Giám tuyển nghệ thuật là gì?

Khái niệm về “giám tuyển” ngày càng phổ biến trong những câu chuyện nghệ thuật của chúng ta trong những năm gần đây. Nhưng vai trò của một nhà giám tuyển nghệ thuật là gì? Nguồn gốc của từ "giám tuyển" hay còn gọi là "curate" này xuất phát từ tiếng Latinh “curare”, có nghĩa là “người chăm sóc”. Sau nhiều năm tháng, các giám tuyển phần lớn làm việc cho các viện bảo tàng hoặc các bộ sưu tập với tư cách là người lưu giữ các tác phẩm và hiện vật nghệ thuật. Trong suốt thế kỷ 20, mục tiêu của họ đã mở rộng gồm các yếu tố của một nhà phê bình, nhà thẩm định, và đôi khi, một vị trí gần giống như một nghệ sĩ.

Khi đang tìm kiếm một nhà giám tuyển để đưa vào Phòng trưng bày Quốc gia Smithsonian, giám đốc Kim Sajet cho biết tiêu chí của cô đã thay đổi so với những gì được mong đợi trong quá khứ. Kim nói: “Đối với tôi, tôi ít quan tâm đến ai đó đang mang vật chất mà tôi quan tâm hơn đến người đang mang những ý tưởng mới”. “Trong thời gian qua, tôi nghĩ đến hiện tại nhiều hơn, về một nhà lãnh đạo tư tưởng hoặc người sẵn sàng đưa ra những kiến ​​thức mới.”

(Giám tuyển nghệ thuật Tandazani Dhlakama)

Tandazani Dhlakama, Trợ lý giám tuyển tại Zeitz MOCAA, nhớ lại rằng đồng nghiệp cũ của cô, Rafael Chikukwa, thường nói rằng một người giám tuyển giống như một “DJ về hình ảnh”. Đây là cách người quản lý kết hợp, sắp xếp và trình bày các tác phẩm nghệ thuật để tạo ra một trải nghiệm mới và để phản ánh về một quan điểm mới. Vai trò chính của người phụ trách là lên ý tưởng và tạo điều kiện cho các cuộc triển lãm tới các cuộc đối thoại. Điều này có thể bao gồm các cuộc trò chuyện chẳng hạn như đối thoại bằng hình ảnh giữa các tác phẩm nghệ thuật hoặc giữa các chủ đề của một cuộc triển lãm, hoặc nó có thể đề cập đến cuộc diễn thuyết giữa các nhà phê bình và người tham dự. Các buổi biểu diễn nên kết nối với mối quan tâm và lợi ích của cộng đồng là điều tốt nhất.

“Điều chỉ dẫn tôi là một nghệ sĩ, một khoảnh khắc hay một phương tiện để nói lên những gì tôi cho là quan trọng, cấp bách và phù hợp với hiện tại. Đôi khi điều đó đòi hỏi việc nhìn lại lịch sử hoặc suy ngẫm về quá khứ.” Tandazani nói: “Tôi ít khi bị đi theo một lối đi cụ thể thay vào đó tôi chọn một câu chuyện với nhiều ngã rẽ.”

Yếu tố thiết yếu này kích thích nhà giám tuyển ưu tiên công việc có liên quan đến các vấn đề chính trị và xã hội cấp bách. Vào năm 2019, Bảo tàng Nghệ thuật Baltimore (BMA) đã cam kết công khai chỉ mua tác phẩm của các nghệ sĩ nữ trong suốt năm 2020 nhằm nỗ lực khắc phục tình trạng mất cân bằng giới tính trong bộ sưu tập của họ. 65 tác phẩm được mua lại bởi các nghệ sĩ như Betye Saar và Jaune Quick-to-See Smith chỉ đi một chặng đường ngắn hướng tới việc nâng tầm quy mô bộ sưu tập hơn 95.000 tác phẩm, nhưng đó là một quyết định giám tuyển tích cực, tự nhận thức và gây ra tranh luận - đặc biệt khi Tổ chức đã bán các tác phẩm của các nghệ sĩ nam nổi tiếng như Andy Warhol và Robert Rauschenberg để tài trợ cho sáng kiến mới này. Đây không phải vấn đề duy nhất đối với BMA. Một cuộc khảo sát do Artnet News và In Other Words cho thấy từ năm 2008 đến 2018, chỉ 11% các giao dịch mua lại của các tổ chức hàng đầu của Hoa Kỳ là của các nghệ sĩ nữ.

