính của tác phẩm này có lẽ là yếu tố  hoa mỹ như những mơ của nó; vô số hình người khỏa thân, những con chim khổng lồ và ngựa vượt nhau và vui đùa trong một cảnh quan thú vị và phi lí, và tất cả các yếu tố kết hợp với nhau để tạo ra một tổng thể hoàn hảo, hài hòa.

Các công trình cuối cùng của Bosch về cơ bản là khác. Quy môthay đổi hoàn toàn, và thay vì đồng cỏ hoặc phong cảnh địa ngục có hàng trăm sinh vật nhỏ bé sinh sống, ông vẽ chi chít  những nhân vật ,bằng nửa chiều dài một người ép sát nhaut vào mặt phẳng bức tranh. Trong những cảnh cận cảnh đầy kịch tính đó, trong đó đại diện là The Coring with Thorns và Christ Carrying the Cross Are, sự kiện được miêu tả gần đến mức người xem dường như được hoà vào bức tranh cả về mặt thể chất cũng như tinh thần. Những tác phẩm trưởng thành yên bình nhất của Bosch mô tả nhiều vị thánh khác nhau trong trạng thái chiêm nghiệm hoặc tái hiện. Trong số những tác phẩm đó có Thánh John the Evangelist on Patmos và St. Jerome in Prayer.

Mối bận tâm của Bosch trong phần lớn công việc của mình với những tệ nạn của thế giới không ngăn cản tầm nhìn của ông về một thế giới đầy vẻ đẹp. Sự lão luyện của ông trong việc hòa sắc và tạo ra những tác phẩm sâu sắc về trí tưởng tượng là điều hiển nhiên. Mặc dù vô số người đã cố gắng bắt chước phong cách hình ảnh của ông, nhưng sự độc đáo của nó đã ngăn cản việc có bất kì một ai cố gắng theo đuổi phong cách của Bosch. 

Biên dịch: Minh. 

Biên tập: Hiếu - Huyền