Bên trong 'kith and kin' của Archie Moore - Triển lãm nghệ thuật đã đoạt giải Sư tử vàng tại Venice Biennale lần thứ 60

Bước vào không gian tối tăm, yên bình, tôi bất ngờ trước hàng ngàn tên tổ tiên viết bằng phấn trắng trên bảng đen. Chúng như những ngôi sao trên bầu trời đêm sâu, nhấn chìm tôi vào một cây phả hệ khổng lồ. Trước mặt, một "mô hình thành phố" biến thành đống tài liệu, báo cáo về cái chết của thổ dân và dân đảo Torres Strait ở Úc. Tôi dừng lại, ngẫm nghĩ về cuộc triển lãm "Kith and Kin" của nghệ sĩ Kamilaroi và Bigambul Archie Moore, một tác phẩm đầy ý nghĩa, về lịch sử và văn hóa của người dân bản địa Úc. Trải nghiệm này không chỉ là nghệ thuật mà còn là một lời kêu gọi tôn vinh và nhớ đến cuộc đấu tranh của họ.

Dọc theo các bức tường, tôi hòa mình vào cây gia phả của những quốc gia đầu tiên, từng đọc từng cái tên, lần theo những mối liên kết. Trong bóng tối, tôi tìm thấy những khoảnh khắc bị xóa nhòa trong lịch sử của những người đã mất tích, lớp phấn phủ trên tường nhưng đã bị mờ dần, hoặc những hố đen không chứa bất kỳ thông tin nào. Một số hộp chứa những cái tên không chính xác, được sử dụng để xác định không đúng người bản địa. Tôi nhận ra thuật ngữ "nửa giai cấp", từng là một cái tên mà tôi từng bị đặt vào khi còn nhỏ, nhưng tôi kiên quyết từ chối.

Một số ô trống trơn, không có tên nào được ghi, nhưng sự vắng mặt của họ nói lên rất nhiều điều. Giữa phòng, một hộp được ghi là "tôi". Đó là nơi cuộc sống của Archie bắt đầu. Một bên là cây gia phả rõ ràng về di sản Anh và Scotland của cha, trong khi gia đình Kamilaroi và Bigambul của mẹ tạo nên một dòng chảy đẹp đẽ về tên tuổi, dòng dõi và mối quan hệ họ hàng gắn kết với nhau. Cây gia phả bản địa này mở rộng khắp không gian triển lãm, cao tới trần nhà và chìm vào vực thẳm của quá khứ.

Công việc nghiên cứu phả hệ của Archie thật sự ấn tượng. Qua nhiều năm, ông đã tỉ mỉ thu thập thông tin, có được nhiều hơn cả những tổ chức chính thống. Tôi cố gắng hình dung hành trình của Archie qua tác phẩm này, từ việc khám phá về bà ngoại của mình, Jane Clevin, từ nhà nhân chủng học Norman Tindale, đến việc mạo hiểm đến các kho lưu trữ của tiểu bang và liên bang. Hành trình này không chỉ là việc tìm kiếm thông tin, mà còn là việc lưu giữ nó trong trái tim và tinh thần của mình, một tài khoản nặng nề và cảm động.

Ánh mắt của tôi rơi từ trần nhà xuống những chồng tài liệu trắng sáng, một số được đóng dấu vương miện, nhiều trong số đó có 'chỉ' một cái tên khác trên một tờ giấy, một cái chết khác của người bản địa khi bị giam giữ, một thành viên khác trong gia đình bị mất tích. Các câu chuyện này quen thuộc đối với người dân các Quốc gia Đầu tiên. Các tài liệu như lơ lửng trên không gian phản chiếu tối tăm, như thể chúng ngồi trên những giọt nước mắt của tất cả những gia đình và tổ tiên vây quanh tôi. Một số tên đến từ cộng đồng của tôi, và tôi cảm nhận một cảm giác mất mát sâu sắc.

Khi tôi thấu hiểu, những tia sáng lấp lánh bắn vào mắt tôi, nhảy múa trên các bức tường qua một cửa sổ nhỏ ngang sàn, cho ánh sáng phản chiếu lấp lánh từ mặt nước của các con kênh ở Venice chiếu vào, kết nối không gian thiêng liêng này với vùng nước bên ngoài và hướng tới vùng nước ở nhà. Tôi cảm thấy thoải mái khi những dòng nước đó được phản ánh trong không gian này, và hy vọng rằng thông qua sức mạnh của nghệ thuật và tác phẩm đáng chú ý của Archie, những câu chuyện của chúng tôi đang được chia sẻ với thế giới, kết nối chúng tôi với các dân tộc bản địa khác trên toàn cầu.

Lần thứ hai tôi đến không gian này, không còn sự ồn ào như lần đầu khi buổi khai mạc triển lãm đang diễn ra. Những tiếng nói và tiếng cười của những người tham dự tạo nên không khí vui tươi, nhưng nó không phản ánh đúng bản chất của triển lãm. Tôi đứng ở trên đỉnh khu vực trưng bày, nhìn ngắm sự đối lập giữa vô số tên của những người bản địa đã khuất và không gian rộn ràng của sự vui mừng. Cảm giác đó không hợp lý với tôi, nhưng tôi cũng hiểu rằng đó là cách mà triển lãm hoạt động. Có nhiều lý do để ăn mừng, và tôi nhìn thấy điều đó rõ ràng.

Sự hợp tác là điều hiển nhiên trong suốt cuộc triển lãm này. Tác phẩm được tổ chức một cách hợp nhất, với sự hỗ trợ từ Djon Mundine, một nhà sáng tạo Elder Bandjalung; thiết kế triển lãm được chăm chút bởi kiến trúc sư Kaurareg và Meriam Kevin O’Brien; và sự đóng góp của Creative Australia. Ellie, từ Phòng trưng bày Nghệ thuật Queensland và Phòng trưng bày Nghệ thuật Hiện đại, đã tổ chức cuộc triển lãm một cách tỉ mỉ và nhạy cảm. Sự bổ sung và hợp tác của những mối quan hệ này thể hiện rõ trong cuộc triển lãm đặc biệt sâu sắc và cảm động này.

'kith and kin' đã nhận được giải thưởng Sư tử Vàng danh giá của biennale cho hạng mục Sự Tham Gia Quốc Gia Xuất Sắc Nhất. Điều này là một cột mốc đáng chú ý, khi lần đầu tiên một nghệ sĩ Australia giành được giải thưởng này. Chúc mừng Archie, Ellie và nhóm Creative Australia về cuộc triển lãm đầy cảm xúc và ý nghĩa này.

Biên dịch: Phương Anh

Nguồn: Art Monthly Australasia

https://www.artmonthly.org.au/blog/kith-and-kin