Tandazani rất ý thức về sự mất cân bằng này và cố ý tìm kiếm các nghệ sĩ nữ trong công việc giám tuyển của mình. “Tôi luôn nhận thức được thực tế rằng phụ nữ, trong lịch sử, không xuất hiện nhiều như các đồng nghiệp nam của họ trong lĩnh vực nghệ thuật, trên toàn thế giới, mà còn hơn thế nữa ở Châu Phi và còn hơn thế, được gọi là New Media”, cô ấy nói. “Tất nhiên, mọi thứ đang thay đổi, nhưng tôi nghĩ nó đang thay đổi bởi vì mọi người liên tục nhận thức rõ hơn về vấn đề này, nhưng nếu bạn nghĩ về nghệ thuật trình diễn hoặc video hoặc thậm chí là nhiếp ảnh trên toàn cầu, thì đối với tôi, vẫn đáng báo động khi thấy phụ nữ có ít khả năng đại diện như thế nào ”.

(Giám tuyển nghệ thuật Hans Ulrich Obrist)

Giám đốc nghệ thuật của Phòng trưng bày Serpentine ở Luân Đôn, Hans Ulrich Obrist, cũng đang suy nghĩ về tính cấp thiết trong công việc giám tuyển của mình - đến nỗi ông đã tổ chức một cuộc triển lãm với Quỹ Luma với tiêu đề “It’s Urgent”. Hans đã mời hơn 100 nghệ sĩ - bao gồm Jenny Holzer, Olafur Eliasson, Cao Fei và nhiều người khác - để tạo ra một tác phẩm chia sẻ những gì họ cho là cấp thiết vào lúc này. Những người nghệ sĩ đó bao gồm các độ tuổi và sắc tộc, và sự đa dạng đó được phản ánh trong bản chất của các vấn đề nổi lên. Các áp phích đề cập đến chống phân biệt chủng tộc, các vấn đề môi trường, tương lai chung,...

“Tôi luôn dùng từ khẩn cấp với ý nghĩa là tôi muốn tìm ra đâu là nơi cần có những nghệ sĩ trong xã hội. Tôi cho rằng điều đó cũng liên quan đến thực tế là khi chúng tôi cảm thấy triển lãm đó thực sự phải diễn ra,” Hans nói. “Tôi không bao giờ muốn chỉ giám tuyển bởi vì tôi có một công việc trống cần phải lấp đầy. Mỗi lần như vậy, cần phải có lý do tại sao tôi làm điều đó. Và đối với mỗi dự án, tôi tìm thấy lời giải đáp ”.

Đối với Hans Ulrich Obrist, lời giải đáp phù hợp sẽ không bị giới hạn trong phạm vi của một viện bảo tàng hoặc phòng trưng bày. Anh đã tổ chức buổi triển lãm đầu tiên trong nhà bếp của mình khi còn là sinh viên với kinh phí chỉ 200 đô la. Điều này đòi hỏi một quyết tâm đáng ngưỡng mộ để thực hiện và cung cấp cho anh ta một cái nhìn gần hơn đến công việc giám tuyển. Việc chú ý đến nơi diễn ra buổi triển lãm giúp người giám tuyển đảm bảo rằng các cuộc triển lãm nằm ở vị trí thuận lợi, vừa đáp ứng nhu cầu của các cộng đồng cụ thể vừa khai thác được các chủ đề cấp thiết.

“Mỗi cuộc triển lãm cần một nền tảng khác nhau. Đối với một số triển lãm, đó là một bảng quảng cáo, đối với những người khác thì đó là không gian bảo tàng hoặc đó là nền tảng Instagram. Có những cuộc triển lãm nên diễn ra trên một ngọn núi hay trên sa mạc hoặc trong thành phố,” Hans nói. “Tôi nghĩ điều quan trọng là luôn sử dụng triển lãm để tìm ra lời giải đáp phù hợp cho những nền tảng và phương tiện thể hiện khác nhau.”

