Danh Võ (Danh Vo): hoa nở từ những thân cây sét đánh 

Nghệ sĩ người Đan Mạch gốc Việt đang biến tòa nhà tròn hoành tráng của Sở Thương mại ở Paris trở thành không gian cho cuộc trò chuyện về mối quan hệ của con người với thiên nhiên.

(bài đăng kết hợp cùng Numéro art)

1. Ngay giữa tòa kiến trúc, dưới mái nhà bằng kính đầy ấn tượng tại Sở Thương mại, những thân cây thẫm màu mưa nắng đang vươn cao lên bầu trời trong một lần nỗ lực tuyệt vọng cuối cùng để sinh tồn. Với ý đồ sắp đặt các tác phẩm nghệ thuật như một bó hoa hoành tráng (để phù hợp với kích thước của không gian), nghệ sĩ Danh Võ đã tạo ra đột biến đầy bất ngờ trên những thân cây đang ngủ yên trong trạng thái tử vong. Chúng nở hoa. Những bông hoa của chúng - những bức ảnh do nghệ sĩ chụp và sắp xếp, xuất hiện như những nét chấm phá rải rác, đầy màu sắc và quyến rũ xuyên suốt các sắp đặt.

Cái chết đóng vai trò như một mảnh đất màu mỡ cho sáng tạo nghệ thuật. Hoa nở trên những “xác chết” dự báo những gì không tưởng khác, chẳng hạn như sự hiện diện của các tác phẩm trước đây của nghệ sĩ. Chúng chủ yếu là những tác phẩm điêu khắc gỗ cuộn tròn hoặc nối với thân cây như vô số cành ghép. Bó hoa hình thức này tồn tại như một nghịch lý, vừa chết chóc vừa mong manh. Những thân cây “tử vì đạo” được chống đỡ bởi hy vọng và khả năng phục hồi, hay thành thực chân xác hơn, là bởi các giàn giáo bằng gỗ. Giám tuyển Caroline Bourgeois chia sẻ: “Những gì đẹp đẽ và hiểm nguy đan chặt lấy nhau trong một không gian”.

Theo một cách nào đó, có thể coi tác phẩm nghệ thuật này như một tuyên ngôn triết học của Danh Võ về một hướng đi mới trong các sáng tác của mình. Trong vài năm trở lại đây, anh đã sống trong một studio kiểu trang trại ở Güldenhof, Đức. Giữa một rặng cây ăn quả, đồng cỏ, vườn tược và trong một nhà kính, nghệ sĩ tìm cách thống nhất các ý nghĩa khác nhau của từ 'văn hóa'. Sự quan tâm chăm sóc đối với một thiên nhiên đang xanh mướt nơi vườn cây cảnh và vườn cây ăn trái nơi đó cũng chính là sự quan tâm chăm sóc một thiên nhiên thương tổn - những thân cây đã chết trong triển lãm này.

Nghệ sĩ cũng nỗ lực mở rộng kiến thức của mình về tự nhiên thông qua việc chụp ảnh đặc tả những bông hoa trong vườn, và viết tay chú thích tên khoa học của chúng. Loạt ảnh hoa tại Sở Thương mại bắt nguồn từ chính thực hành này, bằng những bức ảnh được chụp tại một cửa hàng bán hoa. Danh Võ quyết tâm đi ngược lại nhị nguyên luận truyền thống của phương Tây vốn phân tách thiên nhiên và văn hóa thành hai đối cực. Trong trưng bày của anh, nghệ thuật, với tư cách là tinh hoa văn hóa, lại sinh ra và được bao bọc, nâng đỡ bởi tự nhiên. Cũng chính tại Stechlin, nghệ sĩ lần đầu tiên bắt đầu sử dụng các tác phẩm điêu khắc lịch sử - thường là các điêu khắc gỗ trong nhà thờ, trả lại chúng về với vòng tay của tự nhiên nới những khu vườn xanh.