Điều quan trọng là phải làm rõ rằng sự khác nhau của tính cấp bách với tính phản ứng. Hầu hết các triển lãm lớn đều đòi hỏi nhiều năm lên kế hoạch, và do đó, những người phụ trách cần phải suy nghĩ chín chắn về cách thể hiện trước khi các triển lãm thực sự diễn ra. Người giám tuyển có thể phản ứng lập tức với các sự kiện gần nhất thông qua các chương trình nhỏ hoặc bằng cách biên tập mối liên hệ giữa nghệ thuật và cuộc sống ra sao, nhưng có một mấu chốt mà Tandazani nói rằng họ phải làm điều này “mà không cần trở thành một đạo diễn”.

(Giám tuyển nghệ thuật Kim Sajet)

Vì Phòng trưng bày Chân dung Quốc gia Smithsonian (NPG) vừa là một bảo tàng nghệ thuật và lịch sử, Kim Sajet cho biết nơi này vị trí tốt để kiểm tra các chủ đề nhân chủng học thông qua hình ảnh. Các ngày kỷ niệm mang đến cơ hội để nhìn lại các sự kiện đã qua và suy ngẫm về di sản còn sót lại của họ. Triển lãm sắp tới vào năm 2023 của NPG đề cập đến các sự kiện của năm 1898 là một ví dụ về một chương trình mà những người giám tuyển đã lên kế hoạch trước đấy nhiều năm, nhưng các chủ đề đó thường liên quan đến vấn đề chính trị đương đại. Triển lãm đánh dấu 125 năm kể từ khi Hoa Kỳ trở thành một cường quốc thông qua một loạt các sự kiện bao gồm lật đổ nữ hoàng ở Hawaii, khơi mào chiến tranh Tây Ban Nha-Mỹ, sáp nhập Puerto Rico và Guam, và các chiến dịch khác. Dư âm của những sự kiện này vẫn còn sót lại trong các vấn đề như mối quan hệ đầy biến động của Hoa Kỳ với Cuba và các cuộc thảo luận đang diễn ra về việc Puerto Rico chính thức trở thành nhà nước.

“Một số công việc đáng tự hào nhất mà tôi đã làm là nơi chúng tôi thực sự bằng cách nào đó trực giác rằng nó quan trọng. Vào mùa thu năm nay, chúng tôi đang thực hiện một cuộc triển lãm về Hung Liu, và chúng tôi đã thực hiện nó trong 5 năm. Cô ấy là một nghệ sĩ người Mỹ gốc Hoa, và cô ấy đến đất nước này vào những năm 70,” Kim nói. “Nó chắc chắn đã mang một tính cấp bách hoàn toàn mới (liên quan đến) chủ nghĩa bài ngoại gần đây của người Châu Á. Và bây giờ, tôi cảm thấy đó là một khoảnh khắc thực sự quan trọng khi được trò chuyện với những nghệ sĩ này.”

Mối quan hệ giữa nhà giám tuyển và nghệ sĩ là việc rất quan trọng - đặc biệt là đối với những nhà giám tuyển nghệ thuật đương đại. Người giám tuyển không “khám phá” nghệ sĩ, vì hầu như sẽ luôn có người đã từng xem qua tác phẩm của nghệ sĩ đó trước đó, nhưng họ có thể đóng vai trò là người hỗ trợ trên con đường thành công của nghệ sĩ. Phát triển một người nghệ sĩ là một phần của định nghĩa ban đầu về việc chăm sóc và có thể bao gồm việc cung cấp phản hồi từ khán giả hoặc nhà phê bình, giúp họ nhận thức được các cơ hội để học hỏi và phát triển hoặc chỉ đơn giản là lắng nghe những nhu cầu của họ.

“Tôi nghĩ điều quan trọng là phải có một mối quan hệ thực sự với một nghệ sĩ,” Tandazani nói. “Không phải (chỉ) quan tâm đến phần mà họ cần làm cho triển lãm của bạn. Khi bạn quan tâm đến việc con cái của họ thế nào; họ đang làm như thế nào để vượt qua đại dịch covid hoặc tình trạng phong tỏa này; họ có cảm thấy được quan tâm không? Họ muốn đi đâu tiếp theo? Làm thế nào bạn có thể kết nối họ với những người khác?”

Hans được biết là đã thực hiện cách đặt câu hỏi này thêm một bước nữa bằng cách thực hiện các cuộc phỏng vấn với các nghệ sĩ trong các chuyến thăm studio. Trong các cuộc thảo luận này, anh ấy hiểu sâu hơn về công việc và các ưu tiên của nghệ sĩ. Thông qua việc duy trì mức độ học hỏi lành mạnh và cách lắng nghe tích cực này, người giám tuyển có thể thúc đẩy những ý tưởng mới, điều này đều có lợi cho cả hai bên. Nghiên cứu kĩ lưỡng với tác phẩm của nghệ sĩ theo cách này là một điều cần thiết vì công việc và quá trình của họ là nền tảng để xây dựng lên công việc giám tuyển.

“Tôi nghĩ rằng một nhà giám tuyển cần phải rất cởi mở để tìm hiểu những gì các nghệ sĩ thực sự muốn. Đó là lý do tại sao tôi luôn bắt đầu các chuyến thăm studio - hoặc tôi tìm hiểu trong các chuyến thăm studio - hỏi về các dự án chưa thực hiện của họ. Chúng tôi biết rất nhiều về các dự án chưa được thực hiện của các kiến ​​trúc sư bởi vì họ công bố chúng thông qua các cuộc thi kiến ​​trúc, nhưng chúng tôi biết rất ít về các dự án chưa thực hiện của các nghệ sĩ, ”ông nói. “Việc hỏi các nghệ sĩ về những dự án chưa thực hiện khiến họ rất hào hứng, vì sau đó chúng tôi có thể cố gắng giúp họ hiện thực hóa những ý tưởng này. Thông thường, những điều này có thể dễ dàng xảy ra những họ sẽ không thực sự phù hợp với vài trường hợp, nên họ và những người nghệ sĩ phải cùng nhau động não. ”

Khi mối quan hệ cộng sinh giữa giám tuyển và nghệ sĩ ở mức thân thiết nhất, hai bên có thể hợp tác với nhau để tạo ra những triển lãm thành công. Một cách mà người giám tuyển có thể giúp các nghệ sĩ biến những ý tưởng điên rồ nhất của họ thành hiện thực là bằng cách kết nối họ với những nhà sáng tạo khác từ nhiều lĩnh vực khác nhau. Ví dụ: một nhà văn có thể giúp ngữ cảnh hóa hoặc mở rộng câu chuyện xung quanh tác phẩm của một nghệ sĩ hoặc một kỹ sư có thể hỗ trợ các khía cạnh kỹ thuật trong dự án. Và mối quan hệ này đều có thể hoạt động theo cả hai hướng. Khi Hans có ý tưởng cho triển lãm “It’s Urgent” được đề cập trước đó, anh ấy đã có thể kêu gọi các nghệ sĩ mà anh ấy có mối quan hệ tốt đẹp để cùng đưa mong muốn của mình thành hiện thực.

Cộng đồng nghệ thuật tốt nhất khi nó hoạt động như một cộng đồng hỗ trợ lẫn nhau. Các nghệ sĩ nhận ra điều này và ngày càng tiếp nhận những vai trò như nhà giám tuyển hoặc người cố vấn, đến cả chính họ. Tandazani đưa ra ví dụ về Làng Unhu ở Harare, Zimbabwe, là không gian do ba nghệ sĩ thành lập để hỗ trợ các sản phẩm sáng tạo thông qua hội thảo, địa điểm, triển lãm,... Các cuộc triển lãm có thể đặc biệt thú vị khi các giám tuyển bắt đầu mở rộng giới hạn của các quy ước nghệ thuật thông thường.

Sẽ có nhiều thay đổi hơn trong lĩnh vực này khi thế giới tiếp tục biến động xung quanh chúng ta. Các công nghệ mới nổi và các vấn đề dài hạn như biến đổi khí hậu có khả năng ảnh hưởng đến công việc của cả nghệ sĩ và giám tuyển trong tương lai. Hans nói: “Các nghệ sĩ đang suy nghĩ nhiều hơn về cách chúng ta có thể chống lại văn hóa và nghĩ về tương lai xa hơn. “Mỗi ngày, tôi nghĩ xem điều đó có ý nghĩa gì đối với việc giám tuyển? Điều đó có ý nghĩa gì đối với các viện bảo tàng? Đối với tôi, đó là thử thách thú vị nhất hiện tại. "

Nguồn: https://wepresent.wetransfer.com/story/what-is-a-curator/

Biên dịch: Hưng

Biên tập: Ahndoar