Không có gì là hoàn toàn thuộc về tự nhiên hay văn hóa (nhân tạo) tại trưng bày của Danh Võ ở Sở Thương mại. Các thân cây đã qua xử lý và được sắp đặt theo ý đồ của nghệ sĩ. Các cấu trúc chống đỡ cho chúng, các tác phẩm nhiếp ảnh (dường như) “nở” ra từ chúng, và thậm chí cả khung ảnh cũng được làm bằng gỗ (ngay cả khi nguồn gốc của nó khác nhau - điều này sẽ được phân tích kỹ hơn ở phần sau). Tự nhiên và văn hóa, do đó, hình thành lẫn nhau trong vòng sinh tử luân hồi.

Cảnh tượng thiên nhiên mà Danh Võ tạo ra cũng đảo ngược bố cục chiều ngang của bức tranh phong cảnh cổ điển. Cụm cây sắp đặt vô tổ chức và chuyển động vô phương hướng. Người xem có thể đi xuyên qua nó nhưng không bao giờ có thể quan sát thấu triệt tác phẩm từ bất kỳ góc nhìn nào. 

Mặc dù giàn giáo gỗ là một cấu trúc nhân tạo, nhưng chúng dường như chỉ là những đạo cụ hỗ trợ, chứ không hề có ý định áp đặt sức mạnh của chính chúng lên tác phẩm. Yếu tố cấp bậc quyền lực hoàn toàn minh bạch. Nếu tự nhiên (trông như) đang được thuần hóa, đó là bởi vì chúng ta đang ở ngay trong mái nhà của tự nhiên ấy.

2. Nghệ sĩ Danh Võ thoát ly Việt Nam bằng thuyền cùng với cha mẹ thuộc diện tị nạn Công giáo năm 1979. Biến cố quan trọng này đã ghi dấu trong tác phẩm của anh những ý tưởng về sự “bật gốc” và lưu đày, cũng như sự tri nhận về những lớp lang phức tạp lịch sử. Tất cả những điều này đều được thể hiện rõ trong cuộc triển lãm lớn của anh tại Bảo tàng Solomon R. Bảo tàng Guggenheim ở New York năm 2018. Kể từ đó, Danh Võ sáng tác thông qua việc lắp ráp những mảnh vỡ (của ký ức và của lịch sử), và hướng đến việc thể hiện các mối quan hệ hơn là để đánh giá chúng. Giám tuyển Caroline Bourgeois định nghĩa cách tiếp cận này là 'tận dụng’: ‘tận dụng những gì ta mang theo bên mình và những gì chúng ta tìm thấy, và tận dụng tất cả những mâu thuẫn xung quanh ta cũng như bên trong ta.'

Danh Võ đã tận dụng những thân cây bị sét đánh trong một khu rừng ở Pháp, cũng như với những tình cờ ngẫu nhiên hay tự sự của chính mình. Và tương tự với gỗ được sử dụng trong các giàn giáo và khung gỗ trong triển lãm. Vài năm trước, Võ phát hiện ra rằng con trai của Robert McNamara, Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ dưới thời Tổng thống John F. Kennedy và là kẻ chủ mưu đằng sau Chiến tranh Việt Nam, sở hữu một trang trại bền vững ở California. Nghệ sĩ đã quyết định mua một lượng quả óc chó đen từ trang trại. Năm 2012, anh cũng đã mua một số tài sản của McNamara trong buổi đấu giá nghệ thuật để đưa chúng vào triển lãm nghệ thuật của mình. Do đó, lịch sử địa chính trị và vi lịch sử của cá nhân đã đan xen vào nhau trong sự dịch chuyển kép từ chính trị sang nghệ thuật và hành vi tái chiếm đoạt các đối tượng. Trong thực hành nghệ thuật của Danh Võ, các đồ vật được tái sinh, mổ xẻ và lắp ráp lại để bộc lộ những chiều kích vượt ngoài công năng và thẩm mỹ, mà không tách rời gia đình khỏi chính trị, hay biệt lập câu chuyện với bối cảnh lịch sử.

Biên dịch: Minh Tâm

Biên Tập: Thu Huyền

https://www.artbasel.com/stories/danh-vo-bourse-de-commerce